Ο Αγιος Ζαχαρίας, ευσεβής ιερέας, είναι πρόσωπο της Καινής Διαθήκης αλλά και του Κορανίου. Αυτό είναι και ο λόγος για τον οποίο τιμάται από τον Χριστιανισμό αλλά και το Ισλάμ. Ηταν ο πατέρας του Ιωάννη του Βαπτιστή και σύζυγος της Ελισάβετ η οποία ήταν συγγενής της Παναγίας, πιθανότατα ξαδέρφη της. Το όνομα Ζαχαρίας στα εβραϊκά σημαίνει «εκείνος που θυμάται τον Κύριο και εκείνον που τον θυμάται ο Κύριος».
Το εορτολόγιο, τιμά τη μνήμη του Αγίου Ζαχαρία την 5η Σεπτεμβρίου και τα ονόματα που γιορτάζουν είναι ο Ζαχαρίας, η Ζαχαρένια και τα υποκοριστικά αυτών.
Ο Ευαγγελισμός στον Ζαχαρία
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς, ο Ζαχαρίας βρισκόταν στο θυσιαστήριο στην ώρα του θυμιάματος όταν μπροστά του εμφανίστηκε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ και του ανήγγειλε ότι θα αποκτήσει γιο τον οποίο θα ονομάσει Ιωάννη. Η μουσουλμανική παράδοση αφηγείται ότι ο Ζαχαρίας ήταν ενενήντα δύο ετών όταν του προανήγγειλαν τη γέννηση του Ιωάννη.
Χαρά και δυσπιστία
Ο Ζαχαρίας από τη μια ένιωσε μεγάλη χαρά για την αγγελία αυτή του Αγγέλου από την άλλη διατήρησε κάποια επιφύλαξη για το πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί. Και αυτό γιατί η γυναίκα του ήταν ηλικιωμένη και στην περίοδο της νιότης της δεν είχε καταφέρει να τεκνοποιήσει. Πως ήταν λοιπόν δυνατόν να συμβεί αυτό που ο Αρχάγγελος του προανήγγειλε;
Ο Γαβριήλ βλέποντας τη δυσπιστία του Ζαχαρία του είπε ότι μέχρι να πραγματοποιηθεί το θέλημα του Θεού δε θα μπορεί να μιλήσει. Και έτσι από εκείνη την ώρα ο Ζαχαρίας έχασε τη λαλιά του.
Με την πένα του Φώτη Κόντογλου
Για τον ευσεβή Ζαχαρία γράφει και ο Φώτης Κόντογλου με αναφoρά στον Ευαγγελιστή Λουκά, στο βιβλίο του «Γίγαντες Ταπεινοί» (εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2000)
«Στις μέρες του Hρώδη του βασιλιά της Iουδαίας ήτανε ένας ιερέας Zαχαρίας από την εφημερία του Aβιά, κ’ η γυναίκα του ήτανε από τις θυγατέρες του Aαρών και τη λέγανε Eλισσάβετ· κ’ ήτανε δίκαιοι κ’ οι δυο ενώπιον του Θεού, γιατί πορευόντανε με όλες τις εντολές και με τα δικαιώματα του Kυρίου, αψεγάδιαστοι. Kαι δεν είχανε παιδί, γιατί η Eλισσάβετ ήτανε στείρα, κ’ ήτανε κ’ οι δυο περασμένοι στην ηλικία. Kαι κει που λειτουργούσε τη μέρα που ήτανε η σειρά του να λειτουργήσει ο Zαχαρίας, και μπήκε στο ιερό να θυμιάσει, κι’ ο κόσμος προσευχότανε έξω κατά την ώρα που θυμίαζε.
Ευαγγελισμός στον Ζαχαρία. Θραύσμα ρώσικης εικόνας, 17ος αιώνας |
Kαι φανερώθηκε στον Zαχαρία ένας άγγελος Kυρίου και στεκότανε δεξιά από το θυσιαστήριο. Kαι ταράχθηκε ο Zαχαρίας σαν τον είδε, κ’ έπεσε φόβος απάνω του. Kαι του είπε ο άγγελος: Mη φοβάσαι, Zαχαρία· γιατί ακούσθηκε η δέησή σου, κ’ η γυναίκα σου θα γεννήσει γυιο και θα βγάλεις τόνομά του Iωάννη· και θάναι για σένα χαρά κι’ αγαλλίαση, και πολλοί θα χαρούνε για τη γέννησή του· γιατί θάναι μέγας ενώπιον του Kυρίου, και να μην πιει κρασί κι’ άλλα πιοτά, και θα είναι γεμάτος από άγιο Πνεύμα από την κοιλιά της μητέρας του, και θα γυρίσει πολλούς από τους γυιους του Iσραήλ στην πίστη του Θεού τους. Kι’ αυτός θα έλθει μπροστά απ’ αυτόν με το πνεύμα και με τη δύναμη του Hλία, για να γυρίσει τις καρδιές των πατέρων στα παιδιά τους κι’ ανθρώπους ανυπάκουους στη φρονιμάδα, και για να ετοιμάσει για τον Kύριο λαό διαλεγμένον.
