Η τελευταία παράσταση που παρουσίασε ο Ανέστης Αζάς στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2021, «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά», ήταν για πολλούς ό,τι καλύτερο είδαμε επί σκηνής στη διοργάνωση εκείνης της χρονιάς. Τα απανωτά sold-out που ακολούθησαν όπου κι αν ανέβηκε  – εντός κι εκτός συνόρων – το επιβεβαίωσαν περίτρανα.

Έτσι, όταν πριν λίγους μήνες ανακοινώθηκε το φετινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, άμα τω ακούσματι της ειδήσεως πως ο ευφυής θεατρικός δημιουργός επιστρέφει με νέο πρωτότυπο έργο, έγινε ευθύς αμέσως η απαραίτητη σημείωση στο καλεντάρι με τις άχαστες παραστάσεις του καλοκαιριού.

Ο Ανέστης Αζάς συνυπογράφει και πάλι το κείμενο της νέας θεατρικής παράστασης με τίτλο «Τα Σκυλιά» με τους Γεράσιμο Μπέκα και Μιχάλη Πητίδη. Έμπνευση οι Όρνιθες του Αριστοφάνη. Αφορμή μια αληθινή ιστορία από το πρόσφατο αστυνομικό δελτίο. Όχημα η μέθοδος του θεατρικού ψευδοντοκιμαντέρ.

«Ένα σκοτεινό καρτούν για ενήλικες»

Φωτ.: Karol Jarek

Ο ίδιος περιγράφει όσα μας επιφυλάσσουν εκείνος και η ομάδα του ως «ένα σκοτεινό καρτούν για ενήλικες, αλλά με θεατρικά μέσα». Είναι Δευτέρα μεσημέρι. Έχει καύσωνα αλλά το καφέ στο οποίο πρότεινε να βρεθούμε απολαμβάνει την γενναιόδωρη σκιά μιας φυλλώδους ακακίας, κάτω από την οποία ο Ανέστης Αζάς μου εξηγεί πώς γεννήθηκε η ιδέα γι’ αυτό το νέο έργο.

«Ήταν μια περίοδος όπου είχα μπει σε μια διαδικασία να ξαναδιαβάσω όλα τα έργα του Αριστοφάνη», αφηγείται, «κι εκείνη την εποχή συνέβη ένα περιστατικό άγριας κακοποίησης και θανάτωσης ενός σκύλου, το οποίο πήρε διαστάσεις και κινητοποίησε πολύ κόσμο στα social media. Μερικές μέρες αργότερα, βγήκε ένα πόρισμα των αρχών που κατέρριπτε την πρώτη υπόθεση πως το ζώο βρήκε το θάνατο από ανθρώπινο χέρι, υποστηρίζοντας ότι είχε πέσει θύμα αγέλης άλλων, αδέσποτων και άγριων σκύλων.

»Μου ήρθε λοιπόν η ιδέα να δανειστώ αυτό το ζωομορφικό μοντέλο και να πλάσω μια ιστορία για μια ομάδα σκύλων ντετέκτιβ που αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να αναζητήσουν το δίκιο τους, το οποίο, επειδή είναι εντός εισαγωγικών κατώτερα πλάσματα στην ιεραρχία, δεν πρόκειται να βρουν ποτέ μέσα από τη δικαιοσύνη των ανθρώπων».

«Ουδεμία σχέση με Αριστοφάνη»

Φωτ.: Karol Jarek

Το έργο βέβαια πλέον «ουδεμία σχέση έχει με Αριστοφάνη, έχει πάει αλλού», όπως τονίζει ο Ανέστης Αζάς. Ο μέγας κωμωδιογράφος αποτέλεσε απλώς μια πρώτη έμπνευση. Πέρα από το τέχνασμα της επίκλησης του κόσμου των ζώων, η ιστορία ούτε ακολουθεί τη δομή ούτε σχετίζεται με το περιεχόμενο της αριστοφανικής κωμωδίας. «Αυτό που ακολουθεί λίγο είναι κάποιους κώδικες του νουάρ και του αστυνομικού μυθιστορήματος», λέει ο ίδιος.

