Τα ρολόγια που άφησαν ιστορία στον κόσμο των καταδύσεων

Tα καταδυτικά ρολόγια, είτε προορίζονται για εξερευνήσεις στη βαθιά, σκοτεινή θάλασσα είτε για παιχνίδια σε πιο ρηχά νερά, έχουν την περιπέτεια στο DNA τους. Το καθαρό και ταυτόχρονα τολμηρό design τους, η διαχρονική αισθητική τους, η στιβαρή κατασκευή τους και προπάντων η αντοχή τους σε μεγάλες πιέσεις και σκληρή χρήση είναι ένα μείγμα απολύτως επιτυχημένο και γοητευτικό. Αν και στο παρελθόν ήταν περισσότερο επαγγελματικά εργαλεία, πάντοτε το έκαναν με στυλ. Από τον Κουστό και τον Τζέιμς Μποντ μέχρι τους σύγχρονους θιασώτες των βυθών, τα ρολόγια αυτά έχουν συνδεθεί άρρηκτα με επικίνδυνες αποστολές, πάθος για το ανεξερεύνητο, επιστημονικές ανακαλύψεις, ηρωικά επιτεύγματα και παγκόσμια ρεκόρ.

Το ζην υποβρυχίως

Οι περιπέτειες του ανθρώπου στον βυθό είναι σχετικά σύγχρονο σπορ. Αυτό δεν σημαίνει ότι το θέμα της στεγανότητας δεν απασχολούσε παλαιόθεν τους ωρολογοποιούς. Η πρώτη ιστορική αναφορά σε «αδιάβροχο» ρολόι τσέπης έγινε κατά τη Μεγάλη Έκθεση των Βιομηχανικών Έργων όλων των Εθνών που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο το 1851! Σύμφωνα με τον τοπικό Τύπο, κατά τη διάρκεια της Έκθεσης, η εταιρεία W. Pettit & Co παρουσίασε ένα ρολόι τσέπης κρεμασμένο μέσα σε ένα δοχείο γεμάτο με νερό βεβαιώνοντας ότι ήταν εντελώς αδιάβροχο. Ακολούθησαν πολλές ακόμη αξιόλογες προσπάθειες που οδήγησαν σε καινοτομίες και πατέντες, οι οποίες φάνηκαν χρήσιμες στους επόμενους, τους κατασκευαστές των ρολογιών χειρός. Από τις αρχές του 20ού αιώνα γίνονταν προσπάθειες θωράκισης του μηχανισμού των ρολογιών χειρός από την υγρασία και άλλα δεινά, με μπροστάρισσα τη Rolex. Το 1925 ο ιδρυτής της μάρκας, Χανς Ουίλσντορφ καταθέτει αίτηση κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας για το Oyster, το πρώτο ρολόι με κάσα ερμητικά κλειστή, το οποίο ήταν ανθεκτικό στο νερό και στη σκόνη. Από αυτό το σημείο ξεκινά ουσιαστικά η ιστορία των ρολογιών για καταδύσεις.

To πρώτο Rolex Oyster του 1926 είχε οκταγωνική κάσα που σφράγιζε ερμητικά σαν στρείδι και αποτέλεσε τον πρόγονο των σύγχρονων καταδυτικών ρολογιών.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1932, η Omega παρουσιάζει το Marine, το πρώτο εμπορικά διαθέσιμο ρολόι καταδύσεων με πατενταρισμένη διπλή κάσα, η οποία σφράγιζε με φελό, κρατώντας το νερό μακριά από τον μηχανισμό. Ήταν πιστοποιημένα στεγανό μέχρι 135 μέτρα βάθος και οπτικά ουδεμία σχέση είχε με τα σύγχρονα καταδυτικά μοντέλα: ήταν ένα μικρό ορθογώνιο παραλληλόγραμμο ρολόι με δερμάτινο λουράκι.

Μικρό, τετράγωνο και κομψό, το Marine της Omega (1932) δεν θύμιζε σε τίποτε επαγγελματικό εργαλείο για τον βυθό. Ήταν όμως στεγανό μέχρι 135 μέτρα βάθος!

Το τρίτο μεγάλο κεφάλαιο γράφτηκε λίγο προτού ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, το 1936, όταν το Ιταλικό Βασιλικό Ναυτικό παρήγγειλε ένα αδιάβροχο ρολόι σε μία μέχρι τότε εντελώς άγνωστη ιταλική εταιρεία παραγωγής ναυτικών οργάνων ονόματι Panerai.

