Στις 9 Ιουλίου του 1955, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Μπέρτραντ Ράσελ και άλλοι διακεκριμένοι επιστήμονες της εποχής υπέγραψαν το «Μανιφέστο Ράσελ – Αϊνστάιν» με το οποίο αποκήρυσσαν τα πυρηνικά όπλα και τα όπλα μαζικής καταστροφής.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.7.1955, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Το μανιφέστο
«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 12ης Ιουλίου 1955 δημοσίευσε το πλήρες κείμενο του μανιφέστου, στο οποίο μεταξύ αλλών αναφέρεται και το εξής:
«Οφείλομεν να μάθωμεν να σκεπτώμεθα κατά νέον τρόπον. Οφείλομεν να μάθωμεν να ερωτώμεν τον εαυτόν μας όχι πλέον περί των μέσων που ημπορούν να δώσουν στρατιωτικήν νίκην εις την οποιανδήποτε παράταξιν της προτιμήσεώς μας, διότι δεν υπάρχουν πλέον τοιαύτα μεσα.
»Το ερώτημα που πρέπει να υποβάλωμεν εις τον εαυτόν μας είναι τούτο: Ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν διά να προληφθή ένας στρατιωτικός αγών του οποίου η έκβασις θα είναι αναγκαίως καταστρεπτική εις όλας τας παρατάξεις;
»Το μεγάλο κοινόν, ακόμη δε και πολλοί άνθρωποι με υπευθύνους θέσεις, δεν έχουν αντιληφθή την πλήρη σημασίαν ενός πολέμου με πυρηνικά όπλα.
»Το μεγάλο κοινόν σκέπτεται ακόμη με τα κριτήρια του αφανισμού πόλεων. Κατανοείται ότι αι νέαι βόμβαι είναι πολύ ισχυρότεραι και ότι αφού μία βόμβα ουρανίου κατέστρεψε την Χιροσίμα, μία βόμβα υδρογόνου ημπορεί να εξολοθρεύση πόλεις όπως το Λονδίνον, η Νέα Υόρκη και η Μόσχα».
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.7.1955, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Τον Σεπτέμβριο του 2002, ο τελευταίος επιζών της ομάδας εκείνης, ο σερ Τζόζε Ρότμπλατ, νομπελίστας Ειρήνης, το 1995, που έφυγε από τη ζωή το 2005, μίλησε στα «ΝΕΑ» και την Λαμπρινή Σταμάτη.
«ΤΑ ΝΕΑ», 24.9.2002, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
«Σαράντα επτά χρόνια πριν, ο σερ Τζόζεφ Ρότμπλατ, μαζί με τους υπόλοιπους, έφερνε το μαχαίρι στο κόκαλο:
Το πρόβλημα που σας παρουσιάζουμε είναι ξεκάθαρο, τρομακτικό, αναπόφευκτο:
Θα υπογράψουμε το τέλος της ανθρώπινης φυλής ή
θα πρέπει η ανθρωπότητα να αποκηρύξει τον πόλεμο;».
Ο τελευταίος επιζών
«Είναι υποχρέωσή μου – ίσως η αποστολή μου τελικά – να επαναφέρω ξανά και ξανά το ίδιο ερώτημα», λέει ο Ρότμπλατ. «Η πυρηνική απειλή μπορεί να μην είναι τόσο έντονη πλέον, όμως δεν έχει εξαφανισθεί – το απέδειξε η πρόσφατη κρίση στο Κασμίρ. Τα πυρηνικά οπλοστάσια μπορεί να έχουν μπορεί να έχουν μειωθεί , όμως υπάρχουν αρκετές κεφαλές παντού γύρω μας.
»Το αν θα τις χρησιμοποιήσουμε, το αν θα απελευθερώσουμε την καταστροφική τους δύναμη εξαρτάται μόνο από ευαίσθητους χειρισμούς από πολύ λεπτές ισορροπίες»
«ΤΑ ΝΕΑ», 24.9.2002, Ιστορικό Αρχείο
Ο ορκισμένος πολέμιος των πυρηνικών όπλων είχε τοποθετηθεί και στο πάντα επίκαιρο θέμα των ορίων της επιστημονικής έρευνας.
«Όλοι έχουμε πολλά να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος. Κι ακόμη περισσότερα, οι επιστήμονες – γιατί ό,τι κάνουν έχει τη δύναμη να επηρεάσει θετικά ή πολύ αρνητικά την ανθρωπότητα.
»Δυστυχώς, είναι πολλοί εκείνοι που ακόμη δεν έχουν διδαχθεί από τα παθήματα του χθες, που δεν συνειδητοποιούν πως έξω από τα σύνορα των εργαστηρίων, οι προτάσεις και οι ιδέες τους μπορεί να έχουν και καταστροφικές εφαρμογές.
(…)
Όχι STOP στις επιστήμες
»Είναι στη φύση των ανθρώπων να αναζητούν την αλήθεια κι αυτό σημαίνει πως η επιστήμη δεν μπορεί να έχει πινακίδες με stop. Δεν μπορεί όμως και η έρευνα να είναι ανεξέλεγκτη.
»Παλιότερα, ο διαχωρισμός μεταξύ θεωρητικών επιστημόνων και εκείνων που αναζητούσαν τρόπους εφαρμογής της επιστημονικής γνώσης, κρατούσε κάποια ισορροπία.
»Ωστόσο, οι συσχετισμοί άλλαξαν άρδην. Στην περίπτωση της ατομικής βόμβας ήταν οι θεωρητικοί επιστήμονες εκείνοι που εργάστηκαν για την κατασκευή της. Σήμερα θεωρία και εφαρμογή είναι δυσδιάκριτα, γιατί όλα γίνονται με πολύ μεγάλες ταχύτητες.
»Άρα, ένα είδος ελέγχου, κάποιας μορφής περιορισμοί είναι απαραίτητοι. Δεν μπορείς να ζητάς από την κοινή γνώμη να συνειδητοποιήσει τους πιθανούς κινδύνους. Τότε θα είναι πολύ αργά».
