Σταύρος Μπένος: «Σπάνια είδα πρωθυπουργό, περιφερειάρχη, δήμαρχο να σχεδιάζει με πνοή δεκαετίας»

Οι αφορμές για να συζητήσει κανείς με τον Σταύρο Μπένο είναι πολλές. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, σαν σήμερα που είναι η ονομαστική του γιορτή, είχε δεχθεί το 1978 ένα τηλεφώνημα που του άλλαξε τη ζωή. Στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν ο Γιώργος Γεννηματάς – το αγαπημένο του πρόσωπο από τη «μυθολογία» του ΠΑΣΟΚ – που του πρότεινε να κατέβει υποψήφιος δήμαρχος στη δεξιόστροφη τότε Καλαμάτα. Επίσης, σαν χθες, συμπληρώθηκαν 38 χρόνια από τον καταστροφικό σεισμό της Καλαμάτας (13/9/1986) που τον βρήκε στον δημαρχιακό θώκο και τον οδήγησε ξημερώματα μέσα σε μια σκηνή του ελληνικού στρατού να σχεδιάζει την ανοικοδόμηση της νέας πόλης.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρωθυπουργός σε εκείνον ανέθεσε πρόσφατα την ανασυγκρότηση της βόρειας Εύβοιας μετά τις εκτεταμένες πυρκαγιές καθώς και το πρότζεκτ του Έβρου μετά την ανυπολόγιστη καταστροφή που υπέστη η περιοχή από τις μέγα – φωτιές του περασμένου καλοκαιριού. Άλλη αφορμή συζήτησης με τον Σταύρο Μπένο-  που έχει διατελέσει εκτός από πολύ επιτυχημένος δήμαρχος και βουλευτής και υπουργός των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ επί Ανδρέα Παπανδρέου και Κώστα Σημίτη – είναι η ενδιαφέρουσα πορεία των υποψηφίων για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ προς την εσωκομματική κάλπη της 6^ης και 13^ης Οκτωβρίου.

Την ημέρα που τον συνάντησα στο γραφείο του, στο σωματείο «Διάζωμα» – το οποίο εργάζεται, με ιδιωτικούς πόρους, για την προστασία των αρχαίων θεάτρων – μου μίλησε για τα σημερινά του όνειρα: την αναγέννηση του δάσους μέσω της αξιοποίησης της βιομάζας και την αναγέννηση του ΠΑΣΟΚ μέσω της εκλογής του Χάρη Δούκα, τον οποίο και στηρίζει ανοιχτά με επιχειρήματα. Μιλώντας στο «ΒΗΜΑ» λίγες μέρες πριν τον κρίσιμο πρώτο γύρο των εκλογών για νέο αρχηγό του ΠΑΣΟΚ, ο Σταύρος Μπένος τοποθετείται ειλικρινά και νηφάλια για όσα συμβαίνουν στον ΣΥΡΙΖΑ και στη Νέα Δημοκρατία ενώ δεν διστάζει να περιγράψει και τον οδικό χάρτη των εξελίξεων στην πολιτική ζωή της χώρας με συγκεκριμένα νούμερα. Αναφέρεται «σε πρώτο Ενικό» στις αρχές που πρέπει να διέπουν έναν πολιτικό άνδρα, στα στρεβλά της Ελλάδας που την κρατούν καθηλωμένη αδίκως, στον ρόλο του timing, στα κενά του νυν προέδρου του ΠΑΣΟΚ, στα δύο του παιδιά που παραμέλησε για λίγους μήνες όταν ήταν υπουργός Πολιτισμού και στα τρία του επαγγελματικά «παιδιά», το σχέδιο ανασυγκρότησης της Καλαμάτας, την ίδρυση των ΚΕΠ και την ίδρυση του σωματείου «Διάζωμα» από όπου απολαμβάνει πλέον τον εθελοντισμό, πλέοντας, όπως ο ίδιος παραδέχεται, «σε ένα πέλαγος δημιουργίας». Υπάρχει περίπτωση να τον ξαναδούμε στις επάλξεις αν το ΠΑΣΟΚ αναλάβει ξανά τα ηνία της χώρας; Ποιο είναι το αγαπημένο του μέρος στη γη; Και τι θα ήθελε να πει φωναχτά στον κόσμο λίγο προτού κλείσει τα 77 του χρόνια στην ανηφόρα της ζωής; Σταύρος Μπένος, ένας υπέροχος δημόσιος λειτουργός που έγινε δια βίου εθελοντής στην υπηρεσία του θαύματος που λέγεται Ελλάδα.

