Ο Θάνος Πλεύρης τον χαρακτήρισε ισοδύναμα επικίνδυνο με την Μαρίν Λεπέν. Ο ΣΥΡΙΖΑ αντέδρασε κι απάντησε πως ο βουλευτής της ΝΔ υιοθετεί «την κατάπτυστη θεωρία των δύο άκρων».
Ποια είναι, στην πραγματικότητα, η αλήθεια για τον Ζαν-Λικ Μελανσόν; Αποτελεί απειλή για τη Γαλλία ή φέρνει την πολυπόθητη αλλαγή που ζητούν οι πολίτες;
«Η βραδιά που ο ήλιος ανέτειλε στις 20:00» έγραψε ο ίδιος, πανηγυρίζοντας για το γεγονός πως το Νέο Λαϊκό Μέτωπο εξασφάλιζε την πρωτιά στις βουλευτικές εκλογές και το δικαίωμα να σχηματίσει κυβέρνηση. Κυνηγούσε χρόνια ένα τέτοιο αποτέλεσμα και το πανηγύρισε δεόντως το βράδυ της περασμένης Κυριακής.
Υποψήφιος πρόεδρος στις τρεις μάχες της προηγούμενης δεκαετίας, από το 2012 ως το 2022, δεν έπαψε στο ελάχιστο να πιστεύει στην ανατροπή της καθεστηκυίας τάξης. Τούτη τη φορά τού αρκούσε το γεγονός «σώσαμε τη Δημοκρατία», όπως επικαλέστηκε σε τηλεοπτική συνέντευξή του.
Οι 7 εκατ. ψήφοι και οι 180 έδρες που έλαβε ο μεγάλος συνασπισμός των κεντροαριστερών – αριστερών κομμάτων στην Εθνοσυνέλευση είχαν «φρενάρει» την επέλαση της ακροδεξιάς προς την εξουσία. Ο μεγάλος στόχος είχε επιτευχθεί. Ό,τι δεν είχε πετύχει σε βάθος δεκαετιών το πέτυχε (με τους συμμάχους του) σε τρεις εβδομάδες.
Μελανσόν: Ένα παιδί από το Μαρόκο
Βέβαια, δεν είναι λίγοι εκείνοι που αμφισβητούν τη δημοκρατία που ο Μελανσόν πρεσβεύει. Πράγματι, ο 72χρονος πολιτικός μέσα από ένα αλλιώτικο πρίσμα αντικρίζει τα πράγματα.
Η οπτική του αποκλίνει, σε πολλές περιπτώσεις, από τις παραδοσιακές γραμμές. Γεννημένος τον Αύγουστο του 1951 στην πολυπολιτισμική (λόγω της σημαντικής θέσης) Ταγγέρη του Μαρόκου, δεν τρόμαξε ποτέ από το ξένο, το διαφορετικό, το άλλο. Του ήταν κάτι σύνηθες, δεν αλλοίωνε την όρασή του.
Ήταν κι αυτός ένα «μείγμα» από κουλτούρες. Οι ρίζες του ισπανο-σισιλιάνικες από δυο γενιές πίσω. Ο πατέρας του Ζορζ ήταν ταχυδρόμος και συναναστρεφόταν διαρκώς με κόσμο. Η μητέρα του Ζανίν εργαζόταν ως εκπαιδευτικός σε σχολείο κι ανέκαθεν ανοικτό πνεύμα που δίδασκε παιδεία.
Όταν στα 11 του ο προέφηβος Ζαν-Λικ μετακόμισε αναγκαστικά στην ηπειρωτική Γαλλία, είχε ήδη χτίσει ένα σημαντικό κομμάτι του χαρακτήρα.
Το πρώτο σοκ
Δεν ήταν, φυσικά, όλα μια ευθεία. Το περιβάλλον στη Νορμανδία όπου βρέθηκε ήταν αρκετά τραχύ. «Το βίωσα πολύ δύσκολα», έχει εκμυστηρευτεί. «Ο χειμώνας ήταν πολύ πιο κρύος και μεγάλος, ζούσαμε σε μια σοφίτα, μας αποκαλούσαν bicots (σ.σ σκούρους)». Ήταν μεγαλωμένος διαφορετικά και η άλλη όψη του κόσμου τον ταρακούνησε.
Μετά τη νέα εσωτερική μετακίνηση, στα ανατολικά της χώρας, η κατάσταση βελτιώθηκε. «Μέσα από την εμπειρία του ξεριζωμού, έμαθα ότι η πολιτική μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση τα πάντα», θα έλεγε χρόνια αργότερα.
