Δύο υποψήφιοι αναμετρώνται στον σημερινό δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στο Ιράν, ένας βαθιά συντηρητικός και ένας μεταρρυθμιστής, αλλά όποιος και αν εκλεγεί, δεν αναμένονται θεαματικές διαφορές. Και οι δύο υποψήφιοι είναι εγκεκριμένοι από το καθεστώς, το οποίο σημαίνει ότι οι αλλαγές που μπορεί να φέρει ο μεταρρυθμιστής είναι περιορισμένης εμβέλειας, ενώ την πραγματική εξουσία σε σημαντικά ζητήματα , όπως το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας, δεν την κατέχει ο εκάστοτε πρόεδρος αλλά ο ανώτατος ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Το στρατόπεδο των μεταρρυθμιστών στις σημερινές εκλογές, που διοργανώθηκαν πρόωρα μετά την συντριβή του ελικοπτέρου του προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί, εκπροσωπεί ο Μασούντ Πεζεσκιάν, και των συντηρητικών ο Σαέντ Τζαλίλι. Η καταμέτρηση αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το μεσημέρι του Σαββάτου.
Ο Πεζεσκιάν και ο Τζαλίλι προκρίθηκαν στον β’ γύρο, συγκεντρώνοντας στον α’ γύρο, που διεξήχθη στις 28 Ιουνίου, ποσοστά 44,4% και 40% αντίστοιχα. Ο εκλογικός νόμος του Ιράν απαιτεί τουλάχιστον το 50% συν μία ψήφο για την εκλογή του προέδρου.
Το καθεστώς επέτρεψε στον μεταρρυθμιστή Πεζεσκιάν να είναι υποψήφιος για δύο λόγους. Πρώτον με την ελπίδα να κινητοποιήσει φιλομεταρρυθμιστές ψηφοφόρους, οι οποίοι θα απείχαν αν είχαν να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο συντηρητικούς υποψήφιους – η υψηλή αποχή αφαιρεί από τη «νομιμοποίηση» του προέδρου και αποτελεί «χαστούκι» για το καθεστώς που προτιμά να την αποφεύγει. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το καθεστώς ανοιγοκλείνει τη «βαλβίδα» της καταπίεσης και όποτε κρίνει ότι συμφέρει την επιβίωσή του, επιτρέπει σε κάποιον, εγκεκριμένο πάντα, μεταρρυθμιστή να αφαιρέσει λίγη από την πίεση.
Οι πιθανότητες του Πεζεσκιάν θα εξαρτηθούν από τη σημερινή συμμετοχή και το κατά πόσο θα είναι μεγαλύτερη από εκείνη του α’ γύρου, όπου απο τους σχεδόν 60 εκατ. ψηφοφόρους μόλις 24 εκατ. ψήφισαν.
«Προς το παρόν φαίνεται ότι ο κ. Πεζεσκιάν έχει περισσότερες πιθανότητες να εκλεγεί», σχολιάζει στο Βήμα ο ιρανός καθηγητής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, Άλαμ Σάλεχ. «Ωστόσο, πρέπει σήμερα να κινητοποιηθούν όσοι διστάζουν να ψηφίσουν».
Αυτοί που πρέπει να πειστούν να πάνε στις κάλπες είναι οι κεντρώοι και οι μεταρρυθμιστές. Θα πειστούν, όμως; Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο ένα ευρύ ποσοστό ψηφοφόρων από τη δεξαμενή του μεταρρυθμιστικού «στρατοπέδου» να μην είναι ιδιαιτέρως πρόθυμο να συμμετάσχει στην εκλογική διαδικασία, διαμαρτυρόμενο για την αιματηρή καταστολή του αντικυβερνητικού κινήματος.
«Η υποστήριξη του Πεζεσκιάν προς το κατεστημένο μπορεί να κάνει πολλούς από αυτούς τους ψηφοφόρους να αποφασίσουν να μείνουν στο σπίτι τους», σημειώνει και το Al Jazeera. Από την άλλη, «ο φόβος μιας σκληροπυρηνικής προεδρίας Τζαλίλι» μπορεί να πείσει ορισμένους ψηφοφόρους που είναι υπέρ των μεταρρυθμίσεων να συμμετάσχουν «ακόμη και αν δεν έχουν πεισθεί πλήρως από τον Πεζεσκιάν».