*Από τη δεκαετία του ’50, θυμάμαι τους ήχους της πόλης μου, της Καλαμάτας. Είναι φοβερό πώς τους ανακαλώ. Τότε υπήρχαν κάποιοι ήχοι ιδιαίτεροι, από τους πλανόδιους πωλητές, από τους εφημεριδάδες. Το μεγάλο μου πάθος ήταν να πηγαίνω στην πλατεία την Κυριακή για να ακούσω τη φιλαρμονική που έπαιζε Σοπέν και Μπαχ. Επίσης θυμάμαι τον λυτρωτικό συνδυασμό θάλασσας και βουνού, του Ταϋγετου που συναντά τον Μεσσηνιακό κόλπο.

*Η μάνα μου, όταν με έβλεπε να θυμώνω, μου έλεγε, «η καλύτερη εκδίκηση για αυτό που σε θυμώνει είναι να το ξεχνάς. Είναι η λήθη. Γιατί αν αρχίσεις να θυμώνεις και σκέφτεσαι πώς να ανταποδώσεις, είναι σαν να βάζεις το δηλητήριο μέσα σου». Πόσο με έχει λυτρώσει αυτό.

«Με πήρε ο Γεννηματάς και μου λέει «θα κατέβεις εσύ». Τότε ήμουν εντελώς ανυποψίαστος και ανέτοιμος. Αυτό το τηλεφώνημα άλλαξε όλη μου τη ζωή»

*Ο πατέρας μου ήταν διευθυντής στο νοσοκομείο της Καλαμάτας. Τον θυμάμαι μόνο τις Κυριακές γιατί έφευγε ξημερώματα. Στα θέματα διαφάνειας ήταν κέρβερος. Τα απογεύματα έμενε στο νοσοκομείο και ρωτούσε τους ασθενείς αν τους πίεσε κανένας γιατρός να του δώσουν «φακελάκι». Είχε στείλει δυο-τρεις στον εισαγγελέα που τους είχε πιάσει ο ίδιος. Αυτή η στάση του, ο σεβασμός στον δημόσιο χώρο, είναι αυτό που με καθόρισε στην πορεία μου.

*Το πιο κρίσιμο τηλεφώνημα που έχω δεχθεί  στη ζωή μου ήταν από τον Γιώργο Γεννηματά το 1978, όταν ήμουν γραμματέας του ΠΑΣΟΚ στην Καλαμάτα. Τότε πήρε μια απόφαση το ΠΑΣΟΚ να κατεβάσει νέα στελέχη στην αυτοδιοίκηση. Και επειδή δεν βρίσκαμε λύση για την Καλαμάτα, παρ’ ότι απευθυνθήκαμε σε πολλούς δημοκρατικούς πολίτες, με πήρε ο Γεννηματάς και μου λέει «θα κατέβεις εσύ». Τότε ήμουν εντελώς ανυποψίαστος και ανέτοιμος. Θυμάμαι και την ημέρα που έγινε. Ήταν η γιορτή μου. Του Σταυρού. Έναν μήνα πριν τις εκλογές μόλις. Αυτό το τηλεφώνημα άλλαξε όλη μου τη ζωή.

*Όταν εξελέγην δήμαρχος στην Καλαμάτα ήταν μεγάλη έκπληξη γιατί ήταν η πιο «δεξιά» πόλη της χώρας. Ήταν σαν να βγαίνει νεοδημοκράτης δήμαρχος στο Ηράκλειο Κρήτης. Αυτό που μου έχει μείνει είναι ότι με πήρε ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου για να μου πει ότι έδωσα μεγάλη ανάσα στο κίνημα.

*Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχω αντιμετωπίσει μακράν στη ζωή μου ήταν η νύχτα του σεισμού της Καλαμάτας (13 Σεπτεμβρίου 1986). Ήμουν 8 χρόνια δήμαρχος, η πόλη κατέρρευσε κυριολεκτικά, το 1/4 των κτιρίων κατεδαφίστηκε και – ω του θαύματος – τη νύχτα εκείνη ελήφθησαν οι αποφάσεις για τα επόμενα 30 χρόνια. Είχα και έναν σπουδαίο πολεοδόμο, τον αείμνηστο Γρηγόρη Διαμαντόπουλο, που υπήρξε και μεγάλος μου μέντορας. Όταν ήρθε ο στρατός για να βοηθήσει, έφερε μια μεγάλη σκηνή, την έδωσα στον Γρηγόρη και αμέσως καθίσαμε εκεί, μεταξύ τέσσερις και πέντε το πρωί και, αν το πιστεύετε, σε αυτήν την ώρα κάναμε ένα σχέδιο 30 ετών. Ένα σχέδιο που θεράπευε όλες τις πληγές της πόλης και των ανθρώπων. Ήταν το πρώτο οικιστικό σχέδιο παγκοσμίως και ακουμπούσε στα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα.

*Η πορεία μου στην πολιτική έως τώρα με έχει μάθει ότι ποτέ δεν χάνεις όταν υπερασπίζεσαι την αλήθεια και την ποιότητα.

*Τρία «παιδιά» έχω. Την ανασυγκρότηση της Καλαμάτας, τα ΚΕΠ και το «Διάζωμα». Και τα τρία κρύβουν μέσα τους μια απόλυτη αφοσίωση, από 15 έως 20 χρόνια στο καθένα.

*Δύο είναι τα βασικά που κρατούν πίσω την Ελλάδα. Το ένα, ότι δεν βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα. Ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε οι περιφέρειες, ούτε οι δήμοι. Και το άλλο είναι η μη συνεργασία. Το «Διάζωμα» είναι η αλλαγή παραδείγματος. Και μάλιστα το «Διάζωμα» κάνει και κάτι ακόμα, δεν παίρνει λεφτά από το κράτος.

«Η κυβέρνηση σήμερα επαναλαμβάνει το «φαινόμενο Σημίτη» της δεύτερης τετρααετίας».

*Σαρανταπέντε χρόνια που είμαι στη δημόσια ζωή, σπάνια είδα πρωθυπουργό, περιφερειάρχη, δήμαρχο να σχεδιάζει με πνοή δεκαετίας.

*Η κυβέρνηση σήμερα επαναλαμβάνει το «φαινόμενο Σημίτη» της δεύτερης τετραετίας. Διότι χάνει από το κομμάτι που δεν υπάγεται στην Νέα Δημοκρατία, που τη βοήθησε στην πρώτη εκλογή και στη δεύτερη. Είναι το κομμάτι που έχει υπολογιστεί γύρω στο 10%, των σκεπτόμενων ανθρώπων που πολύ βασανιστικά αποφασίζουν τι θα κάνουν, το οποίο έχει πια αρχίσει ψυχολογικά να παίρνει αποστάσεις λόγω γεγονότων των τελευταίων ετών σε πολλά επίπεδα, στην αποτελεσματικότητα της διοίκησης, στο λεγόμενο επιτελικό κράτος, στα θέματα του κράτους δικαίου και στα θέματα της ποιότητας του δημόσιου χώρου.

*Στην πολιτική υπάρχουν μυστικά που πρέπει να μένουν μυστικά. Έχω και εγώ τέτοια. Μπορώ να σας πω ότι στις διεργασίες μου για τη Βόρεια Εύβοια, έχω δυσκολίες συνεννόησης με την κυβέρνηση. Και με τον ίδιο τον πρωθυπουργό πολλές φορές. Είναι, όμως, ιερός κανόνας για μένα ότι δεν πρόκειται να τις πω ποτέ δημόσια. Γιατί εκείνο που υπερέχει είναι η εθνική αποστολή.

