Μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο δίνει το στίγμα της εποχής. Οι πιο πρόσφατες ειδησεογραφικές αναφορές για το Νότιο Σουδάν χωρίζονται σε δύο μεγάλα σκέλη: σε αυτές που έχουν στον πυρήνα τους την εθνική μπάσκετ, η οποία θα εκπροσωπήσει ολάκερη την Αφρική στους Ολυμπιακούς Αγώνες, και σε αυτές που αναδεικνύουν το μείζον πρόβλημα της ανθρωπιστικής κρίσης στην περίκλειστη χώρα της αχανούς ηπείρου.
Το σύνολο που εμπνεύστηκε (ως ακτιβιστής και αλληλέγγυος πρόεδρος της Ομοσπονδίας) ο πρώην NBAer Λούολ Ντενγκ και συνέθεσε κομμάτι – κομμάτι ο (μέντοράς του και προπονητής) Ρόαγιαλ Άιβι έχει το δίχως άλλο τρυπήσει το ταβάνι του.
Κι αν -για διαφορετικούς λόγους ο καθένας- ο Μπολ Μπολ ή ο Θον Μέικερ δεν ταξίδεψαν στο Παρίσι, ο θαυματουργός νατουραλιζέ Κάρλικ Τζόουνς, ο γιος προσφύγων Γουένιεν Γκέιμπριελ κι υπόλοιπη παρέα με τα μαύρα φροντίζουν με κάθε ευκαιρία να επαληθεύουν το προσωνύμιο «Λαμπερά Αστέρια». Πρόσφατα μάλιστα απείλησαν με μια σοκαριστική φιλική ήττα την πανίσχυρη Team USA (101-100).
Η άλλη πλευρά του Νότιου Σουδάν
Εντός των τειχών βέβαια υπερισχύει απ’ άκρη σ’ άκρη η άλλη πλευρά του φεγγαριού: η θεοσκότεινη. Πριν από περίπου δέκα ημέρες ήταν που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ενημέρωσε για την επιδείνωση της τρέχουσας κατάστασης στο Νότιο Σουδάν, απόρροια της μαζικής εισροής προσφύγων (από γειτονικές ή μη χώρες) που σε διάστημα 15-16 μηνών υπερέβησαν αθροιστικά τις 650.000.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, σε αυτό το κομμάτι γης των 650 τετραγωνικών χιλιομέτρων που διασχίζει ο ποταμός Νείλος είναι σχεδόν 6 εκατ. οι κάτοικοι, ή αλλιώς το 46% του συνολικού πληθυσμού, που ζουν σε καθεστώς επισιτιστικής ανασφάλειας, δίχως ν’ αποκλείεται η εκτόξευσή του ίδιου αριθμού κατά 10% εντός του τρέχοντος έτους. Σε μια τέτοια περίπτωση η χώρα θα κηρυχθεί σε κατάσταση λιμού.
Οι βασικές αιτίες της ανθρωπιστικής κρίσης
Η κλιματική αλλαγή είναι η μία (και από τις σημαντικότερες) αιτία. Το φαινόμενο «Ελ Νίνιο» έχει φέρει μεγάλες περιόδους ξηρασίας, αλλά και ακραίες βροχοπτώσεις με καταστροφικές πλημμύρες σε περιοχές που δεν είχαν έρθει αντιμέτωπες με ανάλογα προβλήματα στο παρελθόν με συνέπεια να έχει επηρεαστεί σφοδρα η γεωργική παραγωγή και συγκομιδή αγαθών. Εκτιμάται ότι εφέτος το 40% των οικογενειών του Νότιου Σουδάν εμφανίζει μειωμένο εισόδημα συγκριτικά με το προηγούμενο έτος, ενόσω το 74% αντιμετώπισε πρόβλημα σίτισης κατά τον πιο πρόσφατο μήνα.
Από την άλλη, όσο εγκυμονούν κίνδυνοι νέων ένοπλων συγκρούσεων για τον έλεγχο της εξουσίας, κατ’ επέκταση δε των πηγών πετρελαίου, τόσο παρατείνεται η αδυναμία ανάπτυξης των απαιτούμενων υποδομών για τη λύση ζωτικής σημασίας ζητημάτων όπως η περίθαλψη και η υγεία, η εκπαίδευση, η ανεργία, η ηλεκτρική ενέργεια και η αποσυμφόρηση προσφυγικών καταυλισμών.
