Η πανσέληνος του Αυγούστου για το 2024 θα ολοκληρωθεί απόψε, Δευτέρα 19 Αυγούστου και έχει ονομασθεί το «φεγγάρι του Οξύρρυγχου».
Μετά τη δύση του ηλίου, κοιτώντας προς τα νοτιοανατολικά, θα διακρίνουμε στον έναστρο ουρανό την ανατολή του «Φεγγαριού του Οξύρρυγχου». Ιδιαίτερη ονομασία έχει λάβει η σημερινή πανσέληνος, η οποία τυγχάνει να είναι και υπερπανσέληνος.
Τι είναι το «Φεγγάρι του Οξύρρυγχου»
Η πανσέληνος του Αυγούστου ονομάζεται και «Φεγγάρι του Οξύρρυγχου» λόγω των ιθαγενών της Αμερικής οι οποίοι τέτοια μέρα ψάρευαν το συγκεκριμένο ψάρι – γνωστό και ως μουρούνα.
Τι είναι ο Οξύρρυγχος
Οι οξυρρυγχίδες, κοινώς μουρούνες, είναι οικογένεια ψαριών με παγκόσμια γεωγραφική εξάπλωση που περιλαμβάνει κυρίως τους οξύρρυγχους, τους ούσους, τους σκαφίρρυγχους, καθώς και τους ψευδοσκαφίρρυγχους που υπολογίζονται συνολικά σε 25 διαφορετικά είδη. Κατά τη σύγχρονη ταξινόμηση, οι δύο πρώτοι και οι δύο επόμενοι αποτελούν επιμέρους υπο-οικογένειες, των οξυρρυγχίνων και των σκαφιρρυγχίνων.
Πρόκειται για οικογένεια ψαριών από τα μεγαλύτερα του γλυκού νερού (1-2 μέτρα), φθάνοντας και τα 900 κιλά κατ’ άτομο. Είναι ψάρια ανάδρομα, ωοτόκα, ιδιαίτερα μακρόβια, καλούμενα και «ψάρια μαθουσάλες» χαρακτηριζόμενα, ως πρωτόγονα ψάρια. Δεν κατάφεραν όμως, να προσαρμοστούν στον ανταγωνισμό της επιβίωσης. Πολλά είδη της οικογένειας αυτής βρίσκονται και σήμερα στο στάδιο της εξαφάνισης. Τέτοιου είδους ψάρια απαντώνται στο Βόρειο Ημισφαίριο, στη Μαύρη Θάλασσα, σε εκβολές ποταμών της Ευρώπης, Ασίας και Βορείου Αμερικής, αλλά και στη Μεσόγειο και το Β. Αιγαίο Πέλαγος (περιορισμένα). Επιβιώνουν σε γλυκά, υφάλμυρα και θαλάσσια ύδατα.
Το κόκκινο φεγγάρι του Αυγούστου και η Υπερπανσέληνος
Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, και ιδίως τον Αύγουστο, η Σελήνη φαίνεται μεγαλύτερη από ό,τι τους υπόλοιπους. Συχνά δε, παίρνει μια πιο βαθιά και κόκκινη απόχρωση.
Αυτό συμβαίνει διότι αυτή την περίοδο, η θέση της Σελήνης είναι χαμηλά στον ορίζοντας και έτσι το φως διαθλάται, με αποτέλεσμα να έχει μια σκούρα απόχρωση. Το φαινόμενο αυτό είναι ακόμα πιο έντονο κατά την ανατολή του φεγγαριού, η οποία συμβαίνει περίπου την ίδια στιγμή με τη Δύση του Ηλίου.
Το επερχόμενο φεγγάρι χαρακτηρίζεται ακόμα και ως «υπερπανσέληνος». Μάλιστα, πρόκειται για την πρώτη από τις 4 διαδοχικές που θα σημειωθούν φέτος (Αύγουστος, Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος).
Ο όρος υπερπανσέληνος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον αστρολόγο Richard Nolle το 1979. Με βάση τα στοιχεία του οργανισμού «Earth Sky», ο όρος αναφέρεται στις πανσελήνους κατά τις οποίες το φεγγάρι βρίσκεται πιο κοντά στην τροχιά της Γης από ό,τι συνήθως (όχι απόσταση μεγαλύτερη του 10% από το κοντινότερο δυνατό σημείο στη Γη).
Κατά την υπερπανσέληνο, το φεγγάρι εμφανίζεται έως και 14% μεγαλύτερο και 30% φωτεινότερο, συγκριτικά με μια απλή πανσέληνο.
Μύθοι γύρω από την πανσέληνο του Αυγούστου
Η πανσέληνος του τελευταίου μήνα του καλοκαιριού φαίνεται να είναι μεγαλύτερη, αλλά και πιο λαμπερή. Αυτό ωστόσο που συμβαίνει είναι ότι τους θερινούς μήνες ο Ήλιος βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της ετήσιας φαινομενικής τροχιάς του στον ουρανό. Αντιθέτως, το φεγγάρι βρίσκεται σε σχετικά πιο κοντά στον ορίζοντα.