*Τον επόμενο πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ θα τον συμβούλευα να παραμείνει σταθερός στην υπεράσπιση του αξιακού φορτίου που δημιούργησε στη γέννησή της αυτή η παράταξη και στην υπεράσπιση της ποιότητας του δημόσιου χώρου που έχει χαθεί δραματικά.

*Στην κούρσα διαδοχής για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ στηρίζω τον Χάρη Δούκα. Γιατί έχει όλα τα εφόδια που χρειάζεται η εποχή. Καταρχάς, θέλω να απαντήσω στο ηθικό μέρος, γιατί έχει δεχθεί μια μεγάλη επίθεση, ότι δήθεν εγκαταλείπει τον Δήμο και ότι αυτό δεν είναι έντιμο, δεν είναι ηθικό, γιατί ο κόσμος τον ψήφισε για δήμαρχο. Έλα όμως που η ζωή – και κυρίως η πολιτική – δεν σε ρωτάει για το πότε θα έρθει η στιγμή. Το timing στη ζωή και στην πολιτική είναι μεγάλο θέμα. Του χτύπησε την πόρτα λοιπόν. Νομίζω ότι θα ήταν μεγάλο ατόπημα να μην αποδεχθεί αυτήν την πρόκληση. Τι εννοώ όταν λέω ότι έχει όλα τα εφόδια; Καταρχάς πέτυχε μια συμβολική νίκη από τότε που κυβερνά η Νέα Δημοκρατία. Είναι η πρώτη φορά που ο δημοκρατικός κόσμος μετά από σχεδόν δεκαπέντε χρόνια ενώθηκε για κάποιο σκοπό και νίκησε. Ο κόσμος περίμενε μια ευκαιρία, του την έδωσε το συγκεκριμένο πρόσωπο. Επιπλέον, ο λόγος που εκφέρει είναι πολύ καθαρός και θυμίζει πολύ την 3η Σεπτέμβρη. Είναι λόγος εκσυγχρονιστικός που πατάει γερά και στις ρίζες της εκκίνησης, που για μένα αυτό είναι που χρειάζεται και το ΠΑΣΟΚ και η χώρα.

«Στην πολιτική υπάρχουν μυστικά που πρέπει να μένουν μυστικά. Έχω και εγώ τέτοια»

*Στα λάθη που έκανε η προηγούμενη ηγεσία του ΠΑΣΟΚ δεν υπάρχει διόρθωση. Μερικές φορές τα πράγματα είναι πεπερασμένα γιατί πεπερασμένα τα κάνουν οι ίδιοι οι άνθρωποι που τα υπηρετούν. Θέλω να πω ότι υπάρχει μια κρυφή δύναμη στην πολιτική που είναι ένας συνδυασμός καινοτομίας και πνευματικότητας. Ε, η προηγούμενη ηγεσία δεν είχε αυτά τα χαρακτηριστικά. Δεν μπορούσε να κάνει το άλμα. Τίποτα μεγάλο δεν μπορεί να γίνει χωρίς να έχει ένα ισχυρό πνευματικό υπόβαθρο. Αυτό είναι κανόνας για όλες τις πλευρές της ζωής.

*Ο ΣΥΡΙΖΑ όπως είναι σήμερα δεν είναι τίποτα. Παρ’ ότι πιστεύω ότι η κυβέρνηση του Τσίπρα άφησε και πολύ θετικά πράγματα στη χώρα, με μεγαλύτερο τη Συμφωνία των Πρεσπών.

*Πρόβλημα Δημοκρατίας δεν υπάρχει στη χώρα. Υπάρχει πρόβλημα θεσμικής ισορροπίας. Και όταν υφίσταται τέτοιο πρόβλημα, η χώρα είναι πολύ πιο ευάλωτη σε διάφορους κινδύνους, από εθνικούς μέχρι εσωτερικούς. Άρα οι διεργασίες στον χώρο της κεντροαριστεράς είναι πιο πολυ θέμα εθνικό παρά υπόθεση των κομμάτων της κεντροαριστεράς.