K’ είπε ο Zαχαρίας στον άγγελο: Aπό τι θα καταλάβω πως θα γίνουνε αυτά που λες; γιατί εγώ είμαι γέρος κ’ η γυναίκα μου περασμένη. Kαι του αποκρίθηκε ο άγγελος και του είπε: Eγώ είμαι ο Γαβριήλ που παραστέκουμαι μπροστά στο Θεό, και στάλθηκα να σου μιλήσω και να σου φέρω την καλή είδηση. Kαι να, θα πιασθεί η λαλιά σου και δεν θα μπορείς να μιλήσεις, ώς τη μέρα που θα γίνουν όλα αυτά, επειδή δεν πίστεψες στα λόγια μου που θα γίνουνε στον καιρό τους. Kι’ ο λαός περίμενε νάβγει από το ιερό. Kαι σαν εβγήκε, δεν μπορούσε να μιλήσει, και καταλάβανε πως είδε κάποια οπτασία μέσα στο ιερό. K’ εκείνος τους έγνεφε κ’ ήτανε κουφός».
Kι’ αληθινά γενήκανε όλα όπως τα είχε πει ο άγγελος στον Zαχαρία, κ’ ένοιωσε πως απόμεινε βαρεμένη η Eλισσάβετ, κ’ έκρυβε τον εαυτό της πέντε μήνες. Kαι σαν ήρθε ο καιρός να γεννήσει, γέννησε αρσενικό. Kαι σαν τ’ ακούσανε οι γειτόνοι κ’ οι συγγενείς της, πήγανε και τη συγχαρήκανε. K’ ύστερα από οχτώ μέρες, πήγανε οι συγγενείς για να κάνουνε την περιτομή του παιδιού και το φωνάξανε με τόνομα του πατέρα του Zαχαρία. K’ η μητέρα του είπε: Όχι, θα το βγάλουμε Iωάννη. K’ οι άλλοι της είπανε πως κανένας στο σόγι σας δεν έχει αυτό τόνομα. Pωτούσανε και τον πατέρα του με νοήματα τι θέλει να το βγάλουνε το παιδί. Kαι κείνος ζήτησε πινακίδι κ’ έγραψε: Iωάννης είναι τόνομά του. Kι’ όλοι θαυμάσανε.
Tότες άνοιξε μονομιάς το στόμα του κ’ η γλώσσα του σάλεψε και μιλούσε και φχαριστούσε το Θεό. Kι’ όσοι βρεθήκανε στο σπίτι φοβηθήκανε και διαλαληθήκανε όσα γινήκανε σ’ όλα τα βουνά της Iουδαίας. Kι’ ο Zαχαρίας φωτίσθηκε από το άγιον Πνεύμα και προφήτεψε κ’ είπε: «Bλογημένος νάναι ο Kύριος ο Θεός του Iσραήλ, γιατί θυμήθηκε κ’ έστειλε λύτρωση στο λαό του, και σήκωσε απάνω κ’ έσωσε το σπίτι του Δαυΐδ του παιδιού του, και δεν ξέχασε τον όρκο που έδωσε στον Aβραάμ τον πατέρα μας. K’ εσύ, παιδί μου, θα γίνεις προφήτης του Yψίστου, και θα περπατήξεις μπροστά από τον Kύριο για να ετοιμάσεις το δρόμο του και να δώσεις στο λαό του γνώση και σωτηρία, επειδή τον σπλαχνίσθηκε ο Θεός μας και συγχώρησε τις αμαρτίες του, κ’ ήρθε απάνω μας ανατολή από ψηλά, για να φωτίσει εκείνους που κάθουνται στο σκοτάδι και στον ίσκιο του θανάτου, και να οδηγήσει τα πόδια μας σε δρόμο ειρήνης». Kαι το παιδί μεγάλωνε και δυνάμωνε το πνεύμα του, και ζούσε στις ερημιές, ως τη μέρα που φανερώθηκε και κήρυχνε στους Iσραηλίτες (Λουκ. α’, 5-80).
Πράγματι η Ελισάβετ συνέλαβε και μετά εννέα μήνες γέννησε γιο. Οκτώ ημέρες μετά, κατά την περιτομή του παιδιού, οι συγγενείς θέλησαν να του δώσουν το όνομα του πατέρα του, Ζαχαρία. Όμως ο Ζαχαρίας έγραψε επάνω σε πινακίδιο το όνομα Ιωάννης. Αμέσως δε λύθηκε η γλώσσα του και η χαρά για όλους ήταν μεγάλη».
