Σε μελέτη (υπό δημοσίευση) του γράφοντος και της Αλεξάνδρας Γεωργακοπούλου, καθηγήτριας Ανάλυσης Λόγου και Κοινωνιογλωσσολογίας στο King’s College του Λονδίνου, αναλύθηκε διεξοδικά η επικοινωνιακή στρατηγική του Κασσελάκη στο TikTok.
Έναν σχεδόν χρόνο μετά την αναπάντεχη ανάδειξη του Στέφανου Κασσελάκη σε πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται έκπτωτος μέσα σε έναν κυκεώνα κομματικών διεργασιών.
24 Σεπτεμβρίου 2023. Ο Κασσελάκης κερδίζει την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ με 55,98% απέναντι στην Έφη Αχτσιόγλου.
17 Σεπτεμβρίου 2023. Η μέρα που ο Κασσελάκης αναδεικνύεται πρώτος στις εσωκομματικές εκλογές του ΣΥΡΙΖΑ και περνά με ξεκάθαρο προβάδισμα στο δεύτερο γύρο.
Τι προηγήθηκε;
21 μέρες νωρίτερα δεν είχε καν δηλώσει επίσημα την υποψηφιότητά του.
3 μήνες πριν δεν ήταν γνώριμος στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα.
Μέσα σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα επιδόθηκε σε ένα επικοινωνιακό Blitzkrieg με μια συστηματική και στρατηγικά σχεδιασμένη παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως αναφέρει ο Ξ. Κοντιάδης στο βιβλίο του «Το φαινόμενο Κασσελάκη». Η πλατφόρμα του TikTok φαίνεται πως αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος της πολιτικής του εκστρατείας.
Πως η σύγχρονη πολιτική επικοινωνία μεταλλάσσεται σε ένα ψηφιακό θέαμα
«Η έννοια της αυθεντικότητας είναι από την αρχή των κοινωνικών μέσων πολύ σημαντική επιταγή στο πως καλούνται οι χρήστες να παρουσιάσουν τον εαυτό τους και τη ζωή τους».
Η ραγδαία ανάδειξη του Στέφανου Κασσελάκη στην ελληνική κεντρική πολιτική σκηνή καταδεικνύει τον ολοένα και πιο καθοριστικό ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη σύγχρονη πολιτική επικοινωνία. Ο Κασσελάκης, ένας αυτοαποκαλούμενος ως αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας, χρησιμοποίησε τις ψηφιακές πλατφόρμες για να προβάλλει τον εαυτό του ως τον ιδανικό υποψήφιο πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ. Ποια ήταν η στρατηγική του και ποιες επικοινωνιακές πρακτικές ακολούθησε;
Στον πυρήνα της επικοινωνιακής του στρατηγικής εντοπίζεται μία πρακτική κατασκευής αυθεντικότητας.
Όπως αναφέρει η Αλεξάνδρα Γεωργακοπούλου, η έννοια της αυθεντικότητας είναι από την αρχή των κοινωνικών μέσων πολύ σημαντική επιταγή στο πως καλούνται οι χρήστες να παρουσιάσουν τον εαυτό τους και τη ζωή τους. Οι πλατφόρμες σχεδιάζονται αλγοριθμικά με τρόπο που να εξωθεί τους χρήστες στη δημοσίευση περιεχομένου αυθεντικής αυτο-παρουσίασης. Πρόκειται για αυτό που ανέφερε ο πρώην CEO του Instagram Kevin Systrom ως ατελή κοινοποίηση (imperfect sharing).
Στο TikTok η απόσταση μεταξύ θεάματος και θεατή γίνεται μικρότερη και η προσωπική ταύτιση μοιάζει ευκολότερη.
