Του Αρη Ραβανού

Η απόφαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή να μεταπηδήσει από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας στην Προεδρία της Δημοκρατίας το 1980 επέφερε ριζικές ανατροπές στην κεντροδεξιά παράταξη.

Ο Κ. Καραμανλής ενδιαφερόταν πάρα πολύ για τη διαδοχή του και δεν ήθελε να τραυματιστεί πολιτικά η Ν.Δ. ή να βγει λαβωμένη από την ψηφοφορία της Πέμπτης 8 Μαΐου 1980 στην κοινοβουλευτική ομάδα.

Νωρίς το πρωί της ημέρας που οι βουλευτές θα ψήφιζαν τον επόμενο αρχηγό του κόμματος, ο Καραμανλής τηλεφώνησε στον πρέσβη Πέτρο Μολυβιάτη, στον πιο στενό του συνεργάτη (τότε διευθυντή του πολιτικού γραφείου του) για να κάνουν βόλτα στον Εθνικό Κήπο.

Σε μια εβδομάδα θα ορκιζόταν Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ήθελε να λήξει ομαλά η διαδικασία της διαδοχής, σε μια χρονική στιγμή που το ΠαΣοΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου κάλπαζε προς την εξουσία.

Την ίδια στιγμή πολλοί ανησυχούσαν για το μέλλον της Νέας Δημοκρατίας. Μάλιστα, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, νεοφερμένος στη ΝΔ έχοντας προσχωρήσει σε αυτήν μόλις πριν από δυο έτη (το 1978) παρέα με τον Παύλο Βαρδινογιάννη, σε συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε σε… γυναικείο περιοδικό, εκτιμούσε ότι εάν ο Καραμανλής μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατία, το κόμμα θα διαλυθεί.

Η στάση Καραμανλή και το μίσος Ράλλη – Αβέρωφ

Ο Καραμανλής είχε μείνει αποστασιοποιημένος και επισήμως δεν έδειξε προτίμηση. Το ίδιο ζήτησε να κάνουν και οι στενοί του συνεργάτες. Οι περισσότεροι όμως «καραμανλικοί» ήθελαν, όπως αποδείχθηκε, την επικράτηση του Γεωργίου Ράλλη, ο οποίος αν και πιστός «καραμανλικός», είχε στείλει στον αρχηγό του επιστολή να μην αποχωρήσει από την ηγεσία.

Ο Ράλλης έμελλε να αναμετρηθεί με τον Ευάγγελο Αβέρωφ με τον οποίο είχαν σημαντικές ιδεολογικές διαφορές και όπως έλεγαν οι γνωρίζοντες είχε μίσος ο ένας για τον άλλον. Χρειάστηκε να παρέμβει ο ίδιος ο Καραμανλής για να τους ζητήσει να μην σπάσει η Νέα Δημοκρατία μετά τις εσωκομματικές εκλογές.

Τους κάλεσε στο διαμέρισμα της οδού Ηρώδου Αττικού, παρουσία του τότε αντιπροέδρου της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Παπακωνσταντίνου. Η συνάντηση έγινε πολύ αργά τη νύχτα με τον Καραμανλή, όπως λέγεται, να τους είπε με έντονο ύφος: «Ίσως αν ορίσω εγώ κάποιον, θα πάψετε να τρώγεστε»!

Και οι δυο υποψήφιοι αρχηγοί, Ράλλης και Αβέρωφ, συμφώνησαν να γίνει εκλογή από την Κ.Ο, μια διαδικασία που θα εφαρμοζόταν πρώτη φορά. Τη λύση είχε δώσει νωρίτερα, μετά από έντονη συζήτηση, ο Παπακωνσταντίνου, εκ των πιο έμπιστων συνεργατών του, λέγοντας: «Ας αποφασίσει η κοινοβουλευτική ομάδα».

