Τα πρόσφατα περιστατικά σχολικής βίας στην Ελλάδα έχουν προκαλέσει έντονη ανησυχία στην κοινωνία και έχουν εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια και την ευημερία των μαθητών. Μια σειρά από επιθέσεις, έχουν καταγραφεί σε σχολεία από τον Ιανουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2024. Οι σκηνές απαθανατίζονται σε βίντεο και διαδίδονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κι εμείς είμαστε απλοί θεατές και αποδέκτες της. Η βία στα σχολεία αποτελεί ένα από τα πιο επιτακτικά κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας, αναδεικνύοντας την ανάγκη για μία ενεργή και πολυδιάστατη προσέγγιση από την κοινωνία αλλά κυρίως από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό γιατί κατά τη γνώμη μου το πρόβλημα πρέπει να λυθεί στον «τόπο του εγκλήματος».
Ο εκπαιδευτικός, ως ο βασικός πυλώνας της μαθησιακής διαδικασίας, βρίσκεται αντιμέτωπος με αυτή την πρόκληση καθημερινά. Το σχολείο δεν είναι απλώς ένας χώρος μάθησης· είναι και ένα κοινωνικό μικροσύστημα, όπου οι μαθητές αναπτύσσουν σχέσεις, αξίες και στάσεις. Η ύπαρξη βίας σε αυτό το περιβάλλον έχει σοβαρές συνέπειες, όχι μόνο για τα θύματα, αλλά και για τους θύτες, τους εκπαιδευτικούς και την εκπαιδευτική κοινότητα στο σύνολό της. Η αναγκαιότητα της πρόληψης και της σωστής εκπαίδευσης είναι πιο επιτακτική από ποτέ, καθώς η βία στα σχολεία δεν επηρεάζει μόνο τα θύματα, αλλά ολόκληρη την εκπαιδευτική κοινότητα. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι σύνθετος και η ευθύνη του μεγάλη. Εκτός από καλός εκπαιδευτικός, οφείλει να είναι και καλός παιδαγωγός και συχνά να αναπληρώνει τον ρόλο των γονέων, αναλαμβάνοντας έναν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση των αξιών και των στάσεων των μαθητών.
Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι στην αναγνώριση και την διαχείριση των συγκρούσεων που προκύπτουν στην τάξη ώστε να υιοθετήσουν συγκεκριμένες στρατηγικές για να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν τη βία στο σχολικό περιβάλλον. Η εκπαίδευση για την ειρήνη αποτελεί έναν από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους καταπολέμησης της βίας. Σκοπός της είναι να προάγει την κατανόηση, την αποδοχή και τον σεβασμό προς τους άλλους. Η πρόληψη της βίας ξεκινά με την καλλιέργεια ενός θετικού και υποστηρικτικού κλίματος, όπου οι μαθητές νιώθουν ασφαλείς να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και τις ανησυχίες τους. Μέσω της υιοθέτησης μεθόδων διδασκαλίας που προάγουν τη συνεργασία, ενθαρρύνουν την ομαδική εργασία, τη συζήτηση και την ενσυναίσθηση. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενισχύσουν τη συναισθηματική νοημοσύνη των μαθητών και να διδάξουν ότι η διαφορετικότητα είναι πηγή πλούτου και όχι αιτία σύγκρουσης. Μέσω της συζήτησης και της ανάλυσης διαφόρων κοινωνικών φαινομένων, δραστηριοτήτων όπως οι ομαδικές συζητήσεις και τα παιχνίδια ρόλων οι μαθητές μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να απορρίπτουν τη βία ως λύση.
Στην περίπτωση, όμως, που προκύψει βία, ο εκπαιδευτικός οφείλει να παρεμβαίνει άμεσα και μεθοδικά. Η διαχείριση τέτοιων καταστάσεων απαιτεί νηφαλιότητα, ψυχραιμία και επαγγελματισμό, καθώς και τη δυνατότητα να διακρίνει τη ρίζα του προβλήματος και να κατανοεί τις αληθινές και βαθύτερες αιτίες. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να οργανώσουν συναντήσεις με τους εμπλεκόμενους μαθητές, προσφέροντας τους την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις και τα συναισθήματά τους, ώστε να αποφορτιστούν. Μέσω αυτής της διαδικασίας, ενθαρρύνεται η επικοινωνία και η κατανόηση, ενώ παράλληλα παρέχεται η ευκαιρία για αποδοχή και συγγνώμη. Έτσι, η βία δεν αντιμετωπίζεται μόνο ως ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά ως μια ευκαιρία για μάθηση και ανάπτυξη, ενισχύοντας τις σχέσεις και την αλληλεγγύη μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα.
Ωστόσο, η δράση του εκπαιδευτικού δεν περιορίζεται μόνο στην τάξη και η εκπαίδευση είναι μια διαρκής διαδικασία που ξεπερνά τα όρια της σχολικής αίθουσας. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να γίνουν ηγέτες στη κοινότητά τους, συμμετέχοντας σε πρωτοβουλίες που προάγουν την ειρηνική συνύπαρξη και την αλληλεγγύη. Μέσω συνεργασιών με οργανισμούς και φορείς που ασχολούνται με την καταπολέμηση της βίας, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμβάλουν σε προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Μέσω της οργάνωσης σεμιναρίων για μαθητές και γονείς σχετικά με τις συνέπειες της βίας και τη σημασία της ενσυναίσθησης και της αποδοχής της διαφορετικότητας. Μέσω της εκμάθησης τεχνικών αυτορρύθμισης και διαχείρισης άγχους, ώστε οι μαθητές να μπορούν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με θετικό τρόπο. Τέλος, η συνεργασία με τους γονείς καθώς και με ειδικούς ψυχικής υγείας και κοινωνικούς λειτουργούς μπορεί να προσφέρει επιπλέον υποστήριξη και καθοδήγηση για μαθητές που είναι θύματα ή και δράστες βίας. Η συλλογική προσπάθεια είναι το πιο ισχυρό αντίδοτο στην εξάλειψη της βίας και την προώθηση ενός υγιούς σχολικού περιβάλλοντος.
Θέλω να πιστεύω πως ο εκπαιδευτικός δεν είναι μόνο ένας φορέας μετάδοσης γνώσης, αλλά ένας άνθρωπος με ευαισθησίες και συναισθηματική νοημοσύνη που δεν υιοθετεί την κουλτούρα του εκφοβισμού ή την αυταρχική διαχείριση αλλά ψάχνει τις αιτίες και αναπτύσσει καίριες στρατηγικές πρόληψης και παρέμβασης, προκειμένου να γίνει πολέμιος της βίας στα σχολεία. Η δύναμή του έγκειται στη δυνατότητά του να μετατρέπει την αγανάκτηση σε κατανόηση και την αντιπαλότητα σε συνεργασία. Με τη στάση του αυτή θα αποτελεί τον φάρο ελπίδας, προάγοντας ένα περιβάλλον όπου η ειρηνική συνύπαρξη και η αποδοχή θα είναι οι κυρίαρχες αξίες.
Η κυρία Μαρία Δ. Πετροπούλου, Φιλόλογος – Συγγραφέας στις εκδόσεις ΖΗΤΗ