*Η πρόταση να ψηφιστεί για πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ ο καταδικασμένος Νίκος Παππάς έχει μέσα της μία μορφή κυνισμού και ασέβειας. Διότι, ό,τι και να πιστεύουμε, η Αριστερά έχει μια τεράστια ιστορία και είναι σαν να πλήττεται η ψυχή της. Εγώ βλέπω ότι η διάλυση είναι περίπου νομοτέλεια.

*Πιστεύω βαθιά ότι το ΠΑΣΟΚ μπορεί να γίνει ξανά κυβέρνηση και μπορώ να διαγράψω κι έναν οδικό χάρτη των εξελίξεων. Λόγω της μεγάλης κρίσης που περνάει ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ θα βρεθεί μπροστά. Αν βγει ο Χάρης Δούκας, που πιστεύω θα βγει, μέχρι το τέλος του χρόνου το ΠΑΣΟΚ θα προσεγγίσει το 20%. Το λέω και δεσμεύομαι. Σκεφθείτε ένα ΠΑΣΟΚ στο 20% και μια Νέα Δημοκρατία στο 20-27%. Ήδη το περιβάλλον αλλάζει.

*Από τη μυθολογία του ΠΑΣΟΚ, το πιο αγαπημένο μου πρόσωπο είναι ο Γιώργος Γεννηματάς.  Ήταν ένας σπάνιος συνδυασμός ευαισθησίας και αποτελεσματικότητας που δεν τον έχω συναντήσει αλλού. Έστησε το Εθνικό Σύστημα Υγείας σε δύο χρόνια, τη μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση σε ενάμιση χρόνο, στο Υπουργείο Εργασίας πήγε περίπου έναν χρόνο και τα άλλαξε όλα. Ήταν ατύχημα που δεν τον είδαμε και πρωθυπουργό.

*Όταν ο πρωθυπουργός μου ζήτησε να αναλάβω τη Βόρεια Εύβοια, ήξερα τους κινδύνους που διατρέχω και ζήτησα δύο πράγματα: να μην ξεχνά ποτέ πού βρίσκομαι ιδεολογικά αλλά και να μην πάω ως αξιωματούχος εκεί αλλά ως απλός εθελοντής. Όπως είμαι, δηλαδή, στο «Διάζωμα».

*Τα μνημεία είναι το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο της χώρας. Είναι φορείς κοινωνικής συνοχής και βιώσιμης ανάπτυξης. Εμείς επιδιώκουμε να είναι στο κέντρο της ζωής των πολιτών αλλά και της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας. Αυτή είναι η αποστολή μας στο «Διάζωμα».

*Σε σχέση με αυτά που μου ανέθεσε ο πρωθυπουργός, στην Εύβοια έχουμε ολοκληρώσει εδώ και ενάμιση χρόνο και στον Έβρο είμαστε στη φάση ολοκλήρωσης. Αν με ρωτούσε κάποιος ποια ήταν η προσφορά μου στη βόρεια Εύβοια, θα απαντούσα ότι ανοίξαμε το κεφάλαιο του «παραγωγικού δάσους». Το δάσος πρέπει να ξανάζωντανέψει. Μία από τις δραματικές επιπτώσεις της εγκατάλειψης του δάσους είναι ότι συσσωρεύονται αυτά τα υπολείμματα και δημιουργούν το στρώμα της βιομάζας. Αυτό το στρώμα όμως είναι και πλούτος. Ζητούμενο είναι πώς θα τον αξιοποιήσουμε.

*Δεν είμαι υπέρ της ενασχόλησης με πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Πάντα ήμουν αφοσιωμένος σε ένα project. Για το κάθε μεγάλο θέμα που καταπιάνομαι, αφοσιώνομαι με όρους μοναχισμού, σαν να υπηρετώ κάτι το θείο.