Η συμμετοχή της ομάδας μπάσκετ στους Ολυμπιακούς είναι εκ των πραγμάτων μια σπουδαία κατάκτηση. Ποτέ άλλοτε δεν είχε συμβεί στο παρελθόν. Είναι ένα επίτευγμα που δίνει υπόσταση, αντανακλά κι ανταμείβει το όραμα μιας χούφτας ανθρώπων να διαδώσουν το μήνυμα πως κάθε πολίτης τούτου του κόσμου, ανεξαρτήτως καταγωγής ή κοινωνικού status, έχει το δικαίωμα να ονειρεύεται. Την ίδια ώρα όμως, πίσω στο Νότιο Σουδάν, ο μισός και πλέον πληθυσμός αγκομαχά ν’ αντιπαρέλθει σε καθημερινές ανάγκες.
Το Νότιο Σουδάν είναι νεότερο κράτος του κόσμου
Το Νότιο Σουδάν είναι η τελευταία ολοκληρωτικά αναγνωρισμένη χώρα στον παγκόσμιο χάρτη. Πριν από είκοσι ημέρες εβδομάδες εισήλθε στην «εφηβεία» του. Ως την 9η Ιουλίου του 2011 ήταν απλώς η γεωγραφική απόληξη του όλου Σουδάν, εξαρτημένο αποκλειστικά από τις κεντρικές αποφάσεις του Χαρτούμ.
Επί μια εξαετία και πάνω στη βάση της Ειρηνευτικής Συμφωνίας της Ναϊβάσα το 2006 που έδινε τέλος στον Β’ Σουδανικό Εμφύλιο Πόλεμο διάρκειας 22 ετών, λειτουργούσε σε μια είδους αυτονομία. Ύστερα από τη μεγαλύτερη σε διάρκεια σύρραξη στην αφρικανική ιστορία το Λαϊκό Απελευθερωτικό Κίνημα (SPLM) εξασφάλιζε εκπροσώπηση στην κυβέρνηση, ικανοποιητικό μέρισμα από τα έσοδα του πετρελαίου και το δικαίωμα διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία.
Η απόσχιση έγινε πράξη με χρονική καθυστέρηση, χάριν τεχνασμάτων από την πρωτεύουσα, αλλά το αποτέλεσμα του 2011 ήταν καθηλωτικό κι εν τέλει σεβαστό. Το 98.83% ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας του Νότιου Σουδάν, ακόμη και χωρίς την υπό αμφισβήτηση περιοχή Αμπιέι στα σύνορα των δύο κρατών, όπου μέχρι σήμερα εξακολουθεί να επικρατεί συγκυριαρχία.
Ένας μόνιμος εμφύλιος στο Νότιο Σουδάν
Την εξουσία ανέλαβε το Λαϊκό Απελευθερωτικό Κίνημα, ο στρατός των ανταρτών δηλαδή. Σ’ ένα τέτοιο σαθρό πολιτικό υπόβαθρο, τα παιχνίδια εξουσίας ξύπνησαν πολύ γρήγορα. Εντός διετίας ο πρόεδρος (Σάλβα Κιρ) και ο αντιπρόεδρος (Ριέκ Ματσάρ) της κυβέρνησης βρέθηκαν απέναντι. Ο στρατός χωρίστηκε στα δύο. Η καταγγελθείσα απόπειρα πραξικοπήματος τάραξε τη χώρα και παρά τη (μερική) επικράτηση των προεδρικών με ταυτόχρονη κατάπαυση του πυρός, οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση.
Το 2015 οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές συμφώνησαν να συγκυβερνήσουν και να οδηγήσουν το Νότιο Σουδάν σε εθνικές εκλογές. Ποτέ παρόλα αυτά η χώρα δεν περιήλθε σε φάση ηρεμίας, το χάσμα παρέμεινε βαθύ, οι όροι παραβιάζονταν με κάθε δυνητική ευκαιρία. Ως το 2018 είχε υπολογιστεί πως έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 400.000 κάτοικοι, τα 45.000 εκ των οποίων ήταν ανήλικα παιδιά.
