Μισός αιώνας έχει περάσει από την 3η Σεπτέμβρη του 1974, όταν παρουσιάστηκε η ιδρυτική διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο αλησμόνητος Ανδρέας Παπανδρέου, διεθνώς αναγνωρισμένος οικονομολόγος-καθηγητής Πανεπιστημίου στην Αμερική, ίδρυσε το κόμμα αυτό και πρωταγωνίστησε πολιτικά κατά τη Μεταπολίτευση. Εγχείρημα δύσκολο τότε, σχεδόν ουτοπικό, που έμελλε να αλλάξει το πολιτικό τοπίο της Ελλάδας. Ο Γιάννης Πρετεντέρης σημειώνει χαρακτηριστικά σε άρθρο του: «Θα ήταν άδικο να παραγνωρίσω ότι το πιο επιτυχημένο πολιτικό δημιούργημα της Μεταπολίτευσης ήταν το ΠΑΣΟΚ».
Η 3η Σεπτέμβρη ήταν το ξέσπασμα μιας κοινωνίας που έβγαινε από την επταετία της δικτατορίας. Εξέφραζε τη βαθιά επιθυμία για ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη, ανθρώπινη αξιοπρέπεια, λαϊκή κυριαρχία και εθνική ανεξαρτησία. Το ζητούμενο ήταν ένα κίνημα των πολιτών, ένα κίνημα για αλλαγή. Τον παλμό ακριβώς αυτόν της κοινωνίας αφουγκράστηκε ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ και θεμελίωσε με γερά θεμέλια το Σοσιαλιστικό Κίνημα που έσπασε τις παλαιές δομές και προχώρησε δυναμικά και βαθιά στην κοινωνία. ΕΣΥ, ΑΣΕΠ, Νόμος Πλαίσιο, Διαύγεια, άλλαξαν ουσιαστικά το κατεστημένο. Ο ιδρυτής δίδαξε την τέχνη του κυβερνάν.
Ο Κώστας Σημίτης έδωσε στη συνέχεια τον αναγκαίο τότε εκσυγχρονιστικό χαρακτήρα της πολιτικής, με γνώση, υπευθυνότητα, πνεύμα οργανωτικό και περίσσια εργατικότητα, και εξασφάλισε μια προνομιακή για την Ελλάδα θέση στην Ενωμένη Ευρώπη. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος με τη συμμετοχή του στην τρικομματική κυβέρνηση του 2012 διέσωσε την παράδοση της παράταξης στην πολιτική ζωή της χώρας σε μια δύσκολη στιγμή της ιστορίας της και σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης. Η αλησμόνητη Φώφη Γεννηματά αγωνίστηκε σκληρά για να βοηθήσει το ΠΑΣΟΚ να ανακάμψει και ο Νίκος Ανδρουλάκης συνέχισε τον ίδιο αγώνα, τα αποτελέσματα όμως δεν ικανοποιούν τους πολίτες για ένα κόμμα ιστορικό που κυβέρνησε επί χρόνια αυτή την χώρα.
Μεγάλος εχθρός του ΠΑΣΟΚ στάθηκε ο ακραίος λαϊκισμός και ο κακώς εννοούμενος συνδικαλισμός που απέτρεψαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις με κορυφαία αυτήν για το Ασφαλιστικό από τον τότε Υπουργό Εργασίας καθηγητή Τάσο Γιαννίτση. Το Ασφαλιστικό όχι μόνον δεν έχει βρει τη λύση του μέχρι σήμερα, αλλά και οι εξελίξεις σε αυτό, όπως διαμορφώνονται ενάντια στα συμφέροντα των πολιτών, προκαλεί ακόμη και εκείνους που κυνήγησαν την μεταρρύθμιση αυτή του ΠΑΣΟΚ να την… αναπολούν.
Τον λαϊκισμό ακολούθησε η απομάκρυνση του ΠΑΣΟΚ από την κοινωνία και η συρρίκνωση των ποσοστών του κόμματος στις εθνικές και ευρωπαϊκές εκλογές. Σήμερα, η πολιτική κατάσταση της χώρας χωρίς αξιωματική αντιπολίτευση, προκαλεί κυριολεκτικά το ΠΑΣΟΚ, και του δίνει την ευκαιρία να κάνει μια νικηφόρα επανεκκίνηση. Οι καιροί ου μενετοί, ήρθε η ώρα να βρεθεί το αντίπαλο δέος της κυβέρνησης της Ν.Δ. Και όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε ο Κώστας Σημίτης, «οι ευκαιρίες δεν είναι άπειρες».
«Το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ»; Αν είναι εδώ, το «εδώ» έχει αλλάξει και σε αυτό θα πρέπει να ανταποκριθεί τώρα. Θα αδράξει την ευκαιρία, ή θα βγει εκτός τόπου και χρόνου, όπως εξετέθη πρόσφατα με την υποψηφιότητα του Δημάρχου Χάρη Δούκα;
Για να επανακάμψει το ΠΑΣΟΚ δεν είναι αναγκαία μόνον η αλλαγή αρχηγού. Προέχει η εκ νέου προσέγγιση της κοινωνίας προκειμένου να ανακτήσει το ενδιαφέρον και το πάθος, που είχε επιδείξει κατά την Μεταπολίτευση για την Αλλαγή. Αυτό ακριβώς το πάθος έλειπε από την μεγάλη συγκέντρωση των οπαδών του στην συγκέντρωση για τα 50 χρόνια του ΠΑΣΟΚ. Η επιλογή εξάλλου του αρχηγού πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή και σοβαρότητα. Ανδρέας Παπανδρέου δεν ξαναγεννιέται, όμως, ανάμεσα στους αξιόλογους υποψήφιους, θα πρέπει να εκλεγεί η προσωπικότητα, που θα έχει όραμα για να εμπνέει και να προσεγγίζει τον λαό, να έχει καλά αντανακλαστικά και δυνατότητα διαχείρισης της πολιτικής πραγματικότητας, να γνωρίζει την τέχνη του εφικτού. Αναγκαία, βέβαια, προϋπόθεση είναι να έχει σχεδιάσει πρόταση διακυβέρνησης, ικανής να δίνει συγκεκριμένες λύσεις στα προβλήματα της κοινωνίας με στόχο την ανασυγκρότηση μιας χώρας ανεξάρτητης και περήφανης. Να καταρτίσει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, που θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των πολιτών για βίο αξιοπρεπή, και θα σέβεται τους θεσμούς και την ανθρώπινη προσωπικότητα.
Η 3η Σεπτέμβρη δεν επαναλαμβάνεται, είναι ημέρα μνήμης, είναι η αναπόληση μιας ιστορικής στιγμής για την Ελλάδα, που πάντα θα θυμάται με νοσταλγία κάθε πολίτης, που αγαπά πραγματικά την Δημοκρατία. Ομως, όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, το ΠΑΣΟΚ δεν είναι το κόμμα της νοσταλγίας, είναι το κόμμα του μέλλοντος.
Ας ελπίσουμε, λοιπόν, ότι ο εορτασμός της επετείου των 50 χρόνων από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ θα σηματοδοτήσει την επανεκκίνηση του Κινήματος και την αναγέννηση της κοινωνικής ανθρωποκεντρικής πολιτικής.
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, κοσμήτορας Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγίας Παρασκευής.
