Το Βήμα της Κυριακής παρουσιάζει τη σειρά «Οι γυναίκες γράφουν ιστορία». Η μαγεία της ιστορίας της χώρας μας μέσα από τη ματιά εξαιρετικών γυναικών συγγραφέων. Αυτή την Κυριακή 11 Αυγούστου, μόνο στο Βήμα της Κυριακής, έρχεται η Έλλη Αλεξίου με το βιβλίο «Παραπόταμοι».
Η σπουδαία Έλλη Αλεξίου διακρίθηκε -και μνημονεύεται- για την πολυποίκιλη λογοτεχνική, εκπαιδευτική και πολιτική της δράση. Μέσα από τις πρωτοπόρες παιδαγωγικές πρακτικές της αναδείχθηκε σε μία από τις χαρισματικότερες δασκάλες που πέρασε ποτέ από τις σχολικές τάξεις.
Η Έλλη Αλεξίου γεννήθηκε στις 22 του Μάη το 1894 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήταν το μικρότερο παιδί του δημοσιογράφου και διανοούμενου Στυλιανού Αλεξίου.
Αδέλφια της η Γαλάτεια (αργότερα πρώτη σύζυγος του Νίκου Καζαντζάκη), ο Ραδάμανθυς (αργότερα παντρεύτηκε την κόρη του Ζορμπά) και ο Λευτέρης.
Η οικογένεια και οι στενοί φίλοι της τη φώναζαν από μικρό παιδί Λιλίκα, ένα όνομα που τόσο της άρεσε γιατί της θύμιζε τη ζεστασιά των δικών της ανθρώπων.
Η Έλλη Αλεξίου αποφοίτησε από το Ανώτερο Παρθεναγωγείο Ηρακλείου, σπούδασε επίσης Παιδαγωγικά και Φιλολογία στην Αθήνα, ενώ το 1945 παρακολούθησε με υποτροφία μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι, απ’ όπου έλαβε δίπλωμα Φωνητικής και Γαλλικής.
Διορίστηκε καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης διδάσκοντας επί 19 χρόνια.
Η ίδια είχε δηλώσει: «Όταν διορίστηκα δασκάλα σε δημοτικό σχολείο στο Ηράκλειο, βρέθηκα σε μια ατμόσφαιρα απύθμενης δυστυχίας, πρωτόγνωρης, που χτύπησε ανελέητα την πιο αθώα πλευρά της ζωής, τα μικρά παιδιά. (…) Από τα πρώτα κιόλας βιβλία μου συμμάχησα με τους αδύνατους και τους αδικημένους. Και τη συμμαχία αυτή την κράτησα πιστά σ’ όλη μου τη ζωή».
Η Έλλη Αλεξίου πραγματοποίησε την πρώτη της εμφάνιση στον χώρο της λογοτεχνίας το 1923 με τη δημοσίευση του διηγήματος «Φραντζέσκος» στο περιοδικό Φιλική Εταιρεία.
Κατά τη διάρκεια της ζωής της ασχολήθηκε με την πεζογραφία, το θέατρο, την επιστήμη της Παιδαγωγικής, τη λογοτεχνική μετάφραση, το παιδικό βιβλίο.
Έγινε μέλος του Κ.Κ.Ε. το 1928 και μέσω της γραφής της αποτύπωνε συχνά τους κοινωνικούς προβληματισμούς της.
Η Έλλη Αλεξίου με τον Γιάννη Ρίτσο.
Το 1934 γίνεται ιδρυτικό μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών. Το 1936 το καθεστώς της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά τη συλλαμβάνει και ανακρίνεται από την Ειδική Ασφάλεια.
Είχε βρεθεί ευχαριστήρια επιστολή της προς τον Π. Κονίδη για την κριτική του στο έργο της «Γ΄ Χριστιανικόν Παρθεναγωγείον». Το 1942-43, κατά τη χιτλερική κατοχή, υπήρξε δραστήριο μέλος του ΕΑΜ.
Το 1949 το Κ.Κ.Ε. ιδρύει τηνΕπιτροπή Βοήθειας για το Παιδί, που είναι υπεύθυνη για την περίθαλψη των δεκάδων χιλιάδων παιδιών και εφήβων που κατέφυγαν στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες.
