Του Αρη Ραβανού
Στα τέλη του Σεπτεμβρίου 1996 η Νέα Δημοκρατία κινείτο σε ρυθμούς έντονης εσωστρέφειας. Η ήττα του Μιλτιάδη Έβερτ από τον Κώστα Σημίτη και η επικράτηση του ΠαΣοΚ ενδυνάμωσε τις φωνές έναντι της ηγεσίας. Τότε άρχισε σιγά σιγά να κυοφορείται η λύση Καραμανλή, αλλά κανείς δεν έκανε δημόσιες κινήσεις. Εξάλλου οι δυο βασικοί διεκδικητές της εξουσίας ήταν ο Μ. Έβερτ και ο Γιώργος Σουφλιάς, τον οποίο στήριζαν με θέρμη η Ντόρα Μπακογιάννη και ο Στέφανος Μάνος.
Δειλά δειλά άρχισε να «παίζει» και σε ορισμένα ΜΜΕ το όνομα του βουλευτή Α’ Θεσσαλονίκης και ανιψιού του ιδρυτή της ΝΔ, Κωνσταντίνου Καραμανλή. «Ήρθε η ώρα ενός άλλου Καραμανλή;» ρωτούσαν οι μη μυημένοι. Στην οδό Πλουτάρχου, όπου και το γραφείο τότε του Κώστα Καραμανλή, άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτοι βουλευτές που άκουγαν από τον ίδιο να τους λέει: «Δεν έφθασε η ώρα».
Το πρώτο σήμα όμως δόθηκε όταν ο Κ. Καραμανλής, μετά την επανεκλογή του Μ. Έβερτ στις 3 Οκτωβρίου 1996, είπε ότι «η εκλογή Εβερτ είναι μια προσωρινή λύση». Η αντίδραση του Μ. Έβερτ ήταν άμεση και σε συνάντησή τους ο Κ. Καραμανλής τον διαβεβαίωσε ότι δεν έχει αρχηγικές βλέψεις.
Στο προσυνέδριο της ΝΔ στη Θεσσαλονίκη ακούστηκε για πρώτη φορά με ένταση το σύνθημα: «Ήρθε η ώρα του Καραμανλή». Και όμως η ώρα έφθανε για τους «καραμανλικούς» που οργανώνονταν αργά, αλλά μεθοδικά και με πολύ δουλειά παρασκηνιακή.
Ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής διαβεβαίωνε ότι δεν συμβαίνει τίποτα και είναι αυθόρμητες αντιδράσεις. Μια εξήγηση που φαίνεται ότι πίστευε ο Μ. Έβερτ.
Στο παρασκήνιο όμως η προεργασία συνεχιζόταν με ένταση με κεντρικό ρόλο να έχει ο Αχιλλέας Καραμανλής που είχε στήριγμα τον Λευτέρη Ζαγορίτη. Οι «καραμανλικοί» είχαν «υπνωτίσει» τα άλλα στρατόπεδα, Μ. Έβερτ και Γ. Σουφλιά, ενώ ακόμα και ο πολύπειρος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ήταν ήσυχος.
Και πώς να μην είναι, όταν ο Γ. Σουφλιάς πήγε στον Αχ. Καραμανλή που τον διαβεβαίωσε πως «δεν υπάρχει θέμα υποψηφιότητα του Κώστα».
Ποιοι δούλεψαν για την υποψηφιότητα Καραμανλή
Η λύση Καραμανλή προετοιμαζόταν και κομβικό ρόλο διαδραμάτισαν οι αποκαλούμενοι «λοχαγοί» της ΝΔ. Δηλαδή οι Μανώλης Κεφαλογιάννης, Γιώργος Αλογοσκούφης, Ευγένιος Χαϊτίδης, Σάββας Τσιτουρίδης, Βασίλης Κορκολόπουλος, Θανάσης Νάκος, Θανάσης Δαβάκης, Γιώργος Καλός, Τάσος Καραμάριος, Νίκος Νικολόπουλος και Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος.
Το δημόσιο σύνθημα υπέρ της επιλογής Καραμανλή έδωσε ο Γιάννης Κεφαλογιάννης. Οι «λοχαγοί», στους οποίους προστέθηκαν και οι Γιώργος Ορφανός και Παναγιώτης Ψωμιάδης, ανέλαβαν δράση. Επιλέχθηκαν οι Θ. Νάκος και Σ. Τσιτουρίδης να πάνε στο σπίτι του Γ. Βαρβιτσιώτη στη Φιλοθέη για να συζητήσουν την τρίτη λύση, εκτός των Έβερτ και Σουφλιά.