Ο Μάης του ’68 και η πολιτική
Οι σπουδές στη φιλοσοφία και στις ανθρωπιστικές επιστήμες τού άνοιξαν κι άλλους ορίζοντες. Ανήσυχο πνεύμα παιδιόθεν, δεν βολεύτηκε από μια συμβατική ζωή: σπίτι – δουλειά, δουλειά – σπίτι. Ήθελε να παρέμβει στον κόσμο.
Μελέτησε κομμουνιστικές θεωρίες και ταυτίστηκε με τον Λέον Τρότσκι. Έζησε εκ των έσω τον Μάη του ’68 κι εντάχθηκε από έφηβος σε οργανωμένο κίνημα.
Επέλεξε όμως έναν άλλον δρόμο στην πορεία. Στα 25 του ήταν ήδη μέλος των τοπικών οργανώσεων του Σοσιαλιστικού Κόμματος, εξέδιδε περιοδικό με τον τίτλο «À gauche» και κατέθετε τις ριζοσπαστικές απόψεις του άνευ φιλτραρίσματος και δεύτερων σκέψεων.
Στο πρόσωπό του διάφορα στελέχη έβλεπαν έναν νέο με σπίθα και ορμή. Θιασώτης του Φρανσουά Μιτέραν, έχτισε πάνω στις ιδέες του τη δική του πολιτική κοσμοθεωρία. Αρχικά υπήρξε δημοτικός σύμβουλος, σταδιακά ανελίχθηκε πολιτικά, το 1986 εξελέγη για πρώτη φορά στη Γερουσία τη Γαλλίας. Η πορεία του ήταν ήδη σε ράγες και εξελισσόταν.
Μελανσόν, ένας αδάμαστος και συγκρουσιακός χαρακτήρας
Στέλεχος της ακραιφνούς αριστερής πτέρυγας των Σοσιαλιστών δεν δίστασε ποτέ του να συγκρουστεί με πιο μετριοπαθείς συντρόφους του. Διαφώνησε σε αρκετές περιπτώσεις με τη στάση της εκάστοτε ηγεσίας κι αμφισβήτησε ανοικτά τον αρχηγό Λιονέλ Ζοσπέν.
To 1997 και στο Συνέδριο της Μπρεστ η πρόταση που κατέθεσε έλαβε ποσοστό μικρότερο 10%. Χρόνια μετά θα κατηγορούσε τον Φρανσουά Ολάντ για αθέτηση μεταξύ τους συμφωνίας. Ήταν ένα πλήγμα για τον ίδιο η «ήττα» εκείνη.
Βέβαια το 2000 δέχθηκε να ενταχθεί στο κυβερνητικό σχήμα και να υπηρετήσει το υπουργείο Παιδείας μέσα από το χαρτοφυλάκιο της Επαγγελματικής Κατάρτισης. Οι μεταρρυθμίσεις του στον τομέα αυτόν μνημονεύονται μέχρι σήμερα.
Η ώρα της αποχώρησης
Η ήττα του Ζοσπέν στις προεδρικές εκλογές του 2002 (έμεινε εκτός β’ γύρου από τον πατέρα Λεπέν) έφερε αναταράξεις στο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ήταν η περίοδος που ο Μελανσόν επέλεξε να χαράξει έναν αυτόνομο δρόμο. Ίδρυσε εντός παράταξης μιας δική του συνιστώσα, αρκετά ριζοσπαστική, και θέλησε μ’ αυτόν τον τρόπο να επηρεάζει εξελίξεις ως ρυθμιστικός παράγοντας.
Πηγαίνοντας σε αρκετές περιπτώσεις κόντρα στην κεντρική γραμμή, δεν ήταν καθόλου μακριά η στιγμή που θα κόψει εντελώς τον ομφάλιο λώρο. Από το 2007 και το Συνέδριο στο Λεμάν η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει.
Σταθερά απέναντι στη Σεγκολέν Ρουαγιάλ, αναζητούσε διαρκώς τρόπους αποδόμησης των πολιτικών θέσεών της. Το αγεφύρωτο χάσμα επιβεβαιώθηκε τον Νοέμβριο του 2008 και μαζί η απόσχιση της αριστερής πτέρυγας προκειμένου να συσταθεί το Αριστερό Κόμμα, στα πρότυπα του γερμανικού Die Linke.
