Μισός αιώνας συμπληρώνεται σήμερα από την ημέρα της ίδρυσης του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Το γνωστό σε όλους μας ΠαΣοΚ, που με ιδρυτή και ηγέτη του, τον Ανδρέα Παπανδρέου αποτέλεσε ένα από τα πιο επιδραστικά πολιτικά κόμματα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 4ης Σεπτεμβρίου 1974 γράφει για όσα συνέβησαν την ημέρα της διακήρυξης ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ, που ακόμα τότε σε συντομογραφία αναφερόταν ως Π.Σ.Κ.:
«Την ίδρυση Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος, με βασικό σκοπό την ενεργητική συμμετοχή του λαού στη διαμόρφωση του μέλλοντος της χώρας και κύριους στόχους την εθνική ανεξαρτησία, τη λαϊκή κυριαρχία, την κοινωνική απελευθέρωση και τη δημοκρατία σ’ όλες τις φάσεις της δημόσιας ζωής εξήγγειλε χθες ο κ. Ανδρέας Παπανδρέου.
(…)
»Ο κ. Α. Παπανδρέου μίλησε χθες το μεσημέρι προς τους Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους σε αίθουσα του ξενοδοχείου “Βασιλέων Μέλαθρον”.
(…)
»Ύστερα από σύντομη εισήγηση του διευθυντή του Γραφείου Τύπου του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος κ. Κώστα Νικολάου, ο οποίος είπε, ότι το νέο κίνημα είναι συλλογική προσπάθεια και όχι προσωποπαγές κόμμα, ο κ. Ανδρέας Παπανδρέου διάβασε τη διακήρυξη των βασικών αρχών και στόχων του Π.Σ.Κ. και απάντησε σε ερωτήσεις των δημοσιογράφων.
»Στη διακήρυξη τονίζεται, ότι “βασικός κυριαρχικός στόχος του Κινήματος είναι η δημιουργία πολιτείας απαλλαγμένης από ξένο έλεγχο ή επεμβάσεις πολιτείας απαλλαγμένης από έλεγχο ή επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας, πολιτείας ταγμένης στην προστασία του έθνους και στην υπηρεσία του λαού”
»Τονίζεται επίσης, ότι:
– Η οικονομία πρέπει να απαλλαγή από “τον έλεγχο του ξένου μονοπωλιακού κεφαλαίου”
– Η Ελλάδα να αποχωρήση όχι μόνο από το στρατιωτικό, αλλά και από το πολιτικό ΝΑΤΟ.
– Να ακυρωθούν όλες οι διμερείς συμφωνίες “που έχουν επιτρέψει στο Πεντάγωνο να μετατρέψει την Ελλάδα σε ορμητήριο για την προώθηση της επεκτατικής του πολιτικής”.
» “H κοινωνική απελευθέρωση – αναφέρει επίσης η διακήρυξη – ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός, αποτελεί το θέμελιο λίθο του κινήματός μας”.
Κάθαρση και εκλογές
»Η κάθαρση της χώρας και ιδιαίτερα του κρατικού μηχανισμού από τους ανθρώπους της Χούντας θεωρείται από το Π.Σ.Κ. απαραίτητη προϋπόθεση και για την αντιμετώπιση του εθνικού θέματος και των και των εξωτερικών κινδύνων και για τη διενέργεια πραγματικά ελεύθερων εκλογών για να αποκτήσει η χώρα λαοπρόβλητη κυβέρνηση
(…)
»Το Π.Σ.Κ. ζητεί συγκεκριμένα:
– Τιμωρία των ενόχων και των βασανιστών της χουντικής επταετίας και των υπευθύνων της προδοσίας της Κύπρου
– Πλήρη αποκατάσταση των θυμάτων της δικτατορίας
– Άμεση ακύρωση όλων των ανελεύθερων και καταπιεστικών εκτάκτων μέτρων της χουντικής επταετίας, καθώς και των παρόμοιων νομοθετημάτων των προδικτατορικών κυβερνήσεων.
– Εξασφάλιση της ελεύθερης επιστροφής των πολιτικών προσφύγων στην Πατρίδα.
– Εξυγίανση όλου του κρατικού μηχανισμού.
– Εξάλειψη του παρακράτους και του κομματικού κράτους.
– Άμεση ένταξη των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας στην υπηρεσία του Έθνους και του Λαού και υποβολή τους σε αποτελεσματικό, πλήρη και συνεχή, έλεγχο από τη νόμιμα εκλεγμένη πολιτική ηγεσία.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 4.9.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Αβασίλευτη Δημοκρατία
»Απαραίτητες προϋποθέσεις “για τη θεμελίωση μιας γνήσιας, αβασίλευτης, αναγεννημένης και σοσιαλιστικής Ελληνικής Δημοκρατίας”, το Π.Σ.Κ. θεωρεί:
– Κάθε εξουσία να πηγάζει από τον λαό.