Μετά από αρκετές συναντήσεις και επαφές, τα μεσάνυχτα της 19ης Φεβρουαρίου 1997 πήγαν στο σπίτι Βαρβιτσιώτη, οι εξής βουλευτές: Γ. Αλογοσκούφης, Αθ. Βαρίνος, Χ. Βυζοβίτης, Αθ. Δαβάκης, Γ. Καλός, Γ.Καρασμάνης, Αν. Καραμάριος, Κ. Καραμηνάς, Β. Κορκολόπουλος, Θ.Λεονταρίδης, Λ. Λυμπερακίδης, Π. Μελάς, Αθ. Νάκος, Ν. Νικολόπουλος, Γ.Ορφανός, Ελ. Παπαγεωργόπουλος, Στ. Παπαδόπουλος, Χαρ. Παπαθανασίου, Β.Πάππας, Ευ. Πολύζος, Θ. Σκρέκας, Σπ. Σπύρου, Απ. Σταύρου, Ν. Τσιαρτσώνης, Σ.Τσιτουρίδης, Αντ. Φούσσας, Αθ. Χειμάρας, Π. Ψωμιάδης.
Λίγο μετά τις δυο το πρωί το ιστορικό στέλεχος της Ν.Δ., Γ. Βαρβιτσιώτης, έχοντας στο πλευρό του όλους τους βουλευτές που τον επισκέφθηκαν δίνει τον τόνο: «Με τα σημερινά δεδομένα πιστεύουμε ότι ήρθε η ώρα της εκλογής ηγεσίας του κόμματος από τη νέα γενιά της παρατάξεώς μας». Ήταν το σήμα για τον Κ. Καραμανλή.
Η ανατροπή των δεδομένων στην προεδρική μάχη
Η κίνηση αυτή άλλαξε τους συσχετισμούς δυνάμεων και επαναπροσδιόρισε συμμαχίες και δεδομένα στο συνέδριο του Μαρτίου του 1997.
Στον πρώτο γύρο του συνεδρίου ο Μ. Έβερτ υπέστη ψυχρολουσία, καθώς ανέμενε την πρωτιά. Από τους 1.200 σίγουρους συνέδρους που υπολόγιζε ο «στρατηγός» του Νίκος Μπάλιος τελικά συγκέντρωσε 876 ψήφους.
Την ίδια στιγμή κατήφεια επικρατούσε στο στρατόπεδο του Γιώργου Σουφλιά που συγκέντρωσε το 30.52% των ψήφων, έναντι 25% του Μ. Εβερτ. Ο Κ. Καραμανλής κατάφερε να πρωτεύσει με 40.73% και η ψυχολογία ήταν με το μέρος του, όπως και οι σύνεδροι.
Ο μόνος ψύχραιμος ήταν ο τέταρτος υποψήφιος Βύρων Πολύδωρας που είπε την περίφημη φράση: «Ζήτησα την ψυχή σας και όχι την ψήφο σας, αλλά εσείς το πήρατε τις μετρητοίς: μου δώσατε την ψυχή σας και δεν μου δώσατε την ψήφο σας».
Το ρεύμα ήταν με τον Κ. Καραμανλή που εξελέγη στο δεύτερο γύρο με 70% από διευρυμένο εκλεκτορικό σώμα, έχοντας απέναντί του τον Γ. Σουφλιά.
«Αρχικά πηγαίναμε για εκλογή μεταξύ Έβερτ και Σουφλιά. Είπα τότε στον Εβερτ, σε μια σύσκεψη που έγινε στο γραφείο του, ότι πρέπει οπωσδήποτε να πάμε σε τρίτη λύση για να ξεπεράσουμε τις έριδες του παρελθόντος. Την ιδέα αυτή την υποστήριξε και ο Γ. Κεφαλογιάννης ή την είπε ο Γ. Κεφαλογιάννης και την υποστήριξα εγώ, δεν θυμάμαι πια. Οι δυο μας πάντως σηκώσαμε μέσα στη σύσκεψη την σημαία της τρίτης λύσης, αυτή της υποψηφιότητας του Κ. Καραμανλή. Πραγματοποίησα μάλιστα στο σπίτι μου συγκέντρωση (σ.σ. ζύμωση), όπου προσήλθαν 32 βουλευτές, για τη στήριξη της υποψηφιότητας Καραμανλή. Δεν είχα αμφιβολία για την εκλογή του. Ο θείος του είχε μεγάλη ανησυχία. Με ρωτούσε αν ήμουν σίγουρος γι’ αυτό που πήγαινα να κάνω, αν ήμουν σίγουρος ότι θα εκλεγεί» είχε διηγηθεί ο Γ. Βαρβιτσιώτης.
