5 το πρωί special edition: Οι στιγμές και τα πρόσωπα που σημάδεψαν τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης
Το καθημερινό newsletter του Βήματος έχει συνδεθεί με 5 ειδήσεις για να ξεκινήσει κάποιος την ημέρα του. Ωστόσο, με την 24η Ιουλίου, ημέρα κατά την οποία συμπληρώνονται 50 χρόνια από την πτώση της δικτατορίας και τη γένεση της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας να πλησιάζει, η Ιστορία απαιτεί την αποστολή μια ξεχωριστής ειδικής έκδοσης. Το ΒΗΜΑ συνέλεξε στιγμές, πρόσωπα και γεγονότα που άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμά αυτές τις 5 δεκαετίες.
1
Ο ρόλος του Κωνσταντίνου Καραμανλή στη Μεταπολίτευση
- Πώς ανέλαβε την πρωθυπουργία; Το απόγευμα της 23ης Ιουλίου 1974, το στρατιωτικό καθεστώς του Δημήτριου Ιωαννίδη, υπό το βάρος της τραγωδίας της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου, καταρρέει και παραδίδει την εξουσία στους πολιτικούς. Στο μυαλό όλων, και των πολιτικών αλλά και της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είναι ο ιδανικότερος για να αναλάβει την πρωθυπουργία ως επικεφαλής μια δημοκρατικής πολιτικής κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Ο Καραμανλής φτάνει στην Ελλάδα από το Παρίσι, ξημερώματα 24ης Ιουλίου και λίγες ώρες αργότερα ορκίζεται πρωθυπουργός.
- Οι πρώτες εκλογές: Οι πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης διεξήχθησαν στις 17 Νοεμβρίου 1974. Νικητής των εκλογών ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και το νεοϊδρυθέν, τότε, κόμμα του η «Νέα Δημοκρατία», με ποσοστό 54,37% εξασφάλισε 220 έδρες. Δεύτερο κόμμα, με 20,42% και 60 έδρες ήταν η ‘Ενωσις Κέντρου – Νέες Δυνάμεις, του Γεώργιου Μαύρου. Τρίτο κόμμα, με 13,58%, και 12 έδρες το επίσης νεοϊδρυθέν ΠαΣοΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και τέταρτο κόμμα με 11,80% και 8 έδρες, η Ενωμένη Αριστερά με επικεφαλής τον Ηλία Ηλίου.
- Η είσοδος της Ελλάδας στην ΕΕ: Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, το οποίο και καθόρισε την μετέπειτα πορεία του ελληνικού κράτους, ήταν η είσοδος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ένταξη της χώρας στην ένωση αυτή αποτέλεσε για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ένα από τα μεγαλύτερα οράματά του, ήδη από τη δεκαετία του 1960. Χρειάστηκε να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια και για να επιτύχει τον στόχο αυτόν αλλά και για να κάμψει τις εντός Ελλάδας αντιδράσεις. Στις 28 Μαΐου 1979 υπογράφτηκε στο Ζάππειο Μέγαρο, η Συνθήκη Προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες.
2
Οι στιγμές που τη σημάδεψαν όπως αποτυπώθηκαν στο ΒΗΜΑ
- Πρώτες στιγμές: Όσα συμβαίνουν τις πρώτες ώρες της Μεταπολίτευσης, από το απόγευμα της 23ης Ιουλίου στην Αθήνα και σε ολόκληρη τη χώρα, θα μείνουν ανεξίτηλα γραμμένα στις σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η δικτατορία Ιωαννίδη έχει μόλις πέσει. Πλήθος κόσμου πανηγυρίζει στους δρόμους. Οι εφημερίδες προαναγγέλλουν την άφιξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το Παρίσι για να αναλάβει την πρωθυπουργία ως επικεφαλής κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Θα είναι η πρώτη πολιτική κυβέρνηση από την 21η Απριλίου 1967, όταν η χούντα των συνταγματαρχών κατέλυσε τη δημοκρατία. Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ»: «ΩΡΑ 7.45: Οι δρόμοι έχουν γεμίσει με σημαίες. Τα Πατήσια, η Κυψέλη και όλες οι γύρω συνοικίες αδειάζουν. Πεζοί και αυτοκίνητα κατευθύνονται στο κέντρο. Στα μπαλκόνια και στις εισόδους των πολυκατοικιών παιδιά χορεύουν και μεγάλοι αγκαλιάζονται, σημαίες κρέμονται στα μπαλκόνια. Οδηγοί μόνοι τους στα αυτοκίνητα, γελούν και κλαίνε μαζί».