Ο Αβέρωφ έφυγε ήσυχος, πιστεύοντας ότι έχει το πάνω χέρι. Ο Ράλλης έμεινε για λίγο και ο Καραμανλής, θέλοντας να διασφαλιστεί η ενότητα, ανεξαρτήτως αποτελέσματος είπε: «Ο ηττημένος θα γίνει αντιπρόεδρος της νέας κυβέρνησης και έτσι δεν θα υπάρξει πρόβλημα στο κόμμα».

Ιδιαίτερα ενοχλημένος ο Ράλλης, αρνήθηκε να δεχθεί την πρόταση Καραμανλή και του είπε ότι εάν δεν εκλεγεί θα παραιτηθεί από βουλευτής και θα αποχωρήσει από την πολιτική.

Έξαλλος ο Καραμανλής, φέρεται να του απάντησε: «Πίστευα ότι ήσουν καλός παίκτης. Μάλλον γελάστηκα και έκανα λάθος. Πως είναι δυνατόν εσύ να αρνείσαι να γίνεις αντιπρόεδρος, όταν ο Αβέρωφ δέχεται να γίνει στη δική σου κυβέρνηση;»

Η ψηφοφορία για νέα πρόεδρο και οι αντιδράσεις

Τον Ευάγγελο Αβέρωφ πρότειναν οι βουλευτές Α. Κονταξής, Κ. Μαυρίδης, Α. Ταχυρίδης, Φ. Πιτούλης και Χ. Ιωάννου, ενώ τον Ράλλη πρότειναν οι βουλευτές, Ι. Κοντοβράκης, Θ. Κονίτσας, Ε.Ελευθεριάδης, Δ. Γρίβας και Ζ. Παπαλαζάρου.

Αρκετά αισιόδοξος ο Αβέρωφ, πίστευε ότι θα ήταν εύκολη η επικράτησή του. Το κλίμα όμως άρχισε να αλλάζει τα τελευταία δυο εικοσιτετράωρα με βάση όσα γίνονταν στο παρασκήνιο.

«Οι καραμανλικοί δεν θα μας στηρίξουν» ήταν το κλίμα που του μετέφεραν οι Σωτήρης Χατζηγάκης και Αντώνης Σαμαράς, εκ των πιο πιστών βουλευτών του, οι οποίοι τον επισκέφθηκαν στο σπίτι του στην Κηφισιά.

Ο Ηπειρώτης πολιτικός αρνήθηκε να αποδεχθεί ότι τα δεδομένα αλλάζουν και επέμενε ότι θα λάβει το λιγότερο 102 ψήφους από το σύνολο των 175.

Το παρασκήνιο ήταν έντονο και το κλίμα όντως άλλαξε, με τον Ράλλη να εκλέγεται αρχηγός με 88 ψήφους (το 50%+1), τον Αβέρωφ να λαμβάνει 84 ψήφους και τρεις βουλευτές να προτιμούν το λευκό.

Οι «αβερωφικοί» πάγωσαν και δεν ήταν λίγοι όσοι κατηγορούσαν τους καραμανλικούς με ορισμένους να επιτίθενται και κατά του Κ. Καραμανλή. Τον Ράλλη στήριξε παρασκηνιακά και ο πρώην Πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος.

«Πάμε να φύγουμε, Βαγγέλη, δεν βλέπεις ότι μας κοροϊδεύουν»

Ο Κ. Καραμανλής έμαθε από την πρώτη στιγμή, όπως ήταν αυτονόητο, τι συνέβη στην εκλογή για τη νέα ηγεσία του κόμματος που ίδρυσε. Το μέλημά του ήταν όμως η ενότητα και γι’ αυτό και φώναξε αμέσως στο γραφείο του τους δυο μονομάχους για να εξασφαλίσει ότι όλα θα κυλήσουν ομαλά.

Όντως οι δυο μετέβησαν στο γραφείο του Καραμανλή στη Βουλή και αφού τους συγχαίρει, τον έναν για τη νίκη του και τον άλλο για τη στάση του, ο Αβέρωφ έφυγε αμέσως.