Η πρώτη περίοδος του Κώστα Καραμανλή στην ηγεσία της ΝΔ
Η άνοδος τους Κ. Καραμανλή στην ηγεσία της ΝΔ άλλαξε το κλίμα στην κομματική και κοινωνική βάση και κεντρική θέση στο σχεδιασμό του νέου αρχηγού έχει το 4ο Συνέδριο Αρχών και Θέσεων της Νέας Δημοκρατίας. Σταδιακά άρχισε να κερδίζει έδαφος, ενώ για να ενισχύσει το αρχηγικό του προφίλ αναγκάστηκε να διαγράψει και επώνυμα και πρωτοκλασσάτα στελέχη.
Αν και με όνομα «βαρύ σαν ιστορία», πέρασε καιρός μέχρι να γίνει αποδεκτός και να συγχρονίσει τον βηματισμό του με τις ανάγκες του κόμματός του και της θέσης του ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Σταδιακά όμως το ΠαΣοΚ έχανε δυνάμεις και στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης το φθινόπωρο του 1998, η ΝΔ με πρωταγωνιστή τον πρώην υπουργό Θόδωρο Αναγνωστόπουλο (υπεύθυνο για την αυτοδιοίκηση) έστησε γέφυρες με το ΚΚΕ. Κατάφερε με αυτόν τον τρόπο να εκλέξει στο δεύτερο γύρο 27 Νομάρχες και να κερδίσει τους Δήμους Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Πειραιά, αλλά και αρκετούς δήμους – πρωτεύουσες νομών.
Σιγά σιγά και οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι ο Κ. Σημίτης θα χάσει τις εκλογές, αλλά το ΠαΣοΚ δεν είχε πει την τελευταία του λέξη.
Ο Κ. Καραμανλής έκανε έντονο προεκλογικό αγώνα και προσπάθησε να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά τους αργούς ρυθμούς εφαρμογής του λεγόμενου εκσυγχρονισμού που είχε υποσχεθεί ο Κ. Σημίτης, τις καταγγελίες για το «σκάνδαλο» του Χρηματιστηρίου, κ.α.
Η ήττα από το ΠαΣοΚ ΜΕ 1.05% κι ο Καρατζαφέρης
Στις βουλευτικές εκλογές της 9ης Μαρτίου του 2000 η Νέα Δημοκρατία ανέβασε το ποσοστό της στο 42,7%, αλλά το ΠαΣοΚ παρέμεινε πρώτο κόμμα με διαφορά μόλις 73.000 ψήφων ή 1.05%. Λόγω του εκλογικού συστήματος το ΠαΣοΚ κέρδισε την πλειοψηφία με 158 βουλευτές και ακολούθησε η Ν.Δ. με 125, το ΚΚΕ με 11 και ο ΣΥΝ με 6, ενώ ΔΗΚΚΙ και Πολιτική Άνοιξη έμειναν εκτός Κοινοβουλίου.
Το υψηλό ποσοστό που έλαβε η ΝΔ δεν έδινε το δικαίωμα σε βουλευτές να αμφισβητηθεί ο Κ. Καραμανλής. Ο Γιώργος Καρατζαφέρηςεπέλεξε όμως αντί να κτυπήσει τον πρόεδρο του κόμματος να στοχεύσει στον στενό του συνεργάτη, Άρη Σπηλιωτόπουλο. Είδε την πόρτα της εξόδου και αργότερα ίδρυσε τον ΛΑΟΣ.
Η επιστροφή Σουφλιά και Σαμαρά
Ο Κ. Καραμανλής συγκάλεσε έκτακτο συνέδριο στις αρχές Ιουνίου του 2000 με στόχο την επιβεβαίωση της ιδεολογίας, την ανάδειξη της φυσιογνωμίας και την ανανέωση της οργανωτικής και λειτουργικής δομής του κόμματος.
Το επόμενο μεγάλο κομματικό βήμα ήταν στο 5ο Συνέδριο της ΝΔ, τον Μάρτιο του 2001, τέσσερα χρόνια μετά την εκλογή του στην ηγεσία. Εκεί, στο τακτικό συνέδριο του κόμματος συζητήθηκαν ζητήματα αρχών και θέσεων και ο Κ. Καραμανλής προχώρησε σε οργανωτικές αλλαγές στο κόμμα.
