Τα Θερμοπύλια είναι ένα πολιτιστικό φεστιβάλ που πραγματοποιείται από το 2009 στη Φθιώτιδα ως φόρος τιμής στη μάχη των Θερμοπυλών. Φέτος όμως είχε κάτι διαφορετικό. Έστρεψε το βλέμμα όχι μόνο προς τα μέσα, αλλά και προς τα έξω. Κι ενώ το πρόγραμμα είχε αμιγώς τοπικό χρώμα και έντονες δόσεις ελληνικής ιστορίας, για πρώτη φορά στα χρονικά στις δράσεις του συμμετείχαν και Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι συνεργάζονται με έντυπα και ιστοσελίδες του εξωτερικού. Οι ξένοι ανταποκριτές παρακολούθησαν τις εκδηλώσεις είτε μέσω διερμηνείας (στις ξεναγήσεις) είτε μέσω υποτίτλων και προβολής κειμένων στα αγγλικά (σε παραστάσεις και διαλέξεις).
Αυτή η στάση εξωστρέφειας αγκαλιάστηκε θερμά από την τοπική κοινωνία, που για πρώτη φορά μοιράστηκε την ιστορία του τόπου της με ανθρώπους που μιλούν διαφορετική γλώσσα, αλλά γνωρίζουν καλά τη σημασία της μάχης των Θερμοπυλών. Κι αυτό γιατί η εκστρατεία του Ξέρξη και η σύγκρουση ανάμεσα στον στρατό του από τη μία και τους 300 Σπαρτιάτες του Λεωνίδα και τους 700 Θεσπιείς του Δημόφιλου από την άλλη είναι ένα γεγονός που καθόρισε την πορεία όχι μόνο της κλασικής Ελλάδας, αλλά, σύμφωνα με μερίδα ιστορικών, συνολικά του δυτικού κόσμου.
Τα Θερμοπύλια 2024 διήρκεσαν τρεις μέρες (6-8/9) και είχαν ένα πλούσιο πρόγραμμα με διαλέξεις, ξεναγήσεις στο πεδίο, εκθέσεις, μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις:
Στο πεδίο της μάχης
Η ξενάγηση με τον δρα Πέτρο Κουνούκλα στον αρχαιολογικό χώρο των Θερμοπυλών, παρότι είχε διάρκεια τριών ωρών, κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού. Βαθύς γνώστης της ιστορίας και της μορφολογίας της περιοχής, ο αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας έκανε μια ξενάγηση στο πεδίο, δηλαδή σε όσους χώρους της μάχης είναι προσβάσιμοι σήμερα, όπως ο λόφος του Κολωνού και το αρχαίο τείχος των Φωκέων, εξηγώντας βήμα βήμα πώς εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα το 480 π.Χ. Η συζήτηση ολοκληρώθηκε στο Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών, ένα πρότυπο πολιτιστικό κέντρο δίπλα στο χωριό των Θερμοπυλών.
Το άγαλμα του βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα, έργο του γλύπτη Βάσου Φαληρέα. Τοιχογραφία στην εκκλησία Παναγιά Αρχοντική στη Λαμία. Μέρος του τείχους Φωκέων.
Τοπικότητα, μνημεία και μνήμη
Οι ομιλίες ακαδημαϊκών και ανθρώπων του πολιτισμού, όπως των Αικατερίνης Καμηλάκη (π. διευθύντριας του τμήματος Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών), Αθανάσιου Ευσταθίου (καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας), Γιώργου Τσομή (καθηγητή του τμ. Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης) και Ευδόκιμου Φρέγκογλου (συντονιστή Αναπτυξιακών Προγραμμάτων του σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ), αφενός προσέδωσαν στιβαρότητα στον θεσμό αφετέρου συνέβαλαν στη μετάδοση ουσιαστικής πληροφορίας στο κοινό.