«Από πίστη στις δεσμεύσεις μας, αναλαμβάνουμε την αυτόνομη δράση μας» θα πει ο Μελανσόν με τον Μαρκ Ντολέζ. Άφηναν υπονοούμενα για ό,τι είχε μεσολαβήσει και ξεκινούσαν από το μηδέν. «Αρνούμαστε να απαρνηθούμε τους εαυτούς μας, συμμετέχοντας σε συνωμοσίες και τακτικισμούς. Αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας εν μέσω καπιταλιστικής κρίσης. Η χώρα μας χρειάζεται μια άλλη φωνή από τα αριστερά» εξηγούσαν τότε.
Στόχος η προεδρία της Γαλλίας
Η πλήρης ανεξαρτησία από την ομπρέλα των Σοσιαλιστών επέτρεψε στον Ζαν-Λικ Μελανσόν, που έγινε αυτομάτως πρόεδρος του νέου σχήματος, να «γεννήσει» ένα φρέσκο πολιτικό αφήγημα, με την υπογραφή του εξ ολοκλήρου. Όπως το είχε πλάσει ιδανικά στο μυαλό του.
Το 2009 εξελέγη Ευρωβουλευτής και, βλέποντας πως υπάρχει αφενός πεδίο δράσης-ανάπτυξης του σχεδίου αφετέρου απήχηση θα αρχίσει να πλάθει φιλοδοξίες προεδρίας. Τότε ήταν στην εξουσία ο Νικολά Σαρκοζί.
Από το 2012 θα μπει στην κεντρική αρένα και θα θέσει στόχο την απόλυτη ανατροπή. Στην πρώτη απόπειρά του, με αντίπαλό του έναν πρώην φίλο-συνοδοιπόρο του (Φρανσουά Ολάντ) θα συγκεντρώσει το 11.1% των ψήφων και θα έρθει τέταρτος.
Με χάρισμα τη ρητορεία και προβάλλοντας τις αντισυστημικές προτάσεις του, άρχισε πάντως ν’ αποκτά υποστηρικτές και να κερδίζει σταθερά έδαφος.
Οι επικριτές του μιλούσαν εξ αρχής για έναν «λαϊκιστή πολιτικό» που ποντάρει εξ ολοκλήρου στην απογοήτευση του εκλογικού σώματος. Τον κατηγορούσαν πως ωραιοποιεί τις καταστάσεις για να αυξάνει χρόνο με το χρόνο την επιρροή και την ισχύ του. «Θέλει απλώς να ευχαριστεί το ακροατήριό του» τού καταλογίζουν μέχρι σήμερα.
Του χρέωναν -κι εξακολουθούν να του χρεώνουν- δημαγωγία και ανεδαφικές προτάσεις δίχως δυνατότητα υλοποίησης. Ενίοτε προβάλλεται ως συνωμοσιολόγος και αντισημιτιστής που τρέφει την προπαγάνδα κατά του Ισραήλ.
Ο Μελανσόν έχει βάλλει πολλάκις κατά δημοσιογράφων και Μέσων ενημέρωσης που θεωρεί πως (εξ)υπηρετούν ένα συγκεκριμένο σύστημα. Δριμεία η κριτική του σε πρόσωπα και εκδοτικούς οργανισμούς, έχει προσφύγει σε δικαστήρια, απαιτώντας αποζημιώσεις μέσα από αγωγές.
Από την άλλη βέβαια υπερασπίζεται τους Τζούλιαν Ασάνζ και τον Έντουαρντ Σνόουντεν στο όνομα της ελευθερίας του Τύπου. Ούτε απεμπολεί τον όρο «αριστερός λαϊκισμός».
Πιστεύει στην 6η Γαλλική Δημοκρατία
Από το 2016, που ανακοίνωσε εκ νέου την υποψηφιότητά του για την Προεδρία της Γαλλίας, ως επικεφαλής πλέον του La France Insoumise, η πολιτική του περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από τον άνθρωπο. Ακόμη πάντως δεν έχει προκριθεί στον β’ γύρο, παρά το 20% που έλαβε στην κάλπη του 2022.
Η αναδιανομή του πλούτου για ν’ αποκατασταθούν οι κοινωνικές ανισότητες στη χώρα αποτελεί λάβαρό του, θεωρώντας εφικτή μια επανάσταση κατά του κεφαλαίου. Έχει γράψει χαρακτηριστικά πως «η Γαλλία οφείλει να προστατευθεί από τις εξουσίες των οικονομικών».
Υπερασπίζεται επίσης τα εργατικά δικαιώματα και τα προγράμματα πρόνοιας. Επιμένει σε αύξηση μισθών και της ετήσιας άδειας, σε μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και ωρών εργασίας ανά εβδομάδα, σε αλλαγή του φορολογικού συστήματος με επιβάρυνση στους πλούσιους. Γι’ αυτό και το 2018 υποστήριξε το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων».