Σε αυτή τη θέση η πανσέληνος μπορεί να συγκριθεί με διάφορα άλλα χαρακτηριστικά που βρίσκονται εκεί, όπως δέντρα, κεραίες και διάφορα κτίσματα. Με αυτόν τον τρόπο ο εγκέφαλός μας παρασύρεται να πιστέψει, ότι η πανσέληνος είναι μεγαλύτερη. Ωστόσο, επανειλημμένες μετρήσεις έχουν αποδείξει ότι το μέγεθος της δεν διαφέρει καθόλου από ώρα σε ώρα.
Από την άλλη, όντως υπάρχει διαφορά του μεγέθους της Σελήνης ανάλογα με το αν βρίσκεται στο περίγειό της (δηλαδή στο κοντινότερο σημείο της τροχιάς της γύρω από τη Γη) ή στο απόγειό της (στο πιο μακρινό σημείο), κάτι που συμβαίνει μια φορά κάθε μήνα. Το πλησιέστερο περίγειο της Σελήνης φέτος θα είναι στις 3 Δεκεμβρίου (356.794 χιλιόμετρα). Ενώ το μεγαλύτερο απόγειο ήταν στις 11 Μαΐου (406.512 χιλιόμετρα). Αυτό όμως δεν έχει σχέση με το πόσο μεγάλη φαίνεται η Σελήνη, όταν βρίσκεται κοντά στον ορίζοντα. Αυτό είναι απλά μόνο μία οπτική απάτη.
«Σεληνιασμός»
Ο μύθος για το μεγαλύτερο φεγγάρι τον Αύγουστο δεν είναι ο μοναδικός. Υπάρχουν και άλλοι μύθοι που έχουν καλλιεργηθεί κατά καιρούς στους διάφορους λαούς, μεταξύ των οποίων η σύνδεση της έξαρσης της «τρέλας» τη μέρα της πανσελήνου, εξ ου και η λέξη «σεληνιασμός». Αλλά υπάρχει και μία σύνδεσή του φεγγαριού με την επιληψία. Παρόλα αυτά, στατιστικές μελέτες που έγιναν επανειλημμένα και έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά (Annals of Emergency Medicine, Journal of Emergency Nursing, Journal of Toxicology and Psychological Report) αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει καμιά απολύτως σχέση ανάμεσα στη συμπεριφορά του ανθρώπου και στην πανσέληνο.
Μύθος είναι, επίσης, ότι τη μέρα της πανσελήνου γεννιούνται περισσότερα παιδιά ή ότι υπάρχουν περισσότερα ατυχήματα. Ένας άλλος μύθος αφορά τον χρωματισμό της πανσελήνου που ορισμένοι τον θέλουν μερικές φορές να είναι «μπλε». Κάτω από ορισμένες σπάνιες συνθήκες πράγματι η χροιά της Σελήνης παίρνει ένα γαλαζωπό χρώμα (αντί του κανονικού γκρίζου), όταν π.χ. στην ατμόσφαιρα υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση σκόνης από κάποια πρόσφατη μεγάλη έκρηξη ηφαιστείου, όπως συνέβη με την έκρηξη του ηφαίστειου Κρακατόα το 1883.
Αν και πρόκειται για μύθους, οι οποίοι έχουν καταρριφθεί, εκείνοι συνεχίζουν να διαιωνίζονται.
Οι εκδηλώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού
Από μπαλκόνι, πάρκο, το Σούνιο ή κάποια παραλία, το φεγγάρι του Αυγούστου είναι ιδανικό για παρατήρηση και απόλαυση. Μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι ανά την Ελλάδα προετοιμάζουν εκδηλώσεις για εκείνη την βραδιά.
Το Υπουργείο Πολιτισμού θα διοργανώσει και φέτος τις εκδηλώσεις της Αυγουστιάτικης Πανσελήνου, υπό τον συντονισμό της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, προσφέροντας ελεύθερη είσοδο σε επιλεγμένους αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, ιστορικούς τόπους και μουσεία, τη νύχτα της Πανσελήνου, την Δευτέρα 19 Αυγούστου 2024.
Περισσότεροι από εκατό αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι, μουσεία και μνημεία, σε ολόκληρη τη χώρα, θα υποδεχθούν το κοινό κάτω από το φως του φεγγαριού. Εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν σε πάνω από πενήντα αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, ενώ άλλοι τόσοι θα παραμείνουν ανοιχτοί για το κοινό με ελεύθερη είσοδο.
Η φετινή διοργάνωση, θα πλαισιωθεί από εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν από τις 9 έως και τις 25 Αυγούστου, σύμφωνα με το αναρτημένο πρόγραμμα, το οποίο περιλαμβάνει θεατρομουσικές παραστάσεις, αστροπαρατήρηση, αφηγήσεις παραμυθιών και ξεναγήσεις, τις οποίες διοργανώνουν οι Υπηρεσίες της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων, πολλές εκ των οποίων σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση και τοπικούς συλλόγους.
Εκδηλώσεις στο πλαίσιο της διοργάνωσης θα πραγματοποιήσουν επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, αλλά και το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Σας προσκαλούμε λοιπόν και φέτος για 24η χρονιά να απολαύσετε το φως του φεγγαριού σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και μνημεία, την νύχτα της Αυγουστιάτικης Πανσελήνου, τη νύχτα που η Σελήνη θα αστράφτει ολόγεμη!
