Μπάιντεν ή Τραμπ: Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα είναι γηραιότερος από το ΝΑΤΟ

Από σήμερα μέχρι τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου, το Βήμα θα ταξιδεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες για να προσπαθήσει να ρίξει φως σε μια χώρα όπου όλα αλλάζουν, αλλά που δεν σταματά να καθορίζει τις διεθνείς
εξελίξεις. Όπως άλλωστε λέει και το ρητό, όταν η Αμερική φταρνίζεται ο κόσμος κρυώνει.

Ο πρώτος μας σταθμός είναι η Ουάσιγκτον όπου πραγματοποιήθηκε η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ την περασμένη εβδομάδα. Όταν σχεδιάστηκε αυτή η Σύνοδος, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ και σίγουρα οι αμερικανοί οικοδεσπότες είχαν στο μυαλό τους έναν εορτασμό για την επιστροφή της Συμμαχίας στην πόλη όπου όλα ξεκίνησαν πριν από 75 χρόνια.

Αντιθέτως, πίσω από τα χαμόγελα και τις πανηγυρικές δηλώσεις είδαμε μια λίγο διαφορετική εικόνα. Και αυτό γιατί το αίσθημα του φόβου και της αβεβαιότητας πλανιόταν σαν ένα μαύρο σύννεφο πάνω από τη συμμαχική σύνοδο.

Η ατμόσφαιρα της συνόδου

Το Βήμα φιλοξένησε σε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης τον αναλυτή του Council on Foreign Relations Στίβεν Κουκ και τον Εκτελεστικό Διευθυντή του Ελληνοαμερικανικού Συμβουλίου Ηγεσίας Έντι Ζεμενίδη, με την κουβέντα να περιστρέφεται γύρα από τα διδάγματα αυτής της Συνόδου και για το εάν τα σύννεφα που βρίσκονται πάνω από τη Συμμαχία μπορούν να διαλυθούν το προσεχές διάστημα.

«Φόβος, άγχος και αβεβαιότητα». Και οι δύο καλεσμένοι μας συμφώνησαν ότι αυτή δεν ήταν η «χαρούμενη σύνοδος» που θα έπρεπε κανονικά να είναι. Και φυσικά εκτίμησαν ότι η αβεβαιότητα που έχει να κάνει με την Ουκρανία παίρνει μεγάλη παράταση, καθώς υπολόγισαν ότι η νέα επιμήκυνση του πολέμου μπορεί να διαρκέσει από τρία έως και τέσσερα χρόνια. Με δεδομένο ότι το χρονικό διάστημα είναι μεγάλο, και οι δύο αναλυτές εμφανίστηκαν να ανησυχούν για το εάν αυτή η συμμαχική συμπόρευση θα αντέξει το τεστ του χρόνου.

Για παράδειγμα, ο Στίβεν Κουκ αναρωτήθηκε εάν οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την άμυνα της Ουκρανίας ή εάν εκλεγεί πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ, θα παραμείνει προσηλωμένος χωρίς
αστερίσκους στην κυριαρχία της Ουκρανίας.

Από την πλευρά του, ο Έντι Ζεμενίδης αναρωτήθηκε αν ο Τζο Μπάιντεν ή ένας άλλος Δημοκρατικός πρόεδρος θα μπορούσε να κρατήσει ενωμένους τους Ευρωπαίους που έχουν αρχίσει να παρουσιάζουν κάποια κόπωση από τους κραδασμούς που υφίστανται λόγω του πολέμου. Ιδιαίτερα, η ανοδική πορεία αντισυστημικών κομμάτων με φιλορωσικές τάσεις μέσα στην καρδιά της Ευρώπης θολώνει ακόμα περισσότερα το τοπίο της επόμενης μέρας.
Ωστόσο, και οι δύο παραδέχθηκαν ότι καμία από αυτές τις ερωτήσεις δεν μπορεί να απαντηθεί πριν από τον Νοέμβριο.

Υπαρξιακά ερωτήματα για το μέλλον του ΝΑΤΟ

Παρόλα αυτά, στη Σύνοδο δεν έλειπε ο πανηγυρικός τόνος για τα επιτεύγματα της Συμμαχίας. Αυτό φάνηκε και στην ομιλία του απερχόμενου ΓΓ, ο οποίος έδωσε στην ομιλία του και ένα λίγο ελληνικό χρώμα. Όπως είπε ο Γενς Στόλτενμπεργκ, το ΝΑΤΟ συμπληρώνει 75 χρόνια παρουσίας, σπάζοντας έτσι το ρεκόρ που κατείχε η Συμμαχία της Δήλου ως η μακροβιότερη συμμαχία ασφαλείας στην ιστορία.

