Pushbacks: Εκθεση-καταπέλτης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Ελλάδα – Τα μοτίβα των επαναπροωθήσεων σε Εβρο και Αιγαίο

Καταπέλτης για την Ελλάδα είναι έκθεση της Επιτροπής Κατά των Βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης που τεκμηριώνει καταγγελίες για παράνομες και βίαιες επαναπροωθήσεις (pushbacks) αλλοδαπών μέσω του Έβρου και της θάλασσας προς την Τουρκία καθώς και για κακομεταχείρισή τους σε αστυνομικά τμήματα και σε κέντρα φιλοξενίας στην ηπειρωτική χώρα και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Η έκθεση, που δόθηκε στη δημοσιότητα την Παρασκευή, βασίστηκε σε επίσκεψη κλιμακίου της CPT στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2023.

Η CPT κρίνει τις καταγγελίες για τις επαναπροωθήσεις “αξιόπιστες και χωρίς ανακολουθίες” και οδηγείται στο συμπέρασμα ότι “εξακολουθούν να πραγματοποιούνται βίαιες επαναπροωθήσεις προς την Τουρκία” στα “χερσαία σύνορα και στη θάλασσα”. Ανάμεσα σε όσους επαναπροωθήθηκαν ήταν και ασυνόδευτα παιδιά ενώ υπήρξαν πολλοί αλλοδαποί που κατήγγειλαν ότι είχαν επαναπροωθηθεί αρκετές φορές. Πολλές από τις επαναπροωθήσεις που καταγγέλθηκαν ήταν πρόσφατες, δηλαδή συνέβησαν τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2023.

Τα δύο μοτίβα των pushbacks

Δύο μοτίβα βίαιων επαναπροωθήσεων προκύπτουν από τις καταγγελίες προς την Επιτροπή αυτή του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το πρώτο αφορά την περιοχή του Έβρου όπου αστυνομικοί ή άντρες με στρατιωτικά ρούχα και fullface κρατούσαν τους αλλοδαπούς επί ώρες, σε κάποιο κτίριο ή και στην ύπαιθρο, όπου τους εξανάγκαζαν να γονατίσουν ή να ξαπλώσουν μπρούμυτα και αν δεν υπάκουαν, δέχονταν χτυπήματα με κοντάρια, κλωτσιές και μπουνιές. Στη συνέχεια τους στρίμωχναν σε βανάκια και τους οδηγούσαν στον Έβρο όπου άντρες ντυμένοι στα μαύρα ή με στρατιωτικά ρούχα και τα πρόσωπα καλυμμένα με fullface τους έκλεβαν τα προσωπικά τους αντικείμενα, κυρίως χρήματα και κινητά τηλέφωνα, ενίοτε τους εξανάγκαζαν να γδυθούν, τους έβαζαν σε βάρκες και τους άφηναν στην απέναντι πλευρά του Έβρου

Η έκθεση φέρνει το παράδειγμα ενός Πακιστανού που, τον Ιανουάριο του 2022, οδηγήθηκε στις όχθες του Έβρου μαζί με άλλους αλλοδαπούς από τουλάχιστον 10 ενόπλους με στρατιωτικά ρούχα και fullface, οι οποίοι μιλούσαν ελληνικά. Αυτοί ανάγκασαν τους αλλοδαπούς να επιβιβαστούν σε φουσκωτό το οποίο οδηγούσαν δύο Μπαγκλαντεσιανοί που τους παράτησαν στην τουρκική όχθη του ποταμού, χωρίς ρούχα σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, όπου τους εντόπισαν τούρκοι συνοριακοί φύλακες.

Το δεύτερο μοτίβο επαναπροωθήσεων αφορά το Αιγαίο όπου βάρκες με αλλοδαπούς που εντοπίζονται από την ελληνική ακτοφυλακή είτε επαναπροωθούνται αμέσως πίσω στην Τουρκία, είτε εξαναγκάζονται να επιβιβαστούν σε μεγαλύτερο πλοίο και στη συνέχεια φορτώνονται σε φουσκωτά τα οποία σέρνονται στα τουρκικά χωρικά ύδατα, είτε αναχαιτίζονται από ταχύπλοα με άντρες με μαύρα ρούχα και fullface που επιβιβάζονται στη βάρκα των αλλοδαπών, καταστρέφουν την μηχανή ή την πετούν στη θάλασσα, τραβούν την βάρκα στα ανοιχτά και τους εγκαταλείπουν εκεί.