Ποιος είναι ο Μασούντ Πεζεσκιάν
Καρδιοχειρουργός και βουλευτής, μέλος του κοινοβουλίου από το 2008 και πρώην αντιπρόεδρός του (2016-2020), ο Πεζεσκιάν έχει διατελέσει υπουργός Υγείας στις αρχές της δεκαετίας του 2000, και υπήρξε επί μακρόν μέλος της επιτροπής υγείας του ιρανικού κοινοβουλίου. Θεωρείται μετριοπαθής και έχει κερδίσει την υποστήριξη ανώτατων κεντρώων και μεταρρυθμιστών αξιωματούχων του ιρανικού κατεστημένο, όπως των πρώην προέδρων Μοχάμαντ Χαταμί και Χασάν Ροχανί.
Φιλικά διακείμενος προς τη Δύση, ο Πεζεσκιάν προτίθεται, βάσει των προεκλογικών δηλώσεών του, να εργαστεί για την αποκατάσταση της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για τα πυρηνικά του Ιράν, ενώ έχει εκφράσει και την αντίθεσή του στον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση αντιμετώπισε τις διαδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένων των πανεθνικών κινητοποιήσεων που συγκλόνισαν το Ιράν μετά τον θάνατο της νεαρής Μάχσα Αμινί, το 2022, ενώ βρισκόταν υπό κράτηση επειδή δεν φορούσε σωστά τη μαντίλα της. Ο Πεζεσκιάν, μάλιστα, έχει επικρίνει την σκληρή επιβολή του υποχρεωτικού κώδικα ενδυμασίας για τις γυναίκες. Δεν έχει όμως ευθέως υποστηρίξει τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Είχε προσπαθήσει να διεκδικήσει την προεδρία το 2021, αλλά είχε αποκλειστεί από το Συμβούλιο των Φρουρών που εγκρίνει τους υποψηφίους.
Στα μειονεκτήματά του, λογίζεται το ότι δεν ήταν μεταξύ των πιο επιφανών μεταρρυθμιστών του Ιράν όταν μπήκε στην προεδρική κούρσα και ότι «οι δημόσιες εκφράσεις πίστης του στον Χαμενεΐ υποδηλώνουν μικρή προθυμία να αντιταχθεί άμεσα στον ανώτατο ηγέτη σε οποιοδήποτε θέμα ουσίας», όπως επισημαίνει ο ειδικός αναλυτής για το Ιράν στο Eurasia Group, Γκρέγκορι Μπρου. Επιπλέον, προσθέτει, πιθανότατα θα δυσκολευτεί να εκπληρώσει τις βασικές πολιτικές του υποσχέσεις, «δεδομένης της αντίθεσης που θα αντιμετωπίσει από σχεδόν κάθε κλάδο του κυβερνητικού συστήματος της Ισλαμικής Δημοκρατίας, όπου οι σκληροπυρηνικοί παραμένουν κυρίαρχοι».
Ο «σκληρός» Τζαλίλι
Ο αντίπαλός του, Τζαλίλι και προστατευόμενος του αγιατολάχ Χαμενεΐ, διεθνώς γνωστός ως ο επικεφαλής διαπραγματευτής για τα πυρηνικά του Ιράν το 2007- 2012, πατάει στα χνάρια του πρώην προέδρου Ραΐσι. Είναι πολέμιος της Δύσης, υπέρ των αυστηρότερων ενδυματολογικών κανόνων για τις γυναίκες αλλά και της οικοδόμησης στενότερων δεσμών με τη Ρωσία.
Ο Τζαλίλι ήταν κατά της πυρηνικής συμφωνίας με τη Δύση το 2015 και θεωρείται ότι πιθανότατα δεν θα ήταν πρόθυμος να συμφωνήσει με τους δυτικούς όρους για την αποκατάσταση της συμφωνίας, στην περίπτωση που εκλεγόταν πρόεδρος. Επί του παρόντος, υπηρετεί ως ένας από τους άμεσους εκπροσώπους του Χαμενεΐ στο Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Έχει θέσει ανεπιτυχώς υποψηφιότητα για την προεδρία δύο φορές στο παρελθόν.
Αν εκλεγεί ο Τζαλίλι, έχει υποσχεθεί ότι θα μειώσει τον πληθωρισμό – αν και δεν έχει αναφερθεί σε λεπτομέρειες για τον τρόπο που θα το επιτύγχανε. Το μόνο γνωστό είναι ότι στο οικονομικό μέτωπο, σκληροπυρηνικοί όπως ο Τζαλίλι υποστηρίζουν μια «κλειστή», απολύτως ελεγχόμενη οικονομία.