- Κλείνουν τα ξερονήσια: Η στιγμή που ολόκληρη η δημοκρατική Ελλάδα περίμενε. Κλείνουν τα ξερονήσια, οι μαρτυρικοί τόποι εξορίας χιλιάδων αντιφρονούντων της Χούντας. Ταυτόχρονα απελευθερώνονται οι πολιτικοί κρατούμενοι και επιστρέφεται η ελληνική ιθαγένεια σε όσους Έλληνες την είχαν χάσει ύστερα από απόφαση της χούντας. Έτσι, όπως γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ», «μπαίνουν οι βάσεις αποκαταστάσεως της ψυχικής ενότητας του λαού».
- Μια μοναδική έκδοση: Οι «ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ» όπως αποτυπώθηκαν στο «ΒΗΜΑ» εκείνης της περιόδου κυκλοφορούν αύριο, Κυριακή 21 Ιουλίου, με «ΤΟ ΒΗΜΑ». Για πρώτη φορά συγκεντρώνονται όλα τα πρωτοσέλιδα της ιστορικής εφημερίδας, τα σημαντικότερα άρθρα, επίκαιρα ρεπορτάζ αλλά και ιστορικές φωτογραφικές στιγμές των πρώτων κρίσιμων μηνών αμέσως μετά την πτώση της Χούντας των συνταγματαρχών και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας μέχρι τις πρώτες εκλογές. Ο πλούτος του ιστορικού αρχείου της εμβληματικής εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ» ξεδιπλώνεται στην ειδική αυτή έκδοση, δίνοντας την ευκαιρία στον αναγνώστη να διαβάσει και να καταλάβει πως αποτυπωνόταν στην μεγαλύτερη εφημερίδα της εποχής η ιστορία την ώρα που άλλαζε.
Newsletter
Πέντε ειδήσεις για να ξεκινήσεις τη μέρα σου
Κάθε πρωί θα βρίσκεις στο inbox σου τις πιο σημαντικές ειδήσεις και τα πιο ενδιαφέροντα θέματα
3
Η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο
- Η πρόφαση: Τα τουρκικά στρατεύματα, παραβιάζοντας κάθε κανόνα διεθνούς δικαίου πραγματοποιούν, ανενόχλητα, απόβαση στο βόρειο τμήμα του νησιού. Η Τουρκία έχει βρει μία πρώτης τάξεως πρόφαση. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 15 Ιουλίου 1974, η Χούντα των Αθηνών έχει πραγματοποιήσει πραξικόπημα στην Κύπρο και έχει ανατρέψει τον Πρόεδρό της, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τη νόμιμη κυπριακή κυβέρνηση.
- Τι προκάλεσε στην Κύπρο: Η εισβολή της 20ης Ιουλίου 1974, σε συνδυασμό με τη δεύτερη τουρκική εισβολή της 14ης Αυγούστου 1974 («Αττίλας Ι» και «Αττίλας ΙΙ») άφησαν πίσω τους 6.000 χιλιάδες ελληνοκύπριους νεκρούς, 162.000 ελληνοκύπριους πρόσφυγες και πάνω από το 36% του κυπριακού εδάφους υπό παράνομη τουρκική κατοχή μέχρι και σήμερα
- Τι προκάλεσε στην Ελλάδα: Η ευθύνη της Χούντας των Αθηνών και του δικτάτορα Δημήτριου Ιωαννίδη για την τουρκική εισβολή αλλά και η παντελής αδυναμία τους να αντιδράσουν με όποιον τρόπο σε όσα συνέβησαν τις τραγικές εκείνες ώρες είναι αναμφισβήτητες. Υπό το βάρος των τραγικών εξελίξεων οι στρατιωτικοί αποχωρούν από την εξουσία της Ελλάδας, η οποία 7 χρόνια μετά την 21η Απριλίου 1967 και τη Χούντα των Συνταγματαρχών είναι και πάλι ελεύθερη.
