Μία ημέρα, μια ημερομηνία, που μας φόρτιζε πάντα και μας φορτίζει συναισθηματικά. Μια ημερομηνία, με την οποία συνδέθηκε η πορεία της χώρας και του καθένα μας ξεχωριστά.
Η διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη του 1974, ήταν ένα σύντομο κείμενο, με ιστορικές, ιδεολογικές και πολιτικές αναφορές στις ευθύνες της συντηρητικής-δεξιάς παράταξης και του ξένου παράγοντα, κυρίως δυτικού, στα μεγάλα προβλήματα της αυτοκυριαρχίας, της δημοκρατίας, της οικονομίας και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Αποτέλεσε την ιδρυτική πράξη του ΠαΣοΚ και είχε έντονη την προσωπική ταυτότητα του Ανδρέα Παπανδρέου.
Μπορεί να υπάρξει μια νέα 3η του Σεπτέμβρη;
Ναι, μπορεί να υπάρξει, αρκεί να αποτυπώνει με σαφήνεια τα σημερινά κεντρικά αιτήματα της χώρας και των Ελλήνων. Να προτείνει με καθαρότητα τις κατευθύνσεις και το περιεχόμενο των απαντήσεων. Σήμερα δεν αρκούν οι συναισθηματικές αναφορές στο παρελθόν, ούτε οι εκκλήσεις συμπαράταξης, από όποιον και αν προσφέρονται, εάν αυτές δεν έχουν γενναιότητα, καθαρότητα επιλογών, θεσμικές και συλλογικές εγγυήσεις.
Η ιδρυτική διακήρυξη του ΠαΣοΚ , ήταν δημιούργημα μιας οριακής στιγμής για την Ελλάδα. Το ριζοσπαστικό περιεχόμενό της, ήθελε να απαντήσει σε τέσσερα κατεπείγοντα αιτήματα: εθνική αξιοπρέπεια, εθνική συμφιλίωση, Δημοκρατία, οικονομική και κοινωνική πρόοδο.
Η περίοδος των 50 χρόνων, μέχρι σήμερα, είναι μακράν η καλύτερη των Ελλήνων από ιδρύσεως του Νεοελληνικού κράτους. Στην διαχρονική αυτή επιτυχία, καθοριστική είναι η συμμετοχή όλων των πολιτικών κομμάτων και όλων των πολιτών. Την ίδια περίοδο έγιναν και πολλά λάθη, δεν ξεπεράστηκαν χρόνιες παθογένειες ή ακόμη χειρότερα δημιουργήθηκαν και νέες.
Ο κύκλος αυτός έκλεισε με την επώδυνη κρίση που εκδηλώθηκε το 2009, ως αποτέλεσμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, της αβελτηρίας των ευρωπαίων εταίρων και των εκρηκτικών θεσμικών, οικονομικών, κοινωνικών και ηθικών ελλειμμάτων που είχαν συσσωρευτεί στη χώρα μας.
Μετά την πτώση της Χούντας, το ΠαΣοΚ κυβέρνησε αυτοδύναμα περίπου 21 χρόνια, ενώ σε δύο διαφορετικές περιόδους, αθροιστικά περίπου τρία χρόνια μέχρι σήμερα, συμμετείχε σε μία οικουμενική κυβέρνηση και σε δύο κυβερνητικές συμμαχίες. Λογικά, πρέπει να πιστωθεί ένα σχετικά μεγάλο μέρος αυτής της επιτυχίας, κάτι ανάλογο είναι φυσικό να διεκδικεί και κάθε άλλο κόμμα. Πρέπει όμως να χρεωθεί και ένα μεγάλο μέρος των ευθυνών, κάτι αντίστοιχο πρέπει να ισχύει και για τα άλλα κόμματα.
Το ΠαΣοΚ, από ριζοσπαστικό Σοσιαλιστικό κίνημα, μιας χώρας της ευρωπαϊκής περιφέρειας, μετεξελίχτηκε σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα μιας ευρωπαϊκής χώρας. Το πολιτικό σύστημα της χώρας, αλλά και η πλειοψηφία των πολιτών, αδυνατούν να αποδεχθούν τα λάθη των προηγούμενων χρόνων. Δεν μπορούν να αποδεχθούν, πως ένα μέρος της ευημερίας, που έζησαν τα προηγούμενα χρόνια, δεν προήλθε από παραγωγικές δραστηριότητές, αλλά από κοινοτικούς πόρους, δάνεια κυρίως του δημοσίου, των επιχειρήσεων, των νοικοκυριών και την παραοικονομία.
Ακόμη περισσότερο δεν μπορούν να κατανοήσουν τα αίτια της κρίσης, γιατί οι οικονομικές και κοινωνικές τους απώλειες, είναι καθολικές και, δεν πιστεύουν πως στο άμεσο μέλλον μπορούν να καλύψουν έστω και μέρος αυτών.
Η στάση της νέας γενιάς είναι ακόμη πιο απορριπτική και αυτό είναι απολύτως κατανοητό, γιατί νιώθει πως οι προηγούμενες γενιές έζησαν εις βάρος της. Η στάση της πλειοψηφίας των πολιτών, επηρεάζεται είτε από τον φόβο για το μέλλον, είτε από την απογοήτευση.