*Σήμερα ασχολούμαι με αυτό που ευφραίνει την ψυχή μου. Μάλιστα, η τελευταία περίοδος είναι ίσως η πιο ωραία, γιατί είμαι εθελοντής. Το «Διάζωμα» είναι ένας πόλος συνάντησης εθελοντών, με τεράστια επιθυμία προσφοράς στην πατρίδα. Συνεπώς το έδαφος είναι έτοιμο. Εξαρτάται από εμάς μέχρι πού θα το πάμε. Κι εμείς έχουμε αποφασίσει να εξαντλήσουμε τα όρια των ονείρων μας. Οπότε είναι σαν να ζω σε ένα πέλαγος δημιουργίας.

*Στο ΠΑΣΟΚ δεν υπάρχει περίπτωση να με ξαναδείτε με την έννοια της ένταξης σε αξιώματα. Αυτό έχει τελειώσει για μένα εδώ και πολλά χρόνια. Προφανώς, όμως, αν μου ζητήσει η παράταξη να συνεισφέρω, θα το κάνω με όλη μου την καρδιά, σε επίπεδο πάντα εθελοντικό.

*Από την πολιτική έχω πολλούς φίλους και από πολλές παρατάξεις.

«Πρόβλημα Δημοκρατίας δεν υπάρχει στη χώρα. Υπάρχει πρόβλημα θεσμικής ισορροπίας».

*Γενικά είμαι αισιόδοξος για το μέλλον. Αυτή η χώρα, ό,τι κι αν λένε, είναι το success story της παγκόσμιας ιστορίας. Είναι ένα θαύμα το πώς γεννήθηκε η Ελλάδα τα τελευταία 200 χρόνια. Και τι άθλους έχει κάνει. Εμείς δεν τη βλέπουμε σωστά και την υποτιμούμε.

*Το αγαπημένο μου μέρος στη γη είναι η Καλαμάτα.

*Η πιο δύσκολη μέρα της ζωής μου ήταν ο θάνατος της μητέρας μου, 9 Δεκεμβρίου 1976.

*Πρόσφατα είπα «συγγνώμη» σε ένα στέλεχος του ΠΑΣΟΚ. Δεν χρειάζεται να πω το όνομά του. Τον είχα αδικήσει κάποτε, διεκδικούσε ένα θώκο αιρετού στη Μεσσηνία και εγώ στάθηκα απέναντί του, του έκοψα τον δρόμο. Και μετά από πολλά χρόνια, που το έφερε βαρέως, του ζήτησα μια ειλικρινή συγγνώμη και λυτρώθηκα.

*Το μεγαλύτερο λάθος μου ήταν ότι για ένα διάστημα κάποιων μηνών, όταν ήμουν υπουργός Πολιτισμού και τα παιδιά μου ήταν σε πολύ κρίσιμη ηλικία – η Κασσιανή ήταν στη Β’ Λυκείου, ο Θοδωρής στην Α’ Λυκείου και προετοιμαζόντουσαν για εξετάσεις – εγώ ήμουν μακριά τους. Κι ενώ ήταν να συνεχίσω ως υπουργός, έγιναν εκλογές κι έμεινα εκτός υπουργικού συμβουλίου. Είχα στεναχωρηθεί πάρα πολύ. Πάω στην Καλαμάτα και βλέπω την Κασσιανή που ήταν μες στην τρελή χαρά. Της λέω, «γιατί είσαι έτσι;». Και μου λέει, «γιατί αυτή ήταν η καλύτερη μέρα της ζωής μου, είχα χάσει τον μπαμπά μου».

*Αυτό που θέλω να πω πολύ φωναχτά είναι πόσο αγάπησα την πολιτική. Πόσο την υπηρέτησα με ακραίο τρόπο και πόσο με έκανε καλύτερο άνθρωπο. Γιατί με έφερε αντιμέτωπο με τα όριά μου, με υπέροχους και μη υπέροχους ανθρώπους, αλλά και με πνευματικά πεδία που ήταν τόσο άγνωστα σε μένα και τόσο οικεία σήμερα.

*Κεντρική φωτογραφία: Μενέλαος Μυρίλας