To πρωτότυπο Radiomir της Panerai (1936)

Το πρώτο Radiomir, που πήρε το όνομά του από το φωσφορίζον υλικό που έκανε τους δείκτες του να λάμπουν στα σκοτεινά και λασπώδη νερά του βυθού, έγινε το βασικό εργαλείο των Ιταλών βατραχανθρώπων στις νυχτερινές αποστολές τους. Στα πρωτότυπα εκείνα μοντέλα βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό τα σύγχρονα ρολόγια καταδύσεων, καθώς διέθεταν πολλά χαρακτηριστικά που συναντούμε μέχρι σήμερα.

Το πρώτο Fifty Fathoms της Blancpain (1953) υιοθετήθηκε από τους δύτες του Αμερικανικού Ναυτικού. ©Βlancpain

Η γέννηση του καταδυτικού ρολογιού

Τη δεκαετία του 1950 το scuba diving έγινε εξαιρετικά δημοφιλές χάρη στην εφεύρεση του Aqua-Lung που καθιστούσε πιο εύκολες τις υποβρύχιες περιηγήσεις. Το Aqua-Lung ήταν η πρώτη αυτόνομη υποβρύχια αναπνευστική συσκευή ανοιχτού κυκλώματος και το επινόησαν δύο Γάλλοι, ο μηχανικός Εμίλ Γκανιάν και ο γνωστός τοις πάσι ωκεανογράφος Ζακ-Ιβ Κουστό, ο άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στην εξερεύνηση και κινηματογράφηση του υποβρύχιου κόσμου. Ποιος δεν έχει παρακολουθήσει κάποιο από τα περίφημα ντοκιμαντέρ του όταν όργωνε τις θάλασσες με το σκάφος του, το Καλυψώ; Χάρη στον Κουστό και άλλους επιστήμονες και εξερευνητές των ωκεανών όλος ο κόσμος ήθελε ξαφνικά να ανακαλύψει τους βυθούς, γεγονός που ανέδειξε την ανάγκη δημιουργίας ενός μηχανισμού ασφαλείας στις καταδύσεις. Μία συσκευή που θα υπολόγιζε πόσο χρόνο παρέμενε ένας δύτης κάτω από το νερό, πόσο οξυγόνο είχε διαθέσιμο στη μπουκάλα του καθώς και τις στάσεις αποσυμπίεσης. Όλες αυτές οι κρίσιμες παράμετροι ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου. Αυτό τον καίριο ρόλο ανέλαβαν τα καταδυτικά ρολόγια εκείνης της εποχής.

O πρωτοπόρος εξερευνητής των βυθών Ζακ-Ιβ Κουστό δοκίμασε πολλά από τα πρώτα καταδυτικά ρολόγια στις υποβρύχιες αποστολές του. Εδώ φοράει ένα DOXA Sub 300 του 1967. ©Doxa

Στο βαθύτερο σημείο της Γης

Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η εξερεύνηση των βυθών προσέλκυε ολοένα και περισσότερους θαυμαστές, επαγγελματίες και ερασιτέχνες. Ο ανταγωνισμός για το ποιος θα κατέβει όλο και βαθύτερα είχε ως ευτυχή κατάληξη την κατασκευή του βαθυσκάφους Trieste. Αν και έμοιαζε περισσότερο με αερόστατο παρά με υποβρύχιο, ήταν ικανό να μεταφέρει ανθρώπους σε βάθη που δεν είχαν φτάσει ποτέ μέχρι τότε. Ένα πειραματικό μοντέλο Rolex Deep Sea προσαρτήθηκε πάνω στο βαθυσκάφος όταν αυτό καταδύθηκε στα 3.150 μέτρα, στην Τεργέστη, το 1953. Ύστερα από την επιτυχημένη εκείνη κατάδυση του πρώτου Rolex Deep Sea στην Τεργέστη η Rolex δημιούργησε το εμβληματικό μοντέλο Submariner το 1953 και το παρουσίασε επισήμως στην έκθεση ρολογιών της Βασιλείας την άνοιξη του 1954.