4
Τι άλλαξε και πόσο αλλάξαμε αυτά τα 50 χρόνια;
- Ένα podcast για τη Μεταπολίτευση: Με αφορμή τον τόμο «50 ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: Τι άλλαξε; Πόσο αλλάξαμε;» της έκδοσης του «ΒΗΜΑΤΟΣ», ΒΗΜΑ στην Ιστορία, φιλοξενήσαμε την κριτικό λογοτεχνίας και μεταφράστρια, Κατερίνα Σχινά και συζητήσαμε για τη Μεταπολίτευση. Πώς επέστρεψε η ελληνική κοινωνία στην ελευθερία, πώς επουλώθηκαν τα πολιτισμικά τραύματα που της άφησε η Χούντα, ποια η πορεία της γενιάς της Μεταπολίτευσης και πώς, στο πέρασμα των δεκαετιών, μεταστράφηκε η κοινωνική ταυτότητα της Ελλάδας;
- Το πολιτισμικό τραύμα της Ελλάδας από τη Χούντα: «Η χώρα υπέστη πολιτισμικό τραύμα. Ξαφνικά ανοίγει ένα χάσμα ανάμεσα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τίποτα πια από όσα συμβαίνουν έξω δεν έρχεται εύκολα σε μας, αποκόπτεται η χώρα από τη ζωντανή παραγωγή πολιτισμού στα ξένα κέντρα. Η μουσική έρχεται με έναν τρόπο έμμεσο, πλάγιο, μέσα από δίσκους που φέρνουν φίλοι από το εξωτερικό. Τα βιβλία επίσης είναι λιγοστά, μολονότι πρέπει να σημειώσουμε ότι την περίοδο της δικτατορίας είχαμε μια αρκετά ενδιαφέρουσα εκδοτική έκρηξη από εκδοτικούς οίκους, οι οποίοι παρέμειναν και μετά τη μεταπολίτευση και ήτανε το οξυγόνο μας εκείνη την εποχή» – Κατερίνα Σχινά, Κριτικός λογοτεχνίας – Μεταφράστρια.
- Η γενιά της Μεταπολίτευσης: «Είναι μια πολύ ωραία εποχή για τους νέους του τότε. Αν κάτι μπορεί να συνοψίσει την ατμόσφαιρα των πρώτων ημερών της μεταπολίτευσης, αυτό είναι η ελευθερία. Αισθανόμαστε ότι μπορούμε να κάνουμε τα πάντα, να πάμε παντού, να διαβάσουμε ό,τι θέλουμε, να ακούσουμε μουσική. Θέλουμε να ξενυχτήσουμε όσο θέλουμε. Ο κόσμος είναι ανοιχτός για μας και μπορούμε επίσης να μην περιοριζόμαστε στα στενά σύνορα της χώρας μας, να ταξιδέψουμε με ελευθερία και άνεση. Όλα είναι διαφορετικά και επίσης να ερωτευτούμε, να απομακρυνθούμε λίγο από αυτό το αποπνικτικό κλίμα του σχολείου, της εκκλησίας, γιατί όλα αυτά ήταν άμεσα συνδεδεμένα, της ποδιάς, το μήκος της οποίας μετριόταν από το έδαφος με το υποδεκάμετρο, τις κορδέλες στα σχολεία. Ζούμε, λοιπόν, σε ένα κλίμα μεγάλης ελευθερίας. Θέλουμε να διαβάσουμε, να ερωτευτούμε, να αυτοπροσδιοριστούμε με όσο μεγαλύτερη ελευθερία γινόταν και να δοκιμάσουμε και τα όριά μας, όποια και να ήταν αυτά», αναφέρει η Κατερίνα Σχινά.
5
Η άποψη των Ελλήνων για την Μεταπολίτευση
- Το αποτύπωμα στους Έλληνες: Ενδιαφέροντα στοιχεία για την άποψη που έχουν οι πολίτες για τη Μεταπολίτευση προέκυψαν από τη σχετική δημοσκόπηση της Metron Analysis. Στο ερώτημα «κατά πόσο συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη ότι η περίοδος της Μεταπολίτευσης είναι η καλύτερη της νεότερης ελληνικής ιστορίας» το 62% των ερωτηθέντων συμφώνησε, ενώ μοιρασμένες ήταν οι απόψεις στο ερώτημα αν η Μεταπολίτευση έχει τελειώσει και η χώρα μας έχει μπει σε μια νέα φάση της ιστορίας της.
- Ποιο κόμμα σημάδεψε την περίοδο; Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της έρευνας, στο ερώτημα «ποιο κόμμα θα λέγατε ότι άφησε περισσότερο τη σφραγίδα του στην περίοδο της Μεταπολίτευσης», το 63% δήλωσε ΠΑΣΟΚ, το 24% απάντησε ΝΔ και οι υπόλοιποι δήλωσαν ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ.
- Το «πρόσωπο» της Μεταπολίτευσης: Τα στοιχεία δείχνουν τον Ανδρέα Παπανδρέου ως το κυρίαρχο πρόσωπο της περιόδου της Μεταπολίτευσης, με το 64% των ερωτηθέντων να αποτιμούν θετικά την συνεισφορά του στη χώρα. Πολύ κοντά με 63% ακολουθεί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Ακολούθησε το Βήμα στο Google news και μάθε όλες τις τελευταίες ειδήσεις.