Πιστεύει στην επανεκκίνηση του κράτους μέσα από την αλλαγή του Συντάγματος και την ίδρυση της 6ης Γαλλικής Δημοκρατίας.
Τάσσεται αναφανδόν υπέρ του γάμου ομόφυλων ζευγαριών, των αμβλώσεων και της ελεύθερης χρήσης κάνναβης, τον διαχωρισμό του κράτους με την Εκκλησία, τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων με ταυτόχρονη εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ζητά ψήφο στα 16 και νομιμοποίηση προσφύγων και μεταναστών μέσα από την υιοθέτηση μιας αναπροσαρμοσμένης πολιτικής.
Ούτε Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε ΝΑΤΟ ούτε Πούτιν
Την ίδια ώρα η σχέση του με την Ευρώπη, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο παραμένει, για τους αντιπάλους του, τουλάχιστον αμφιλεγόμενη.
Τάσσεται κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεωρώντας πως με την υπάρχουσα μορφή της έχει αποτύχει, μιας και έχει υιοθετήσει τις αρχές του νεοφιλελευθερισμού. Άρα θα πρέπει να προκύψει επαναδιαπραγμάτευση των όρων. Μάλιστα ενόσω ήταν ευρωβουλευτής απείχε των συνεδριάσεων της Ολομέλειας, θεωρώντας πως είναι απογοητευτικές και δεν έχουν να του προσφέρουν οτιδήποτε.
Προωθεί ακόμη την απεμπλοκή της Γαλλίας από το ΝΑΤΟ, διότι θεωρεί πως προσβάλλει την εθνική κυριαρχία και δεν προωθεί την ειρηνιστική διάθεση.
Μιλά διαρκώς κατά των πολιτικών λιτότητας που απορρέουν από τη Γερμανία και δεν αποδέχεται τους επεκτατικούς πολέμους απ’ όπου κι αν προέρχονται. Φυσικά υποστηρίζει την αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης, θεωρώντας το Ισραήλ ως μια χώρα αποικιοκρατών. Γι’ αυτό και βρίσκεται σε ανοικτή κόντρα με το εβραϊκό Συμβούλιο της Γαλλίας.
Έχει προβληθεί πολλές φορές ως υποστηρικτής του Βλάντιμιρ Πούτιν, έχοντας πει πως η Ρωσία δεν αποτελεί απειλή για την Ευρώπη, αλλά την εισβολή της στην Ουκρανία την έχει καταδικάσει. «Πολεμώ απόλυτα τις πολιτικές του και αν ήμουν Ρώσος δεν θα ψήφιζα το κόμμα του αλλά τον σύντροφό μου από το Ρωσικό Αριστερό Μέτωπο, που είναι στη φυλακή».
H «κρεολοποίηση» της Γαλλίας και η εξουσία
Ο Μελανσόν στηρίζει ακράδαντα στη θεωρία της «κρεολοποίησης» της γαλλικής κουλτούρας και κοινωνίας. Πρόκειται για όρο που επινοήθηκε από τον ποιητή Εντουάρ Γκλισάν και σύμφωνα με τον οποίο προκύπτει «ένα μείγμα πολιτισμών που δημιουργεί κάτι νέο», ένα κράμα που «δεν ανήκει σε κανέναν από τους πολιτισμούς που το συνθέτουν».
«Όποιο και αν είναι το φύλο, το χρώμα ή η θρησκεία κάποιου, καλούμαστε να αγαπήσουμε ο ένας τον άλλον. Αυτό είναι η κρεολοποίηση, το μέλλον της ανθρωπότητας» έχει υποστηρίξει χαρακτηριστικά. Ούτως ή άλλως ο Μελανσόν θέλει να απευθύνεται «σε όλους τους Γάλλους». Θέλει να ενώσει «τους ανθρώπους απορρίπτοντας όλα όσα τους χωρίζουν: κάθε μορφή ρατσισμού, θρησκευτικού μίσους ή ομοφοβίας».
Ό,τι ακριβώς το Νέο Λαϊκό Μέτωπο αντιπαρέταξε -ενιαίο και αδιαίρετο- προκειμένου ν’ αποκρούσει τη λεπενική επίθεση στα θεμέλια της γαλλικής δημοκρατίας. Τώρα είναι η ώρα «εμείς να κυβερνήσουμε αυτή τη χώρα», όπως αναφώνησε ο Μελανσόν.