«Τα Σκυλιά» κάνουν χρήση του ζωικού βασιλείου αντίστοιχη με εκείνη που συναντάμε σε έργα όπως το μυθιστόρημα του Κάρελ Τσάπεκ «Ο πόλεμος με τις σαλαμάνδρες» ή «Τα μοιραία αυγά» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. «Αυτού του είδους η φαντασία είναι που μας εμπνέει, αυτές οι αλληγορίες για την ανθρώπινη φύση μέσα από την οπτική γωνία των ζώων» υπογραμμίζει και χρησιμοποιεί α’ πληθυντικό γιατί η παρτιτούρα της παράστασης είναι προϊόν συνεργατικής δουλειάς.

«Μια συνθήκη δημιουργικής ανασφάλειας»

Φωτ.: Karol Jarek

Το κείμενο του έργου δουλεύεται διαρκώς, ακόμα και παράλληλα με τις πρόβες. Από το πρώτο draft μέχρι να λάβει την τελική του μορφή, το κείμενο διαμορφώνεται, εξελίσσεται, σφυρηλατείται. «Με τον Μιχάλη Πητίδη, ο οποίος έχει γράψει πολύ μεγάλο μέρος του κειμένου, δουλεύουμε πάρα πολύ την δραματουργία. Πηγαίνουμε στην πρόβα έχοντας ένα πρώτο draft. Τα πρωινά γράφουμε τις σκηνές στο σπίτι και το απόγευμα τις δοκιμάζουμε στην πρόβα. Ό,τι δεν λειτουργεί, το ξαναγράφουμε. Και, φυσικά, οι ηθοποιοί βάζουν κι εκείνοι και τις δικές τους ιδέες∙ το δικό τους υλικό. Είναι πολύ ζωντανό όλο αυτό∙ μια συνθήκη δημιουργικής ανασφάλειας που βρίσκεται σε εγρήγορση μέχρι το τέλος».

Βασική προϋπόθεση, όπως λέει, για να λειτουργήσει βέβαια αυτό είναι η εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων που συμμετέχουν. Εκεί είναι όλο το θέμα. Γι’ αυτό και ο Ανέστης Αζάς επιλέγει να έχει σταθερούς συνεργάτες. Στα «Σκυλιά», η βάση του ανσάμπλ είναι οι ίδιοι ηθοποιοί που ήταν και στη «Δημοκρατία του Μπακλαβά». Οι νέοι ηθοποιοί που έχουν προστεθεί έχουν εμπειρία από επινοητικό θέατρο (devised theatre).

«Δίχως αυτό το πλαίσιο είναι αδύνατον να δουλέψει κανείς με τον τρόπο που δουλεύουμε εμείς. Δηλαδή ηθοποιοί που δεν έχουν ξαναδουλέψει έτσι, μπορεί να φρικάρουν, να σου πούνε ″τι είναι αυτά; Θέλω το κείμενο να μάθω λόγια″», εξηγεί.

Μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας

Φωτ.: Karol Jarek

Πρόκειται για μια παράσταση με πολλά καρτουνίστικα στοιχεία, πολλή μουσική, έντονη σωματικότητα και χιούμορ – «στο πρώτο μέρος τουλάχιστον». Όταν κάνει αναφορά στο χιούμορ της παράστασης, δράττομαι της ευκαιρίας και ρωτώ κάτι που μου τριβελίζει το μυαλό από την αρχή και που έχει να κάνει με το περιστατικό κακοποίησης και θανάτωσης ενός ζώου που στάθηκε κι αφορμή για την εν λόγω παράσταση. Πώς ισορροπεί μια τόσο τραγική ιστορία με το χιούμορ;

«Δύσκολα. Πολύ δύσκολα», μου απαντά. « Όμως, όσο δύσκολα και τραγικά κι είναι τα πράγματα, το χιούμορ πάντα μας βοηθά και μας σώζει. Χαρακτηριστικά, ο Καρλ Βάλεντιν έλεγε ότι ″δεν πρέπει να παίρνουμε τα πράγματα τόσο τραγικά όσο είναι″.