Ποταμοί αίματος
Σε όλο αυτό το πολυετές διάστημα αιματοχυσίας, κατεγράφησαν φρικαλεότητες, όπως η σφαγή του Μπέντιου (2014), εθνοκαθάρσεις, ευρεία καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων, δολοφονίες και διώξεις δημοσιογράφων. Οι ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ ήταν ανέφικτο να παρέμβουν δραστικά, το Νότιο Σουδάν ήταν μόνιμα βυθισμένο σε μια πολιτική κρίση με εκατοντάδες χιλιάδες θύματα.
Τον Φλεβάρη του 2020 επιχειρήθηκε να βρεθεί ένα βιώσιμο σύστημα διακυβέρνησης και οι δύο αντίπαλοι ηγέτες έδωσαν ξανά τα χέρια. Μια νέα περίοδος εκεχειρίας άρχιζε. Υποσχέθηκαν αμφότεροι να συνεργαστούν από κοινού για την ανοικοδόμηση της χώρας, συμβάλλοντας στη μετάβαση προς την ειρήνη.
Η πρωτεύουσα Τζούμπα και οι υπόλοιπες πόλεις θα μπορούσαν πλέον να πάρουν βαθιά ανάσα.
Η κατάσταση στο Σουδάν το 2024
Τέσσερα χρόνια αργότερα βέβαια το Νότιο Σουδάν έχει καταλήξει να είναι η φτωχότερη χώρα του κόσμου παρά τα πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου. Σύμφωνα με την ανανεωμένη λίστα του Global Finance (Μάιος 2024), η μέση ετήσια κατά κεφαλήν αγοραστική δύναμη του κάθε πολίτη δεν ξεπερνά τα 500 δολάρια, όταν στο δεύτερο Μπουρούντι είναι διπλάσια (916 δολάρια).
Όπως αναφέρεται, η χώρα αποτελεί άλλο ένα παράδειγμα της «κατάρας των πόρων», όπου η αφθονία ενισχύει τις πολιτικές και τις κοινωνικές διαιρέσεις, παράλληλα με τη διαφθορά. Η απόσταση από τις υπόλοιπες χώρες καθρεπτίζει την κατάσταση.
Η εθνική μπάσκετ και ό,τι αυτή εκπροσωπεί σε σχέση με το αιματοβαμμένο παρελθόν της χώρας ανυψώνουν το εθνικό φρόνημα. Εκπροσωπεί στον ίδιο βαθμό τους πάντες, αυτόχθονες και πρόσφυγες, εκφράζει το όλον ενός ταλαιπωρημένου λαού. Τίποτα δεν κρύβει όμως τη διαρκώς αυξανόμενη απειλή για απώλειες από την έλλειψη τροφής ή του πόσιμου νερού.
Οι διεθνείς φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις παρουσιάζουν φιλόδοξα σχέδια εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων για τη σωτηρία ανθρώπων και καλλιεργειών, υλοποιημένα εντός τριετίας. Οι λύσεις που απαιτούνται είναι πολύ πιο άμεσες.
Υποτίθεται πως στο τέλος του 2024 (22 Δεκεμβρίου) θα στηθούν κάλπες σε όλη την επικράτεια και το Νότιο Σουδάν θα οδηγηθεί σε εκλογές. Οι αναλυτές θεωρούν πως το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον εξακολουθεί να μην είναι ασφαλές για κάτι τέτοιο. Ο ΟΗΕ έχει ζητήσει αναβολή, υπό τον κίνδυνο μιας νέας εμφυλιακής σύγκρουσης στρατιωτικών δυνάμεων στο όνομα της ελευθερίας και της δικαιοσύνης.
Η αστάθεια και η ανασφάλεια φωλιάζουν ακόμη στις συνειδήσεις. Ένας νέος κύκλος βίας δεν αποκλείεται ν’ ανοίξει εκ νέου και το Νότιο Σουδάν δεν θα είναι έτοιμο να τον διαχειριστεί. Σ’ αυτή την περίπτωση ένα τάιμ άουτ δεν θ’ αρκεί.