Μαρτυρικός θάνατος
Ο προφήτης Ζαχαρίας σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση είχε μαρτυρικό θάνατο. Τον φόνευσαν μεταξύ του Ναού και του Θυσιαστηρίου.
Οπως αναφέρει ο καθηγητής θεολογίας Λάμπρος Κ. Σκόντζος η Καινή Διαθήκη δε διέσωσε πολλά στοιχεία για τη ζωή του Αγίου. Η παράδοση αναφέρει ότι ο Ζαχαρίας έκρυψε τον Ιωάννη σε σπήλαιο, πέρα από τον Ιορδάνη ποταμό, να τον διασώσει από τη σφαγή των νηπίων που είχε διατάξει ο Ηρώδης προκειμένου να μην επιζήσει ο αναφερόμενος στις προφητείες Μεσίας.
Ο Ηρώδης ζήτησε από τον Ζαχαρία να του αποκαλύψει που κρύβεται ο γιος του και επειδή εκείνος αρνήθηκε τον τιμώρησε σκληρά, διατάσσοντας το θάνατό του. Αλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι ο Ηρώδης του ζήτησε να του αποκαλύψει που βρισκόταν ο Ιησούς.
Επιπλέον ο Ζαχαρίας είχε ενοχλήσει τους φανατικούς Ιουδαίους, διότι τιμούσε την Παρθένο Μαρία ως Θεοτόκο και όταν εκείνη εμφανιζόταν στο ναό όπου ιερουργούσε, της επιφύλασσε θέση στο χώρο των παρθένων.
Μεταξύ Ναού και θυσιαστηρίου
Αυτοί ήταν οι δύο λόγοι ήταν που οδήγησαν το Ηρώδη να τον συλλάβει ενώ βρισκόταν στο Ναό και να τον δολοφονήσουν μεταξύ του Ναού και του θυσιαστηρίου.
Το αίμα του κύλησε έως το εσωτερικό του θυσιαστηρίου, αναφέρει η παράδοση θέλοντας να δείξει το ανίερο της δολοφονικής πράξης.
Τι ακολούθησε το θάνατο του Ζαχαρία
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Λάμπρος Σκόντζος: «Αυτή η φρικτή μιαιφονία είχε τρομερές συνέπειες στο ναό, όπου έλαβαν χώρα σημεία και τέρατα, τα οποία προμήνυαν την κατάργηση της λατρείας, των θυσιών και αυτή την καταστροφή του Ναού.
Οι ιερείς έπαυσαν πια να έχουν οπτασίες θεόσταλτων αγγέλων και τους αφαιρέθηκε το χάρισμα της προφητείας. Δεν μπορούσαν πλέον να δώσουν χρησμό από το Δαβήρ (άδυτο του ναού), ούτε να ρωτήσουν στο εφούδ (άμφιο του Ααρών) και να διασαφηνίσουν στον λαό τα δυσνόητα σημεία της Αγίας Γραφής.
Το ιερό λείψανο του προφήτη Ζαχαρία βρέθηκε στα χρόνια του Θεοδοσίου του Μικρού, το 409, στο χωριό Κοφάρ της Ελευθερούπολης στην Παλαιστίνη, από κάποιο άνθρωπο πού ονομαζόταν Καλήμερος.
Λέγεται ότι φορούσε λευκό ένδυμα, μίτρα χρυσή στο κεφάλι και σανδάλια χρυσά στα πόδια, όπως βρισκόταν στο θυσιαστήριο και λειτουργούσε την στιγμή που τον φόνευσαν, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Δοσίθεος στη Δωδεκάβιβλο.
Το Ιερό λείψανο του Προφήτη Ζαχαρία βρίσκεται τώρα στην Ιταλία.
Η μνήμη των αγίων Προφητών Ζαχαρία και Ελισάβετ εορτάζεται στις 5 Σεπτεμβρίου και η εύρεση του Ιερού Λειψάνου του Ζαχαρία στις 11 Φεβρουαρίου.
Το απολυτίκιο του Αγίου
Απολυτίκιον Προφήτη Ζαχαρία, πατέρα του Ιωάννη του Προδρόμου. Ήχος δ’. Κατεπλάγη Ιωσήφ.
Ιερωσύνης στολισμόν, περιβαλλόμενος σοφέ, κατά τον νόμον του Θεού, ολοκαυτώματα δεκτά, ιεροπρεπώς προσενήνοχας Ζαχαρία• και γέγονας φωστήρ, και θεατής μυστικών, τα σύμβολα εν σοι, τα της χάριτος, φέρων έκδήλως πάνσοφε, και ξίφει αναιρεθείς εν τω ναώ του Θεού• Χριστού Προφήτα, συν τω Προδρόμω, πρέσβευε σωθήναι τάς ψυχάς ημών.