Η ανάλυση της κυρίας Καμηλάκη σχετικά με την έννοια της τοπικότητας που δεν είναι τίποτα λιγότερο από «μια μικρή πατρίδα», η αναφορά του κυρίου Ευσταθίου στο περίφημο «what if?» (το υποθετικό ερώτημα για το τι θα γινόταν εάν οι Πέρσες είχαν κερδίσει τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, που έλαβε χώρα λίγο μετά τη Μάχη των Θερμοπυλών και είχαν κυριαρχήσει στον ελλαδικό χώρο), η ομιλία του κυρίου Τσομή σχετικά με την εκμάθηση μουσικών οργάνων κατά την αρχαιότητα που στόχο είχε «να κάνει τους ανθρώπους καλύτερους ακροατές», η παρουσίαση του Αρχαιολογικού Πάρκου Ορχομενού, από τον κύριο Φρέγκογλου, μέσω του οποίου ενοποιούνται σε μία ενιαία πολιτιστική διαδρομή μνημεία διαφορετικών εποχών, έδωσαν στο κοινό πληθώρα άγνωστων πληροφοριών. Στα παραπάνω προσθέστε και τα εγκαίνια μιας περιοδικής έκθεσης στο ΚΙΕΘ που θα διαρκέσει λίγες εβδομάδες, φέρει την υπογραφή του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας «Κώστα Κοτσανά» και παρουσιάζει αντίγραφα αντικειμένων που αποδεικνύουν το εύρος της τεχνολογικής εξέλιξης κατά την αρχαιότητα, όπως είναι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων.
Αισχύλος και Απόλλωνας
Οι πιο σημαντικές στιγμές των φετινών Θερμοπυλίων, όμως, αφορούν τις παραστατικές τέχνες, που συνήθως έχουν και τη μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό.
Aπό πάνω αριστερά: Ικέτιδες του Αισχύλου, Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών, συναυλία παραδοσιακών τραγουδιών με performance.
Η θεατρική παράσταση Ικέτιδες του Αισχύλου, σε μετάφραση Ιωάννη Γρυπάρη και σκηνοθεσία της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Θεάτρου Τέχνης, Μαριάννας Κάλμπαρη, συγκέντρωσε ένα πολυπληθές κοινό, το οποίο στριμώχτηκε στο υπαίθριο θέατρο, στον προαύλιο χώρο του ΚΙΕΘ, για να παρακολουθήσει τη Λυδία Κονιόρδου στον ρόλο του Πελασγού, τον Άκη Σακελλαρίου ως Δαναό και τη Λένα Παπαληγούρα ως Υπερμνήστρα να υφαίνουν μια ιστορία εξουσίας, προσφυγιάς και συνύπαρξης. Δυστυχώς, στο πρώτο μισάωρο μία έντονη νεροποντή ανάγκασε τους ηθοποιούς να εγκαταλείψουν τη σκηνή και τους θεατές τις θέσεις τους. Οι τοπικοί φορείς προσπαθούν να ξαναφέρουν τον θίασο στην περιοχή τους, ολοκληρώνοντας έτσι μια παράσταση που έμεινε στη μέση και δίνοντας, κατά κάποιο τρόπο, μια άτυπη παράταση στα ίδια τα Θερμοπύλια.
Το φεστιβάλ έκλεισε με τη συναυλία του Θανάση Κλεώπα και των μουσικών του, μέσα από ένα πρόγραμμα παραδοσιακών τραγουδιών από την Κρήτη μέχρι τη Θράκη, με έγχορδα και κρουστά. Ο ίδιος ο Κλεώπας έπαιξε ένα όργανο που προσομοιάζει στην αρχαιοελληνική λύρα του Απόλλωνα, το οποίο σε αντίθεση με την κρητική ή την πολίτικη λύρα έχει δύο βραχίονες και πολλές χορδές. Η παράσταση, εκτός από μουσική, είχε και χορό από την περφόρμερ Λουκιανή Παπαδάκη, στοιχείο που παραπέμπει στον αρχαιοελληνικό ορισμό ενός μουσικού δρώμενου, όπου συναντιούνται η μελωδία, ο λόγος και η κίνηση. Κορυφαία στιγμή όλων ήταν η βράβευση της Γιώτας Βέη, της σπουδαίας ερμηνεύτριας δημοτικών τραγουδιών. Γέννημα θρέμμα της κοιλάδας του Σπερχειού, η Γιώτα Βέη συγκινήθηκε και συγκίνησε, τραγουδώντας α καπέλα, σαν μοιρολόγια, κομμάτια ερωτικά και δραματικά για τη φύση και τους επαναστατημένους ήρωες των μικρών και μεγάλων πατρίδων.
