Στις δημοκρατία, η άσκηση της εξουσίας υπακούει σε δυο βασικούς κανόνες. Ο ένας είναι η πλήρης διαφάνεια και ο άλλος η συνεχής λογοδοσία. Στους πολίτες οφείλεται να παρέχεται η πλήρης πρόσβαση σε αποφάσεις που λαμβάνονται, σε κονδύλια που εγκρίνονται, σε σχέδια που εκπονούνται.
Αποφασιστικής συμβολής σε αυτήν την κατεύθυνση ήταν μεταρρυθμίσεις που προώθησαν κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, όπως ο θεσμός του «Συνηγόρου του Πολίτη» (1997 επί πρωθυπουργίας Κ.Σημίτη) και η «Διαύγεια» (2010 επί πρωθυπουργίας Γ.Παπανδρέου).
Η σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ προσθέτει σε αυτό το οπλοστάσιο την ψηφιακή πλατφόρμα erga.gov.gr, μια εφαρμογή που, κατά τις κυβερνητικές διακηρύξεις, επιτρέπει στους πολίτες να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την εκτέλεση των δημόσιων έργων. Με αφορμή δε την παρουσίαση της πλατφόρμας στη Θεσσαλονίκη, κυβερνητικές πηγές έκαναν λόγο για «ενίσχυση της δημοκρατίας».
Το εργαλείο θα κριθεί επί του πεδίου. Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει αμφιβολία πως πρέπει να γίνουν και άλλα βήματα, να ενεργοποιηθούν και άλλα εργαλεία. Είναι γνωστό, όπως μαρτυρούν και οι διεθνείς κατατάξεις, πως η χώρα μας δεν θριαμβεύει ακριβώς στον τομέα της διαφάνειας.
Οσο για τη λογοδοσία, είναι μάλλον χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του Συνήγορου του Πολίτη, Ανδρέα Ποττάκη, σε ευρωπαϊκό μέσο ενημέρωσης ότι «υπάρχει μια αίσθηση συστηματικής και συντονισμένης προσπάθειας για την υποβάθμιση ορισμένων περιστατικών», γεγονός που γεννά «υποψίες για απόπειρα συγκάλυψης» και αμέλεια που «θα μπορούσε να περιλαμβάνει και την πολιτική ηγεσία».
Η εμπιστοσύνη των πολιτών στο κράτος και τις εξουσίες του είναι θεμέλιος λίθος της δημοκρατίας. Εκτός από τα εργαλεία που προσφέρει η δημοκρατία στους πολίτες της για τη διαφάνεια και τη λογοδοσία και επομένως και για την ενίσχυσή της, απαιτείται και η συνεχής, αδιάλειπτη προσήλωση στις θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος, όπως είναι η διάκριση των εξουσιών, και στους νόμους.
Η πρώτη που δίνει εξετάσεις σε αυτό το απαιτητικό πεδίο είναι η κυβέρνηση του τόπου. Και ασφαλώς η πρώτη που οφείλει να λογοδοτεί.