Αυτού του τύπου το περιεχόμενο που απομακρύνεται από τον εξιδανικευμένο ψηφιακό εαυτό και έρχεται πιο κοντά στην αυθεντικότητα της offline ζωής. Η αμεσότητα του παρουσιάζω τη ζωή μου όπως είναι αποτελεί συστατικό στοιχείο της αυθεντικότητας και αποτελεί μάλιστα μια προσφιλή πρακτική για τους αλγόριθμους καθώς συνδέεται με την οικονομία της προσοχής στα κοινωνικά μέσα, παρατηρεί η Γεωργακοπούλου.
Η κάμερα πανταχού παρούσα. Στο αυτοκίνητο, στο σαλόνι, στο δρόμο. Ο εκάστοτε πολιτικός φαντάζει σε μια συνεχή ψηφιακή αναμετάδοση εν γένει της ζωής του σε μια προσπάθεια να οικοδομήσει με το κοινό μια πλασματική σχέση ψηφιακής εγγύτητας με χαρακτηριστικά πραγματικής οικειότητας. Στο TikTok η απόσταση μεταξύ θεάματος και θεατή γίνεται μικρότερη και η προσωπική ταύτιση μοιάζει ευκολότερη.
Στον ψηφιακό χώρο συχνά τα όρια μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού βίου είναι δυσδιάκριτα.
Η παλαιότερα θεωρούμενη παράτυπη παρακολούθηση της προσωπικής ζωής κάποιου, το λεγόμενο «βλέμμα μέσα από την κλειδαρότρυπα», πλέον, φαίνεται να έχει αναχθεί σε συχνή πολιτική επικοινωνιακή στρατηγική.
Παρατηρείται μια σημαντική αλλαγή στα πολιτικά επικοινωνιακά επιτελεία. Το βάρος μετατοπίζεται από τους λογογράφους στους κινηματογραφιστές και τους σκηνοθέτες.
Η άμεση αυτή σχέση χτίζεται μέσα από την κοινοποίηση της ζωής τη στιγμή που συμβαίνει.
Τι σημαίνει να είσαι αυθεντικός στο TikTok;
Ο Στέφανος Κασσελάκης προσπαθεί να οικοδομήσει μια περσόνα αδιαμεσολάβητης σχέσης με το κοινό του, μιλώντας πολλές φορές για πρακτικές άμεσης δημοκρατίας. Ενδεικτικά είναι τα βίντεο που καλεί το κοινό του να προτείνει προγραμματικές θέσεις και ο ίδιος τις διαβάζει δημόσια και υιοθετεί κάποιες από αυτές.
Η άμεση αυτή σχέση χτίζεται μέσα από την κοινοποίηση της ζωής τη στιγμή που συμβαίνει (sharing life in the moment), όπως παρατηρεί η Αλεξάνδρα Γεωργακοπούλου.
Συχνά δε ο ίδιος αυτοπαρουσιάζεται ως υπέρμαχος και προασπιστής της αλήθειας, σε μια απόπειρα να διανθίσει με αληθοφάνεια την ψηφιακή του παρουσία.
Αναφέρει χαρακτηριστικά: «πρέπει να μιλήσουμε την αλήθεια», «ο λαός δικαιούται να έχει ένα άτομο στην ηγεσία που θα του λέει την αλήθεια», «η μόνη μου ατζέντα είναι η αλήθεια μου».
Τα αμεσομελλοντικά αφηγήματα αποτελούν συστηματική πρακτική. Εστιάζει στο μέλλον, στο δυνητικό, στους πιθανούς κόσμους, στην ελπίδα. Σε ένα επαναλαμβανόμενο ερώτημα τι θα γινόταν αν ήμουν εγώ στην ηγεσία;
Χρησιμοποιεί την πλατφόρμα του TikTok αφηγηματικά μέσα από μικρές και αποσπασματικές, καθημερινές και γειωμένες στο εδώ και τώρα αφηγήσεις, σύμφωνα με την καθηγήτρια γλωσσολογίας Αλεξάνδρα Γεωργακοπούλου.