Η Επιτροπή έλαβε καταγγελίες και για επαναπροωθήσεις αλλοδαπών που είχαν ήδη φθάσει στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, κυρίως στην Κω και στη Σάμο, από αστυνομικούς ή μασκοφόρους. Αυτοί τους ανάγκασαν να επιβιβαστούν σε πλοίο που τους οδήγησε στα ανοιχτά, στη συνέχεια τους έβαλαν σε βάρκες και τους παράτησαν. Πολλοί δήλωσαν ότι προτού καταφέρουν να φθάσουν στην Ελλάδα, είχαν κάνει και άλλες απόπειρες αλλά τους είχε σταματήσει η τουρκική ακτοφυλακή και τους είχε επιστρέψει στην Τουρκία.

Οι «μασκοφόροι με τα μαύρα»

Ενδεικτικό της αγριότητας των “μασκοφόρων με τα μαύρα”, για των οποίων τη δράση υπάρχουν καταγγελίες από πολλές πλευρές την τελευταία δεκαετία (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Γιατροί Χωρίς Σύνορα κ.ά.) ενώ και το “Βήμα” έχει γίνει αποδέκτης τέτοιων καταγγελιών, είναι η περίπτωση μιας μητέρας που έπεσε στα χέρια τους τον Μάρτιο του 2023. Η γυναίκα αυτή έφτασε τη Σάμο με τα παιδιά της και άλλους αλλοδαπούς αλλά αμέσως οι μασκοφόροι τους εντόπισαν, τους ανάγκασαν να επιβιβαστούν σε βάρκες και τους εγκατέλειψαν στα ανοιχτά απ’ όπου τους περιμάζεψε η τουρκική ακτοφυλακή.

Το ανατριχιαστικό σ’ αυτή την ιστορία είναι ότι στη διάρκεια της σύλληψης και της επαναπροώθησης, η γυναίκα αυτή έχασε το ένα από τα τρία παιδιά της, ένα τετράχρονο κοριτσάκι, που κατέληξε τελικά ασυνόδευτο στη Μυτιλήνη ενώ συνεχίζονται ακόμα οι προσπάθειες να επανενωθεί με την οικογένειά της. “Η υπόθεση αυτή δείχνει εύγλωττα τις τραγικές συνέπειες της βίαιης πρακτικής των επαναπροωθήσεων που θέτει σε κίνδυνο τις ζωές ανθρώπων που αναζητούν άσυλο”, αναφέρει η έκθεση της Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Τι απαντούν οι ελληνικές αρχές

Τα ευρήματα της τελευταίας αυτής έκθεσης είναι παρόμοια με εκείνα των εκθέσεων του 2018 και του 2020. Όπως και τότε, έτσι και το 2023 η απάντηση των ελληνικών αρχών είναι ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις που να εμπλέκουν τις ελληνικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου και την ελληνική ακτοφυλακή σε περιστατικά επαναπροωθήσεων στον Έβρο και στο Αιγαίο.

Ένα πάγιο επιχείρημα των ελληνικών αρχών είναι ότι οι διακινητές συμβουλεύουν τους αλλοδαπούς να επινοήσουν ιστορίες επαναπροωθήσεων από την Ελλάδα. Η Επιτροπή όμως δηλώνει ότι “δεν έχει πειστεί από αυτό το σκεπτικό διότι οι άνθρωποι που ζητούν άσυλο, ιδίως γυναίκες και παιδιά, δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν επινοώντας ιστορίες για επαναπροωθήσεις”.

Τέλος στην ίδια έκθεση η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) “προτρέπει για άλλη μια φορά τις ελληνικές αρχές να βελτιώσουν τις συνθήκες στα κέντρα κράτησης μεταναστών της χώρας και ιδιαίτερα στα νεόδμητα και χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ κέντρα στα νησιά του Αιγαίου”.