To πρωτότυπο Rolex Submariner (1953)

Όχι μόνο από πλευράς κατασκευής αλλά και στα επιμέρους χαρακτηριστικά του, το Submariner ήταν ένα άρτιο καταδυτικό ρολόι, με φωσφορίζοντες δείκτες, περιστρεφόμενη στεφάνη μονής κατεύθυνσης, μπρασελέ fliplock με επέκταση που του επέτρεπε να αλλάζει εύκολα μήκος ώστε να εφαρμόζει τέλεια είτε απευθείας στον καρπό είτε πάνω από το μανίκι της καταδυτικής στολής.

Στις 23 Ιανουαρίου 1960 ένα πειραματικό Rolex Deep Sea Special συνόδευσε τον ωκεανογράφο Ζακ Πικάρ και τον υποπλοίαρχο του Αμερικανικού Ναυτικού, Ντον Γουόλς, όταν πραγματοποίησαν το ιστορικό τους ρεκόρ κατάδυσης στο βαθύτερο σημείο της Γης, την Τάφρο των Μαριανών Νήσων. ©Rolex

Μερικά χρόνια αργότερα, το 1960, ένα Rolex Deep Sea συνόδευσε το Trieste και στο βάθος-ρεκόρ των 10.916 μέτρων, στην άβυσσο του Τσάλεντζερ, στην Τάφρο των Μαριανών Νήσων, στον Ειρηνικό Ωκεανό, το βαθύτερο γνωστό σημείο του πλανήτη. Η αποστολή αυτή στα ανοιχτά της Νήσου Γκουάμ, στον Ειρηνικό Ωκεανό, άνοιξε ένα παράθυρο σε έναν νέο κόσμο, καθώς μέχρι τότε οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι δεν ήταν δυνατόν να υπάρχει ζωή σε τόσο μεγάλα βάθη.

Το πειραματικό Rolex Deep Sea Special με το χαρακτηριστικό θολωτό κρύσταλλο ήταν προσαρτημένο στο εξωτερικό του βαθυσκάφους Trieste, το οποίο καταδύθηκε στην άβυσσο και έφθασε στον βυθό σε βάθος 10.916 μέτρων. ©Rolex

Πενήντα οργιές βάθος

Ένα άλλο εμβληματικό ρολόι που κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα με το Submariner ήταν το Fifty Fathoms της Blancpain. Το 1952, ο Ρομπέρ «Μπομπ» Μαλουμπιέ, διοικητής της μονάδας βατραχανθρώπων των Γαλλικών Ειδικών Δυνάμεων, αναζητούσε ένα ρολόι κατάδυσης που θα μπορούσε να φτάνει με ασφάλεια σε 50 οργιές βάθος (50 fathoms) δηλαδή μέχρι 91,44 μέτρα. Αυτό θεωρήθηκε εκείνη την εποχή ως το ασφαλές όριο επιχειρησιακού βάθους για έναν δύτη. Παρόλο που η Rolex είχε ήδη αρκετά πρωτότυπα μοντέλα στα σκαριά, δεν υπήρχαν στην αγορά διαθέσιμα ρολόγια που να ικανοποιούν τις απαιτήσεις του Μαλουμπιέ. Έτσι, ο Γάλλος αξιωματικός απευθύνθηκε στην ελβετική Blancpain Rayville S.A. Προκειμένου να μπορέσει να μπει στην αγορά της Γαλλίας η Blancpain υπέγραψε συμφωνία με την κορυφαία εκείνη την εποχή Γαλλική ωρολογοποιία Lip το 1953 και τελικά το Fifty Fathoms κυκλοφόρησε το 1954.

Το πρώτο Fifty Fathoms της Blancpain (1953)

Την ίδια εποχή το υιοθετεί ο Ζακ-Ιβ Κουστό στις εξερευνητικές του αποστολές. Μάλιστα στα γυρίσματα της βραβευμένης με Χρυσό Φοίνικα ταινίας του The Silent World οι δύτες της ομάδας του φορούν το Fifty Fathoms της Blancpain.

Το περίφημο Egiziano (1956) είναι από τα πλέον δυσεύρετα και περιζήτητα από τους συλλέκτες μοντέλα της Panerai.