– Να κατοχυρώνεται συνταγματικά το δικαίωμα άμυνας του κάθε πολίτη σε κάθε προσπάθεια για κατάλυση της νόμιμης εξουσίας
– Να ισχύει για τα βασικά δικαιώματα του πολίτη ο Χάρτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Η Ελληνική ιθαγένεια δεν αφαιρείται.
– Συνταγματικά κατοχυρωμένη ισότητα των δύο φύλων.
– Ενεργός συμμετοχή του πολίτη στην πολιτική ζωή.
– Δικαίωμα εργασίας για όλους.
– Κατοχύρωση του συνδικαλισμού σαν ελεύθερου και αυτόνομου κινήματος των εργαζομένων.
– Διαχωρισμός της εκκλησίας από το κράτος και κοινωνικοποίηση της μοναστηριακής περιουσίας.
– Αποσύνδεση της Ελλάδας από στρατιωτικούς, πολιτικούς και οικονομικούς συνασπισμούς, που υπονομεύουν την εθνική μας ανεξαρτησίας.
– Δυναμική ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, αποπυρηνικοποίηση της Μεσογείου και των Βαλκανίων ουδετεροποίηση του χώρου από τους στρατιωτικούς συνασπισμούς, σύσφιγξη των οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων με τους λαούς όλης της Ευρώπης και της Μεσογείου.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 4.9.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Koινωνική απελευθέρωση
»Για την κοινωνική απελευθέρωση του λαού, το Π.Σ.Κ. ανάμεσα σε άλλα επιδιώκει:
– Κοινωνικοποίηση του χρηματοδοτικού συστήματος στο σύνολό του, των βασικών μονάδων παραγωγής, και του μεγάλου εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου. Προώθηση της εντάξεως των αγροτικών επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς νέας μορφής.
– Περιφερειακά αποκεντρωμένο κοινωνικό προγραμματισμό της οικονομίας και έλεγχο των παραγωγικών μονάδων από τους εργαζομένους (αυτοδιαχείριση).
– Ενίσχυση της τοπικής αυτονομίας.
– Προοδευτικό κλείσιμο του ανοίγματος ανάμεσα στα κατώτερα και ανώτερα εισοδήματα.
– Πολιτισμένη κατοικία σε κάθε ελληνική οικογένεια.
– Δωρεάν και υποχρεωτική παιδεία για όλους. Κατάργηση της ιδιωτικής εκπαιδεύσεως.
– Κοινωνικοποίηση της υγείας. Δωρεάν ιατρική, φαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη.
– Κοινωνικές ασφαλίσεις για όλους.
– Προστασία του περιβάλλοντος.
«Με τη “Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη” εκφράστηκε μια αντισυμβατική, για τα δεδομένα της εποχής, αντίληψη για τον πολιτικό λόγο, την πολιτική οργάνωση, τη διεθνή θέση της χώ- ρας, την ίδια την κοινωνική διαστρωμάτωση και την πολιτική αντιπροσώπευση της κοινωνίας. Άρχισε να διαμορφώνεται η ίδια η αισθητική της Μεταπολίτευσης. Πριν όμως από όλα αυτά, η “Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη” ήταν μια κραυγή για την ανάγκη αναδρομικής αποκατάστασης ιστορικών αδικιών και αποκλεισμών.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 4.9.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
»Ας μην ξεχνάμε ότι τότε ήταν πολύ νωπή η μνήμη της δεκαετίας του ’60 και του μετεμφυλιακού κράτους. Υπήρχε ακόμη έντονη η αίσθηση της χαμένης ευκαιρίας των εκλογών του 1967, που δεν έγιναν ποτέ. Ήταν ακόμη επίκαιρος ο προβληματισμός για τους εσωτερικούς συσχετισμούς, τις αντιφάσεις και τα όρια της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου, αλλά και για την ταυτότητα της προδικτατορικής Κεντροαριστεράς.
»Μέσα, συνεπώς, σε αυτές τις συνθήκες η “Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη”, όχι τόσο όπως διατυπώθηκε, αλλά όπως εισπράχθηκε από την ελληνική κοινωνία, συγκεφαλαίωσε και επικαιροποίησε τα γενετικά χαρακτηριστικά της δημοκρατικής παράταξης. Συμβόλισε, με τη χρήση του όρου “σοσιαλισμός”, την αρχή ενός διπλού απογαλακτισμού –κυρίως πολιτικού και οργανωτικού– από το προδικτατορικό κέντρο και, κατά βάθος, ιδεολογικού από την κομμουνιστική Αριστερά.
»Το σημαντικότερο όμως ήταν ότι με τη “Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη” έκανε την πανηγυρική είσοδό του στην πολιτική σκηνή της χώρας ο ριζοσπαστισμός ως κυρίαρχη αντίληψη μιας κοινωνίας που πάλευε και παλεύει πάντα έως τώρα με τις συντηρητικές της ροπές και αγκυλώσεις. Αυτή ήταν και εξακολουθεί να είναι μια από τις πιο κρίσιμες αντιφάσεις του ελληνικού φαινομένου.