Ο Έντι Ζεμενίδης στάθηκε στη λέξη «αρχαία» και αναρωτήθηκε πώς μπορούμε να σχεδιάσουμε το μέλλον του ΝΑΤΟ όταν ο ντε φάκτο ηγέτης της συμμαχίας, είτε είναι ο Μπάιντεν είτε ο Τραμπ, θα είναι γηραιότερος από την παλαιότερη συμμαχία του κόσμου. Στο σημείο αυτό, ο Στίβεν Κουκ παρενέβη λέγοντας ότι το πρόβλημα που έχουν οι ΗΠΑ είναι ότι έχουν «μια κόκκινη και μια μπλε εξωτερική πολιτική, αλλά όχι μια αμερικανική εξωτερική πολιτική»». Το πρόβλημα, όπως είπε, είναι ότι τέτοιες ευρύτερες και ουσιαστικές συζητήσεις δεν λαμβάνουν πλέον χώρα στον δημόσιο διάλογο της Αμερικής.

Και οι δύο υποστήριξαν ότι θα ήταν μια θετική εξέλιξη εάν η αναζήτηση ενός νέου Δημοκρατικού υποψηφίου σταθεί η αφορμή για να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση. «Ποια είναι ακριβώς η κοσμοθεωρία της Κάμαλα Χάρις, της Γκρέτσεν Γουίτμερ ή του Γουές Μουρ;» ρώτησε ο Ζεμενίδης. Η αλήθεια είναι ότι αυτό δεν το ξέρουμε ακόμα. Γνωρίζουμε, όμως, ότι θα είναι αυτοί οι νέοι ηγέτες και όχι ο Τζο Μπάιντεν που θα διαμορφώσουν το πολιτικό μας μέλλον μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

Το πρόβλημα της Τουρκίας

Όλα αυτά τα ερωτήματα δείχνουν τα υπαρξιακά ερωτήματα του ΝΑΤΟ. Αυτή η ανασφάλεια για το ποιοι είμαστε και πού πάμε αποτυπωνόταν καθαρά στο σύνθημα «υπερασπίζοντας το μέλλον μας» που αναγραφόταν στη κεντρική σκηνή της Συνόδου. Γιατί βλέποντας κάποιος ηγέτες σαν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας, δεν μπορούσε παρά να αναρωτηθεί ποιο μπορεί να αυτό το κοινό «μέλλον» που θέλουν να
υπερασπιστούμε.

Ο Έντι Ζεμενίδης πιστεύει ότι η συζήτηση για το μέλλον του ΝΑΤΟ πρέπει να απαντήσει σε ένα θεμελιώδες ερώτημα. «Θα παραμείνει το ΝΑΤΟ μια συμμαχία αξιών ή απλώς ένα φόρουμ εντός του οποίου τα μέλη θα ασκούν μια συναλλακτική εξωτερική πολιτική;». Όπως υποστήριξε, η κυβέρνηση Μπάιντεν δημιούργησε ένα κακό προηγούμενο συναλλακτικών σχέσεων όταν αποδέχθηκε δημόσια το παζάρι που έκανε η Τουρκία για τα F-35 με αντάλλαγμα την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Από την πλευρά του, ο Στίβεν Κουκ υπογράμμισε ότι η Τουρκία, ειδικά υπό το βάρος της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης, αντιπροσωπεύει τη μεγάλη ένταση που υπάρχει στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ. «Θα είναι μια καθαρά αμυντική συμμαχία ή θα είναι, όπως αναμενόταν κατά την ίδρυσή της, μια συμμαχία δημοκρατιών» αναρωτήθηκε ο Αμερικανός αναλυτής.

Αν όχι το ΝΑΤΟ, τότε ποιος;

Πιάνοντας το νήμα από τη συζήτηση που είχε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο Council on Foreign Relations, ο Έντι Ζεμενίδης μίλησε για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών αμυντικών θεσμών και δυνατοτήτων που μπορεί να λειτουργήσει στη παρούσα φάση συμπληρωματικά με το ΝΑΤΟ.

Αφού σημείωσαν και οι δύο ότι οι ΗΠΑ αντιτίθενται παραδοσιακά σε μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή αμυντική ταυτότητα, ο Στίβεν Κουκ και ο Έντι Ζεμενίδης συμφώνησαν ότι τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι θέλουν να δουν τους Ευρωπαίους να επιμερίζονται μεγαλύτερο βάρη εντός του ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, όπως είπαν, η Ουάσιγκτον ενδέχεται να σπρώξει ακούσια την Ευρώπη προς μια αμυντική πολιτική που θα είναι ανεξάρτητη από το ΝΑΤΟ. Παρόλα αυτά, ο Στίβεν Κουκ βλέπει ένα σημαντικό εμπόδιο, αναρωτώμενος εάν «θα εμπιστευτούν οι Πολωνοί ή τα κράτη της Βαλτικής ότι η Γαλλία θα τους προστατεύσει; Είναι η Ευρώπη εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει τον ολοκληρωτικό/υβριδικό πόλεμο της Ρωσίας στα Βαλκάνια;».

Το σίγουρο πάντως είναι ότι όταν το ΝΑΤΟ γίνει 76 ετών, θα έχει έναν νέο Γενικό Γραμματέα και πολύ πιθανόν έναν νέο πρόεδρο στις ΗΠΑ. Θα υπάρξει άραγε μια νέα αμερικανική προσέγγιση και στο ΝΑΤΟ; Όπως μας υπενθύμισαν ξανά και ξανά οι καλεσμένοι μας, θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι τον Νοέμβριο για να το δούμε.