Η χρυσή εποχή

Το 1954 θεωρείται η χρυσή χρονιά των καταδυτικών ρολογιών. Τότε ήταν που η Panerai κατασκεύασε 50 ρολόγια για το Πολεμικό Ναυτικό της Αιγύπτου. Το περίφημο Egiziano, ένα από τα πιο συλλεκτικά μοντέλα της Panerai είχε κάσα Luminor αλλά στο καντράν έγραψε Radiomir, επειδή το Αιγυπτιακό Ναυτικό είχε ζητήσει το παλαιού τύπου ραδιενεργό φωσφορίζον υλικό στο καντράν. Το 1954 παρουσίασε το πρώτο της μοντέλο καταδύσεων και η Tudor. Το Oyster Prince Submariner, ref. 7922 ήταν αυτόματο, στεγανό μέχρι 100 μ., διέθετε διπλής κατεύθυνσης περιστρεφόμενη στεφάνη με διαβαθμίσεις πενταλέπτων και έμοιαζε πολύ με το «μεγάλο αδελφάκι» του, το Rolex Submariner.

Το πρώτο καταδυτικό μοντέλο της Tudor (1954)

Οι Vulcain, Jaeger LeCoultre, IWC, DOXA, Squale, Zodiac, Enicar, Eterna (με το κλασικό μοντέλο Kon-Tiki) και Eberhard ήταν μερικές ακόμα από τις ωρολογοποιίες που επένδυσαν στην ανάπτυξη καταδυτικών ρολογιών τη δεκαετία του ’50.

To Sea Wolf της Zodiac (1953) ήταν το πρώτο μαζικής παραγωγής καταδυτικό μοντέλο και το πρώτο με περιστρεφόμενη στεφάνη, στεγανό μέχρι 100 μέτρα βάθος (10 ATM).

Το 1957 η Breitling παρουσίασε το Superocean, ένα ρολόι που εκτός από τις επιδόσεις και την λειτουργικότητά του είχε και τολμηρό στυλ γι’ αυτό και αγαπήθηκε εξίσου από τους επαγγελματίες και τους ερασιτέχνες λάτρεις των βυθών.

To πρωτότυπο Breitling Superocean (1957).

Την ίδια χρονιά έκανε την εμφάνισή του στην αγορά το Seamaster 300 της Omega ως μέρος μίας τριλογίας «επαγγελματικών» μοντέλων (μαζί με τα Speedmaster και Railmaster). Είχε ευανάγνωστο καντράν και εξαιρετική αντοχή στο νερό. Βέβαια το πιο cult μοντέλο της Omega ήρθε λίγα χρόνια αργότερα, το 1971. Το περίφημο Seamaster Professional 600, ευρέως γνωστό ως «Ploprof» (από το PLOngeur PROFessionnel που σημαίνει «επαγγελματίας δύτης» στα γαλλικά) είναι ένα από τα πιο ανθεκτικά και καινοτόμα καταδυτικά ρολόγια χειρός που κατασκευάστηκαν ποτέ.

Το Seamaster Professional 600 της Omega (1971) έμεινε στην ιστορία ως Ploprof.

Η έξυπνη μέθοδος που εφάρμοσε η Omega για τη στερέωση του κρυστάλλου στη στιβαρή μονομπλόκ κάσα κατέστησε περιττή τη βαλβίδα διαφυγής ηλίου. Τα πρώτα χρόνια κυκλοφορίας του Ploprof, ο Ζακ Κουστό και η εταιρεία υποβρύχιων ερευνών COMEX βασίζονταν στο ρολόι αυτό για τη διεξαγωγή των πειραμάτων τους σε μεγάλα βάθη.

Το πρώτο καταδυτικό ρολόι της Seiko κυκλοφόρησε το 1965.

Αλλά και στην άλλη άκρη του κόσμου, η Seiko παρουσίασε το πρώτο Ιαπωνικό καταδυτικό ρολόι το 1965. Στεγανό μέχρι 150 μέτρα βάθος, το ρολόι απέδειξε την αξιοπιστία του όταν χρησιμοποιήθηκε από μέλη της Ιαπωνικής Ερευνητικής Αποστολής στην Ανταρκτική από το 1966 έως το 1969.

Η International Watch Company (IWC) λανσάρισε το πρώτο Aquatimer το 1967.

Το DOXA Sub 300 του 1967.

Από τότε σε όλο τον κόσμο έχουν γίνει άλματα ως προς τις τεχνολογιες αιχμής, τα επίπεδα αντοχής σε όλο και μεγαλύτερα βάθη, τα πρωτοποριακά υλικά και τη στιβαρότητα κατασκευής μέχρι να φτάσουμε στα καταδυτικά ρολόγια όπως τα γνωρίζουμε σήμερα.