Αναθέτει στον Πέτρο Κόκκαλη, καθηγητή της Ιατρικής, στον Γιώργο Αθανασιάδη, διευθυντή του Ελληνικού Εκπαιδευτηρίου στο Κάιρο και στην Έλλη Αλεξίου την ευθύνη περισσότερων από 30.000 παιδιών.
Η Έλλη Αλεξίου γράφει για εκείνα τα παιδιά: «Μεινεμένα αγράμματα, από τον καιρό του κατακτητή, είχαν γίνει βοσκάκια στους λόγγους. Άλλα είχαν χάσει τους γονείς τους στον πόλεμο, άλλων παιδιών οι γονείς είχαν απομείνει στην πατρίδα, οι γονείς που ήταν μαχητές, δεν μπορούσες να ξέρεις που βρίσκονταν… με το τέλος του ένοπλου αγώνα, άλλοι τράβηξαν δώθε κι άλλοι κείθε.
Τα παιδιά στην ολοπρώτη αρχή δεν είχαν ανάγκη μόνο εκπαίδευσης, μα γενικότερης περίθαλψης. Έτσι τα σκολειά της πρώτης περιόδου ήσαν καθαυτό ‘’πολυμελείς οικογένειες’’. Και οι εκπατρισμένοι εκπαιδευτικοί, αν και πάμπολλοι, πέφτανε λίγοι. Δεν επαρκούσαν ούτε για τον τόσο αριθμό παιδιών, ούτε για τις τόσες ανάγκες».
Η εμπλοκή της με το Κ.Κ.Ε. της στοίχισε διώξεις, αυτοεξορία, ακόμα και κράτησή της στις φυλακές Αβέρωφ. Στερήθηκε της ελληνικής ιθαγένειας και από το 1949 ως το 1962 υπηρετεί ως εκπαιδευτικός σύμβουλος των ελληνικών σχολείων στις σοσιαλιστικές χώρες.
Το 1962 της επετράπη να επιστρέψει στην Ελλάδα για να μπορέσει να παρευρεθεί στην κηδεία της αδελφής της, Γαλάτειας Καζαντζάκη.
Το 1965 η Έλλη Αλεξίου βρίσκεται στις φυλακές Αβέρωφ, κατηγορούμενη με βάση τον νόμο 509. Δικάζεται και απαλλάσσεται.
Έκτοτε και μέχρι τον θάνατό της, στις 28 Σεπτεμβρίου του 1988, θα εγκατασταθεί στην Αθήνα σε ένα διαμέρισμα επί της οδού Θεσπρωτέως στον αριθμό 1.
Στο σπίτι της οδού Θεσπρωτέως με φόντο το πορτρέτο του Καζαντζάκη.
Ο Γιάννης Ρίτσος είχε γράψει το 1978 για την Έλλη Αλεξίου:
«Όμορφα που τα ταίριαξε,
συντρόφισσα Έλλη
νοικοκυριό και γράμματα,
συγνώμη και επανάσταση
τα ογδόντα χρόνια σου
ανήλικα μου φαίνονται
για το πλατύ σου το χαμόγελο
για τη μεγάλη σου καρδιά
με την Ανθρώπινη την τέχνη σου
γεια σου συντρόφισσα Έλλη…»
Η Εύα Νικολαΐδου έγραφε για την Έλλη Αλεξίου στον Ριζοσπάστη: «Έζησε περίπου έναν αιώνα. Διέσχισε τη ζωή της αγέρωχη, με συνέπεια στον κομμουνισμό, με τις χαρές και τις λύπες της καθημερινότητας. Κυρίως, όμως, με διανοητική επαγρύπνηση».
Η Έλλη Αλεξίου είχε λάβει μέρος στο Α΄ και Β΄ Συνέδριο της Ειρήνης, στο Παρίσι (1947) και τη Βαρσοβία (1950) αντίστοιχα, καθώς και στα Συνέδρια: των Διανοουμένων, στο Βρότσλαβ της Πολωνίας (1948), για το Παιδί στη Βιέννη (1952), για τη Γυναίκα στην Κοπεγχάγη (1953) κ.ά. όπως και στο συνέδριο για τη Νεοελληνική Λογοτεχνία (Βερολίνο 1957).
Υπήρξε μέλος του Συλλόγου Γυναικών Επιστημόνων, της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, της Πανελλήνιας Κίνησης για την Ύφεση και την Ειρήνη κ.ά. Μιλούσε επίσης γαλλικά, γερμανικά και ρωσικά.