Η βαθιά και παρατεταμένη κρίση, όπως και σε ανάλογα ιστορικά παραδείγματα, περιορίζει τους ρεαλιστικούς μεσοπρόθεσμους σχεδιασμούς και τις ορθολογικές σκέψεις και πρακτικές.
Το πολιτικό περιβάλλον γίνεται ακόμη πιο ασφυκτικό, γιατί κυβέρνηση και αντιπολίτευση πολιτεύονται, σε μεγάλο βαθμό, χωρίς να έχουν ένα συνολικό σχέδιο με το οποίο θα κερδίσουν την εμπιστοσύνη και την συμμετοχή των πολιτών στην υλοποίηση του. Παρά τις διακηρύξεις των κομμάτων, η πλειοψηφία των πολιτών καταλαβαίνει, πως ούτε τα δύσκολα πέρασαν, ούτε εύκολες λύσεις υπάρχουν.
Τα κόμματα δεν εκφράζουν σήμερα αυτήν την ωριμότητα.
Αυτήν την ωριμότητα πρέπει να συμπυκνώσει και να εκφράσει μια «νέα 3η του Σεπτέμβρη».
Ένα νέο ριζοσπαστικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα με βαθύ μεταρρυθμιστικό χαρακτήρα, που θα συμβάλλει στην επανάκτηση της εθνικής αυτοπεποίθησης και την ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας.
Θα αξιολογήσει ρεαλιστικά, τα νέα διεθνή και Ευρωπαϊκά δεδομένα και την σύγχρονη θέση της χώρας μας.
Θα κατανοήσει τα νέα παραγωγικά και κοινωνικά δεδομένα, που είναι πολύ διαφορετικά από το 1974 και τις κοινωνικές δυνάμεις που σήμερα μπορούν να πρωταγωνιστήσουν στην μεγάλη προσπάθεια οικονομικής, κοινωνικής, θεσμικής και ηθικής ανόρθωσης της πατρίδας μας.
Σήμερα στην χώρα μας, μετά την υπερδεκαετή οικονομική και κοινωνική κρίση και την επέκταση και εμβάθυνσή της, λόγω της πανδημίας και της κερδοσκοπικής ακρίβειας, βρισκόμαστε σε μια οριακή στιγμή. Ουσιαστικά πρέπει να επαναδιαταχθεί το παραγωγικό δυναμικό, με την αξιοποίηση και των Κοινοτικών πόρων, επιλέγοντας την βιώσιμη πράσινη ανάπτυξη, που θα αποτρέπει, την ακόμη μεγαλύτερη συγκέντρωση των βασικών παραγωγικών τομέων της οικονομίας.
Πρέπει να υιοθετηθεί μια στρατηγική, που θα δημιουργεί την νέα μεσαία τάξη στην οικονομία της γνώσης, θα ενισχύει την παραγωγικότητα και την εξωστρέφεια, και θα υποστηρίζει την περιφερειακή ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.
Οι επιλογές τους πρέπει να πείσουν όλους εκείνους και εκείνες, ιδιαίτερα τις νεότερες παραγωγικές ομάδες και τους νέους, που μένουν μακριά από την πολιτική και τις κάλπες.
Ένα ουσιαστικά συμμετοχικό δημοκρατικό προοδευτικό κόμμα, με αξιακό περιεχόμενο, την εθνική αξιοπρέπεια, την ελευθερία και την δικαιοσύνη.
Ένα κόμμα της σύγχρονης ριζοσπαστικής μεταρρυθμιστικής σοσιαλδημοκρατίας, το προγραμματικό πλαίσιο του οποίου θα έχει ως βασικούς πυλώνες: Την ασφάλεια της χώρας και των πολιτών, την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, το Κράτος Δικαίου, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την περιφερειακή σύγκλιση και την κοινωνική συνοχή, την διαφάνεια και τον ουσιαστικό έλεγχο των αποφάσεων των φορέων της πολιτικής και κοινωνικής εκπροσώπησης.
Σήμερα, 50 χρόνια μετά, η 3η του Σεπτέμβρη αντιμετωπίζεται ως μύθος, τόσο από το Κίνημα Αλλαγής, που είναι ο ιστορικός κομματικός κληρονόμος του, όσο και από τον ΣΥΡΙΖΑ, που θέλει να καταγραφεί ως πολιτικός του κληρονόμος.
Το γεγονός αυτό έχει μια θετική πλευρά και επιβεβαιώνει το βασικό μου συμπέρασμα, ό,τι ο απολογισμός του ΠαΣοΚ είναι θετικός για την χώρα, την οικονομία την κοινωνία και την δημοκρατία.
Έχει όμως και μια αρνητική πλευρά, γιατί κυρίως αξιοποιεί το φαντασιακό συναισθηματικό υπόστρωμα αυτών που θέλουν να συνδέονται με τον ένα ή άλλο τρόπο με αυτό, περιορίζει όμως δραματικά τις αντικειμενικές αξιολογήσεις και αποδυναμώνει κάθε προσπάθεια, πέρα από τις διακηρύξεις προθέσεων, για την διαμόρφωση μιας νέας ιδρυτικής διακήρυξης, ενός πολιτικού φορέα, με έναν σύγχρονο ριζοσπαστικό ορθολογικό οραματισμό.