«Πάμε να φύγουμε, Βαγγέλη, δεν βλέπεις ότι σε κοροϊδεύουν;» είπε στον Ηπειρώτη πολιτικό η σύζυγός του Ντίνα Αβέρωφ, ενόσω τη σκηνή παρακολουθούσαν οι Σ. Χατζηγάκης και Αντ. Σαμαράς.

Το πρόβλημα πλέον του Καραμανλή ήταν να μην προχωρήσει σε διασπαστική κίνηση ο Αβέρωφ και ζήτησε από τον Ράλλη να επισκεφθεί τον ηττημένο στο σπίτι του και του αναθέσει την αντιπροεδρία της κυβέρνησης. Ο Ράλλης όμως είχε άλλα σχέδια και ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση θα έχει δυο αντιπροέδρους, τον Αβέρωφ και τον Παπακωνσταντίνου. Δεν άκουσε τον Καραμανλή, ούτε πήγε στην Κηφισιά να δει τον ηττημένο.

Την ίδια στιγμή ο Αβέρωφ εξέταζε τις επόμενες κινήσεις του και δεν πήγε και αυτός στην συνάντηση που όρισε ο Ράλλης στο σπίτι του Στεφανόπουλου στο Ψυχικό για να αποφασιστεί η σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Το ενδιαφέρον ραντεβού του όμως ήταν με τον Πέτρο Μολυβιάτη που τον επισκέφθηκε για να τον ηρεμήσει. Ο Ηπειρώτης ήταν αμετακίνητος.

Ο Αβέρωφ συμβιβάστηκε

Η πικρία για τον Καραμανλή κυριαρχούσε και αρνήθηκε την αντιπροεδρία. Το ξέκοψε και στον Μολυβιάτη, το είπε και στους βουλευτές που τον στήριξαν, αρκετοί εκ των οποίων τον προέτρεπαν να αποχωρήσει και να ιδρύσει κόμμα.

Βαθύτατα παραταξιακός ο Αβέρωφ, αρνήθηκε και έκανε μια δήλωση που προκάλεσε ποικίλες συζητήσεις: «Πιστεύων στην ανάγκη ενότητος της Νέας Δημοκρατίας παραμένω στις τάξεις της και εφόσον μου ανατεθεί θα διατηρήσω το υπουργείο Εθνικής Αμύνης».

Σύμφωνα με την πρώην υπουργό Φάνη Πάλλη – Πετραλιά, στο βιβλίο της «Σαράντα χρόνια τώρα», η ψυχραιμία που έδειξε ο Αβέρωφ μετά την ήττα του, αποτέλεσε ένα μεγάλο πολιτικό μάθημα.

«Ο Αβέρωφ ήταν κύριος και ευπατρίδης σε όλα του, και στα καλά και στα άσχημα» θα γράψει σε ένα σημείο, ενώ εξηγώντας τους λόγους της ήττας του Αβέρωφ, ανέφερε: «Ίσως πάντως, στο παρασκήνιο και στο προσκήνιο να είχαν παίξει κι ένα ρόλο οι πολύ σκληρές θέσεις του Αβέρωφ που είχε συγκρουσιακή διάθεση έναντι του ΠΑΣΟΚ, σε μια εποχή που γινόταν φανερό ότι ο Καραμανλής θα συγκατοικούσε με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο πρώτος από τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας και ο δεύτερος από τη θέση του Πρωθυπουργού, όπως φαινόταν, ότι αργά ή γρήγορα θα συνέβαινε».

Ακολούθησε η εκλογή του Κ. Καραμανλή στην προεδρία της Δημοκρατίας και η Νέα Δημοκρατία εισήλθε σε φάση κρίσης που φάνηκε ξεκάθαρα με την ήττα του Οκτωβρίου 1981, όταν το ΠαΣοΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου.