«Είναι για όλους μας μια πολύ σημαντική στιγμή, το γεγονός ότι ενωνόμαστε οι θεσμοί, τα ιδρύματα, οι επισκέπτες γύρω από μια ιστορία, η οποία κράτησε αρκετά χρόνια και έχουμε όλοι το αίσθημα ότι ακολουθήσαμε με συνέπεια, με πίστη και αφοσίωση το όραμα μιας πρωτοπόρου γλύπτριας, η οποία αν μη τι άλλο, φαίνεται ότι στη ζωή της δεν πτοήθηκε από τα εμπόδια που μπορεί να μπήκαν στον δρόμο της.»
Με αυτά τα λόγια η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Συραγώ Τσιάρα και προλόγισε την υπαίθρια έκθεση Άλεξ Μυλωνά – Εκπλήρωση: Ό,τι δε γίνεται μνημείο, γίνεται αντικείμενο ή εξάρτημα στην Εσπλανάδα του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΚΠΙΣΝ με την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου (ΕΠΜΑΣ).
Ως επιμελήτρια της έκθεσης, η κ. Τσιάρα μας ξενάγησε στο έργο της Ελληνίδας δημιουργού, ένα μέρος του οποίου στέκεται αγέρωχο κάτω από τον καυτό ήλιο του ελληνικού καλοκαιριού και απτόητο ξεκουράζεται το σούρουπο, όταν η περιήγηση ανάμεσα στις φωτογραφίες και τα γλυπτά καθίσταται επιβεβλημένη.
Η τέχνη δεν είναι μόνο για τους μυημένους
Κοινός στόχος της Εθνικής Πινακοθήκης και του ΚΠΙΣΝ μέσα από αυτή την υπαίθρια έκθεση που αφιερώνεται σε μια σπουδαία Ελληνίδα εικαστικό, είναι φυσικά να μην είναι προορισμένη η τέχνη μόνο για τους μυημένους και για εκείνους που επισκέπτονται τους εκθεσιακούς χώρους στα μουσεία και τις γκαλερί, αλλά να μπορούν να έρχονται σε επαφή μαζί της όλοι, ακόμη και απρόσμενα στη βόλτα τους.
Vintage αρχειακές φωτογραφίες της Ελένης Μυλωνά, ντοκουμέντα της συνεργασίας το 1976 δυο γυναικών καλλιτέχνιδων, μάνας και κόρης. ©Eleni Mylonas 1976-2024 All Rights Reserved. Exhibition photo by Γιάννης Κουσκούτης
«Για αυτό, σε αυτή την πρόσκληση ανταποκρίθηκα με πολύ μεγάλη χαρά», επισημαίνει η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ, σημειώνοντας πως «κάναμε ό,τι μπορούσαμε, με όλες μας τις δυνάμεις, οι συνάδελφοι και συνεργάτες της Εθνικής Πινακοθήκης, του ΚΠΙΣΝ και του Μουσείου Άλεξ Μυλωνά, που ήταν το τελευταίο μου σπίτι πριν φύγω από τη Θεσσαλονίκη και από το MoMus για να έρθω στην Εθνική Πινακοθήκη και τελικά αυτό το όραμα της Άλεξ και της Ελένης Μυλωνά νομίζω ότι συνεχίζεται στην πραγματικότητα μέσα από την συνένωση των δυνάμεων».
Η Άλεξ Μυλωνά (1920-2016) επινόησε τον εαυτό της σε προσωπικό και καλλιτεχνικό επίπεδο, δημιουργώντας μια περσόνα, την οποία μπορεί να περιεργαστεί ο επισκέπτης στην Εκπλήρωση. Εδώ συναντάμε την αναβίωση ή/και την εκπλήρωση του οράματος της γλύπτριας με σύγχρονους όρους.
Η έκθεση αναδεικνύει μια πτυχή της προσωπικότητας της στον τρόπο που φοράει τις γλυπτές κατασκευές της και τις μετατρέπει σε αξεσουάρ-αντικείμενα, όπως λέει και ο τίτλος της έκθεσης, αλλά και όπως υποστήριζε και η ίδια, ότι δεν γίνεται μνημείο γίνεται αντικείμενο ή και εξάρτημα. Με αυτόν τον τρόπο στήνεται και η ίδια ως καλλιτέχνης και δημιουργός.
Οι έξι vintage αρχειακές φωτογραφίες της Ελένης Μυλωνά που βλέπουμε στην περιήγησή μας «αποτελούν τεκμήριο της συνάντησης δυο γυναικών εικαστικών δημιουργών που τις ενώνει επιπλέον η σχέση μητέρας – κόρης», εξηγεί στο επιμελητικό της σημείωμα η Συραγώ Τσιάρα.
SNFCC, Alex Mylona Exhibition photo by Yiannis Kouskoutis
Σε μια χρονιά που οι γυναίκες καλλιτέχνιδες κυριαρχούν στα μουσεία μας (αναζητείστε τις σχετικές εκθέσεις στο ΕΜΣΤ, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης αλλά και στην Εθνική Πινακοθήκη), το σκεπτικό αυτής της έκθεσης επικεντρώνεται στη σχέση της γυναικείας καλλιτεχνικής δημιουργίας με την ιστορική και θεσμική πραγματικότητα, τους περιοριστικούς όρους, το όνειρο και την έμπρακτη υπέρβαση.
Η έκθεση «εκκινεί από τις γλυπτικές/αρχιτεκτονικές προτάσεις που συνέλαβε και υλοποίησε η Άλεξ Μυλωνά κατά τη δεκαετία του 1970, αναπτύσσεται ως ένα σπονδυλωτό πρότζεκτ που συνομιλεί με το πρόγραμμα του ΚΠΙΣΝ και επιδιώκει να εκπληρώσει το αρχικό όραμα της δημιουργού με σύγχρονους όρους εκθεσιακού βιώματος, ορατότητας και συμμετοχικής δράσης στη δημόσια σφαίρα».
Γνωρίζοντας το έργο της Άλεξ Μυλωνά
H Άλεξ Μυλωνά γεννήθηκε στην Αθήνα το 1920. Νεαρή αστή, παντρεμένη με τον δικηγόρο και μετέπειτα πολιτικό, Γιώργο Μυλωνά και μητέρα της Μαρίας και της Ελένης, ξεκινά το 1945 να σπουδάζει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στο εργαστήρι του Μιχάλη Τόμπρου.
Μετά τις σπουδές της και αφού έχει ήδη αποκτήσει τον γιο της Αλέξανδρο, φεύγει από την Ελλάδα, ταξιδεύει στην Ευρώπη, ζει και εργάζεται στο Παρίσι και το 1960 παρουσιάζει γλυπτά έργα στο Ελληνικό Περίπτερο, στην 30ή Μπιενάλε της Βενετίας.
«Η πρώτη έμπρακτη υλοποίηση του οράματος της Άλεξ Μυλωνά κατέστη δυνατή στο πλαίσιο της αναδρομικής της έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου (ΕΠΜΑΣ) το 1986, όταν η πρωτότυπη μακέτα του έργου «Ανάπτυξη του κύκλου – Πρόταση για κάθισμα σε Μουσείο» μεταφέρθηκε σε σίδερο, σε μεγάλες διαστάσεις, εκτέθηκε στον κήπο της Πινακοθήκης, για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στο Γουδί, στο υπαίθριο πάρκο της Εθνικής Γλυπτοθήκης. Από εκεί, μεταφέρεται το 2024 στην Εσπλανάδα για να υποδεχθεί το κοινό του ΚΠΙΣΝ», σημειώνει η Συραγώ Τσιάρα.
Άλεξ Μυλωνά, «Ανάπτυξη του κύκλου», 1986, Συλλογή ΕΠΜΑΣ @Γιάννης Κουσκούτης
Εκτός από το έργο αυτό, στην έκθεση περιλαμβάνεται η εγκατάσταση του γλυπτού της Άλεξ Μυλωνά με τίτλο «Μπεριόσκα», έργο του 1957, φτιαγμένο από σφυρήλατο σίδερο. Η «Μπεριόσκα», που ανήκει στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης, «με την τοτεμική μορφολογία της αφαιρετικής επιμήκυνσης προτείνει μια αφαιρετική και συγχρόνως μνημειακή εκδοχή ένταξης των μορφών στον χώρο, σε μια καλλιτεχνική δημιουργία που ξεχωρίζει για την ελλειπτικότητα, τη σχηματοποίηση και τη λυρική ενορχήστρωση των χορευτικών κινήσεων».
Άλεξ Μυλωνά, «Μπεριόσκα», 1957, Συλλογή ΕΠΜΑΣ @Γιάννης Κουσκούτης
Οι φωτογραφίες, η Κύπρος και η υπέρβαση
Και τα δύο γλυπτά της έκθεσης συνομιλούν με τις έξι φωτογραφίες της Ελένης Μυλωνά στην Εσπλανάδα. Οι φωτογραφίες είναι το αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής συνάντησης ανάμεσα σε μητέρα και κόρη, το καλοκαίρι του 1976 στην Αθήνα μετά από πρόσκληση της πρώτης προς τη δεύτερη. «Η Ελένη Μυλωνά, ανταποκρίνεται στην πρόσκληση – πρόκληση να συναντηθεί με την Άλεξ και να τη φωτογραφίσει σε μια διεργασία επαναπροσδιορισμού της σχέσης μητέρας – κόρης, μέσα από τους όρους που επιτρέπει η εκ νέου ανακάλυψη, η αμοιβαία αποδοχή και η ισότιμη συνεργασία των δύο γυναικών εικαστικών», σχολιάζει η κ. Τσιάρα.
Στις φωτογραφίες η Άλεξ Μυλωνά φοράει τις γλυπτές της δημιουργίες «Σταθμός Βενζίνας – Πανοπλία» και «Κεκλιμένο – Περικεφαλαία» εν είδει προστατευτικού εξοπλισμού. Η μορφή της αντανακλάται μέσα από το «Αεροδρόμιο», κατεβαίνει γυμνή τη σκάλα, ορίζει και ελέγχει το περιβάλλον, συγκροτεί την εικόνα του εαυτού μέσα από την παράθεση των γλυπτών της έργων στον οικείο χώρο του εργαστηρίου.
Η ίδια απουσιάζει σωματικά μόνο από το «Κυκλικό Θέατρο – Φρουτιέρα», τη μία από τις έξι φωτογραφίες που παρουσιάζονται στην υπαίθρια έκθεση.
Vintage αρχειακές φωτογραφίες της Ελένης Μυλωνά, ντοκουμέντα της συνεργασίας το 1976 δυο γυναικών καλλιτέχνιδων, μάνας και κόρης. ©Eleni Mylonas 1976-2024 All Rights Reserved. Exhibition photo by Yiannis Kouskoutis
Τα γλυπτά στις φωτογραφίες παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στην αίθουσα τέχνης «Πολυπλάνο» (1976), σε μια έκθεση αφιερωμένη στα θύματα της Κύπρου με τίτλο Γλυπτική – Προτάσεις για Αρχιτεκτονική και είναι φιλοτεχνημένα από φύλλα ψευδάργυρου ή ανοξείδωτο χάλυβα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι επρόκειτο για μία από τις πρώτες εκθέσεις της Μεταπολίτευσης.
SNFCC Alex Mylona exhibition @Yiannis Kouskoutis
Η σύνδεση με την πολιτική της εποχής και με τα θύματα του πολέμου και της εισβολής στην Κύπρο συγκίνησε την Άλεξ Μυλωνά που τόλμησε μία υπέρβαση: προσπάθησε μέσα από την ανάπτυξη στον χώρο επιφανειών και γλυπτών στις οποίες έδινε διαστάσεις όγκου και χώρου να δώσει το όραμά της για το πώς η γλυπτική θα μπορούσε να κατοικήσει στον δημόσιο χώρο και να κατοικηθεί από τους ανθρώπους δημιουργώντας αρχιτεκτονικές στην πραγματικότητα εφαρμογές χρηστικού και λειτουργικού χαρακτήρα.
Περισσότερα για την Άλεξ Μυλωνά και την συνεργασία της με την κόρη της Ελένη Μυλωνά θα βρείτε στην Εσπλανάδα του ΚΠΣΙΝ. Μπορείτε να κάνετε τη βόλτα σας μέχρι και τις 30 Σεπτεμβρίου, ημερομηνία στην οποία ολοκληρώνεται η έκθεση προς τιμήν της.
Με αφορμή την έκθεση, το ΚΠΙΣΝ διοργανώνει ένα πλούσιο παράλληλο πρόγραμμα που περιλαμβάνει σχολικά και εκπαιδευτικά προγράμματα καθώς και εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
INFO Έκθεση Άλεξ Μυλωνά | Εκπλήρωση Ό,τι δε γίνεται μνημείο, γίνεται αντικείμενο ή εξάρτημα, Επιμέλεια έκθεσης: Συραγώ Τσιάρα, Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Μαρία Μανέτα, Εσπλανάδα, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Έως 30 Σεπτεμβρίου 2024, Είσοδος ελεύθερη