Η στιγμή που ξεχώρισε ήταν η περίφημη φράση του Κ. Καραμανλή: «Γιώργο καλωσόρισες σπίτι σου». Ο Γιώργος Σουφλιάς, ο ηττημένος του 1997, επέστρεψε στη Νέα Δημοκρατί μετά από πρόσκληση του Κ. Καραμανλή και ανέλαβε γραμματέας Πολιτικού Σχεδιασμού και Προγράμματος. Ήταν ο άνθρωπος που οικοδόμησε το κυβερνητικό σχέδιο του κόμματος, ενώ έγινε πολύτιμος συνεργάτης του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Αργά, αλλά σταθερά, η Ν.Δ. ανέβαζε στροφές και στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης το 2002, έχοντας προσδώσει καθαρά πολιτικό χαρακτήρα σε αυτή την αναμέτρηση, κέρδισε 30 Νομαρχίες, τους περισσότερους δήμους της χώρας και μεταξύ αυτών την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά.
Στην υπερνομαρχία της Αθήνας όμως έκανε μεγάλη ζημιά στη Ν.Δ. ο Γ. Καρατζαφέρης με το 14% λόγω και της επιλογής του Γιάννη Τζανετάκου.
Η Νέα Δημοκρατία στην κυβέρνηση
Η ώρα του Κ. Καραμανλή έφθανε. Το είχαν προεξοφλήσει σχεδόν όλοι, μετά από μια δεκαετή κυριαρχία του ΠαΣοΚ, το οποίο άλλαξε αρχηγό στις αρχές του 2004, μόλις δυο μήνες πριν από τις εκλογές. Ο Κώστας Σημίτης έδωσε το δακτυλίδι στον Γιώργο Παπανδρέου, αν και κράτησε την Πρωθυπουργία μέχρι την ημέρα των εκλογών.
Ο Γ. Παπανδρέου θέλησε να αλλάξει το κλίμα ηττοπάθειας που επικρατούσε στο ΠαΣοΚ. Στην εκλογή του ως αρχηγού από τη βάση, ανακοινώθηκε ότι ψήφισαν 1 εκατ. ψηφοφόροι, μέλη και φίλοι. Άντεξε όμως, καθώς η νίκη της Νέας Δημοκρατίας ήταν μόλις με πέντε μονάδες διαφορά (ΝΔ 45.36% – ΠαΣοΚ 40.55%).
Ακολούθησε η σαρωτική νίκη της Νέας Δημοκρατίας έναντι του ΠαΣοΚ, αλλά στις ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου 2004. Η Ν.Δ. αναδείχθηκε πρώτο κόμμα με ποσοστό 43,01 εκλέγοντας 11 ευρωβουλευτές έναντι ποσοστού 34,03% και 8 ευρωβουλευτών του ΠαΣοΚ.
Λίγο αργότερα έγινε το 6ο Συνέδριο της Ν.Δ. μέσα σε κλίμα ευφορίας. Στο συνέδριο αυτό τιμήθηκαν τα 30 χρόνια της Μεταπολίτευσης, μαζί με τα 30οστά γενέθλια της Νέας Δημοκρατίας.
Με την ενεργό συμμετοχή 4.500 συνέδρων στο κορυφαίο συλλογικό όργανο του κόμματός, ο Κ.Καραμανλής παρουσίασε το ιδεολογικό «μανιφέστο» του κόμματος, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι η Νέα Δημοκρατία είναι η παράταξη του μεσαίου χώρου. «Όλοι μαζί εκφράζουμε τη σύγχρονη αντίληψη του κοινωνικού κέντρου. Μια αντίληψη που δεν έχει σχέση με ξεπερασμένους όρους των τελευταίων δεκαετιών», σημείωνε.
«Είμαστε και παραμένουμε ένα μεγάλο φιλελεύθερο κόμμα» τόνιζε η Ντ. Μπακογιάννη, ενώ ο Αντώνης Σαμαράς στην πρώτη εμφάνισή του σε συνέδριο μετά την επιστροφή του έγινε δεκτός με θερμό χειροκρότημα. «Σας ευχαριστώ για τη μεγάλη αγκαλιά αγάπης. Ξαναβρίσκομαι δίπλα σας, κοντά σας. Φαίνεται τελικά ότι οι μνήμες καταγωγής δεν είναι μια δεύτερη ζωή, είναι η ίδια η ζωή μας» έλεγε.