»Ωστόσο, αυτή εδώ η παράσταση, εμπνεόμενη από την πραγματικότητα, προχωρά σε μια μυθοπλασία. Φτιάχνει δηλαδή έναν δικό της κόσμο, μια δική της αυτοτέλεια και σε καμία περίπτωση δεν φιλοδοξεί να υποκαταστήσει τη λειτουργία της δικαιοσύνης και των αντίστοιχων αρχών και φορέων. Απλώς εμπνέεται από αυτό το συμβάν και επιχειρεί μια αλληγορία για την ανθρώπινη αλαζονεία και το δίκαιο∙ μια παραβολή για την βία που εκδηλώνεται καθημερινά, τα επαναλαμβανόμενα σκάνδαλα αλλά και την ατιμωρησία, αποφεύγοντα όμως όσο γίνεται τον διδακτισμό».

Φωτ.: Karol Jarek

Εξηγεί πως για εκείνον έχει μεγάλη σημασία πώς εξελίσσει κανείς τα ίδια τα θεατρικά μέσα και ποια είναι η λειτουργία της αναπαράστασης, και επικαλείται τον Ρομπέρ Μπρεσόν, ο οποίος έλεγε πως δεν πρέπει ποτέ στο θέατρο να αισθάνεται κανείς σαν να είναι στο σχολείο ή στην εκκλησία και του κάνουνε μάθημα.

«Προσπαθούμε να δουλεύουμε σε ένα μεταίχμιο μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας» συνεχίζει. «Όπως κάνει για παράδειγμα και ο λιβανέζος σκηνοθέτης Ραμπί Μρουέ, παράσταση του οποίου είδαμε και φέτος στο Φεστιβάλ. Ο Ραμπί, που είναι μεγάλη αναφορά για μένα, στις παραστάσεις του σε κάνει διαρκώς να αναρωτιέσαι τι από αυτά είναι αλήθεια, τι από αυτά δεν είναι αλήθεια. Σε κινητοποιεί ως θεατή να σκεφτείς πού είναι και ποια είναι η αλήθεια αυτής της ιστορίας, της κάθε ιστορίας. Αυτή νομίζω είναι μια βασική λειτουργία του θεάτρου και όχι να σηκώσει το δάχτυλο, να καταδείξει τον ένοχο και να καταδικάσει. Δεν είναι δική μας δουλειά».

Ταυτότητα Παράστασης

Φωτ.: Karol Jarek

Σύλληψη – Σκηνοθεσία Ανέστης Αζάς

Κείμενο Γεράσιμος Μπέκας, Μιχάλης Πητίδης, Ανέστης Αζάς

Σκηνογραφία Διδώ Γκόγκου

Κοστούμια Βασιλεία Ροζάνα

Φωτισμοί Ελένη Χούμου

Μουσική – Ηχητικός σχεδιασμός Παναγιώτης Μανουηλίδης

Ηχητικός σχεδιασμός – Ηχοληψία Άγγελος Κονταξής

Training Animal Body Κωνσταντίνος Μωραΐτης

Παίζουν Γιώργος Κατσής, Έλενα Μαυρίδου, Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Μαρία Πετεβή, Gary Salomon, Cem Yiğit Üzümoğlu

Οργάνωση – εκτέλεση παραγωγής Ζωή Μουσχή

 «Τα Σκυλιά» σε σκηνοθεσία Ανέστη Αζά ανεβαίνουν στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, για τρεις παραστάσεις στις 19, 20 και 21 Ιουλίου.