Η πύρρειος νίκη του 2007
Η διακυβέρνηση του Κ. Καραμανλή πέρασε δια πυρός και σιδήρου. Ο μεγαλύτερος βίος της κυβέρνησής του πέρασε μέσα σε εντάσεις έως το 2009 που έχασε από τον Γιώργο Παπανδρέου, ενώ προηγήθηκε μια ασύμμετρη νίκη με στρατηγό τον… άνεμο το 2007, μετά τις μεγάλες πυρκαγιές.
Είχε προηγηθεί στα μέσα του καλοκαιριού το 7ο τακτικό συνέδριο της Ν.Δ. που είχε προεκλογικό άρωμα. Στόχος μεταξύ άλλων ήταν η συσπείρωση της δυσαρεστημένης, από το κυβερνητικό έργο, βάσης. «Ναι, υπάρχουν ακόμη παθογένειες. Υπάρχουν ακόμη προβλήματα. Με αυτά παλεύουμε. Ένα ένα τα ξεπερνούμε» τόνιζε τότε ο πρωθυπουργός και έδινε νέες υποσχέσεις για παροχές.
Η επανεκλογή του Κ. Καραμανλή ήταν για πολλούς ο θρίαμβος της επικοινωνιακής πολιτικής. Οι εκλογές έγιναν στη σκιά των διαφόρων σκανδάλων για τα οποία κατηγορούσε τη ΝΔ η αντιπολίτευση και κυρίως το ΠαΣοΚ, ενώ ο Ιούλιος και ο Αύγουστος ήταν η περίοδος με τις αιματοβαμμένες (πάνω από 70 νεκροί μόνο στην Πελοπόννησο), πυρκαγιές.
Η Νέα Δημοκρατία άντεξε και το εύρος της διαφοράς της εξέπληξε: σχεδόν τέσσερις μονάδες. Πρώτευσε με 41.83% (152 έδρες) τη στιγμή που το ΠαΣοΚ έμενε στη δεύτερη θέση με 38.10%, το ΚΚΕ (υπό την Αλέκα Παπαρήγα) ήταν στο 8.15%, ο ΣΥΡΙΖΑ (με Αλέκο Αλαβάνο που λίγο μετά παρέδωσε στον Αλέξη Τσίπρα) στο 5.04% και ο ΛΑΟΣ (υπό τον Γιώργο Καρατζαφέρη) στο 3.8%.
Η παραίτηση Καραμανλή μετά από 13 χρόνια
Η αντίστροφη μέτρηση όμως είχε αρχίσει. Ο Κ. Καραμανλής άντεξε μόλις δυο χρόνια μετά τη δεύτερη εκλογική του νίκη. Στις Ευρωεκλογές 2009 η Νέα Δημοκρατία έπεσε στο 32,29% και εξέλεξε οκτώ ευρωβουλευτές.
Ο Κ.Καραμανλής, υπό το βάρος και των στοιχείων για την ελληνική οικονομία, αποφάσισε να προσφύγει στις εκλογές το φθινόπωρο του 2009. Έλαβε 33,48% και εξέλεξε 91 βουλευτές.
Το ΠαΣοΚ καρπώθηκε τη μεγάλη δυσαρέσκεια της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στην κυβερνητική πολιτική, ιδιαίτερα στον οικονομικό τομέα, τη στασιμότητα, καθώς και την έλλειψη ουσιαστικού απολογισμού σε κρίσιμους τομείς της καθημερινότητας του πολίτη. Επιβαρυντικό ρόλο για τη ΝΔ έπαιξε και ο απόλυτος τρόπος τον οποίο υιοθέτησε προεκλογικά ο Κ. Καραμανλής για να θέσει τα διλήμματα της οικονομικής πολιτικής.
Το «πάγωμα» των μισθών οδήγησε στους χειρότερους συνειρμούς και σκέψεις τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Γι’ αυτό και η ήττα της ΝΔ ήταν πολύ μεγαλύτερη στις γεωγραφικές περιοχές στις οποίες κυριαρχούν αυτές οι κοινωνικές ομάδες (όπως η δυτική ζώνη της Αθήνας και του Πειραιά και αλλού).
Η ήττα της ΝΔ τον οδήγησε σε παραίτηση από την αρχηγία μετά από περίπου 13 χρόνια. Η κούρσα της διαδοχής μόλις ξεκινούσε.
