Όταν εμείς οι Έλληνες θέλουμε να μετρήσουμε τη διάρκεια κάποιου γεγονότος, όπως ένας αγώνας ταχύτητας, μία αθλητική αναμέτρηση ή μία διάλεξη, χρησιμοποιούμε ένα όργανο ακριβείας, το χρονόμετρο. Η πρώτη μας σκέψη πηγαίνει αντανακλαστικά στα παραδοσιακά stopwatches, τα χρονόμετρα «τσέπης» με ένα μπουτόν που το πατάει κανείς με τον αντίχειρά του για την εκκίνηση, παύση και επανεκκίνηση κάθε μέτρησης. Σωστά; Περίπου. Όσο εντρυφούμε στον κόσμο των ρολογιών, εξοικειωνόμαστε όλο και περισσότερο με την «επίσημη ορολογία» των οίκων ωρολογοποιίας. Και εδώ είναι που το πράγμα μπερδεύεται, ειδικά για τους ομιλούντες την ελληνικήν. Γιατί αυτό που εμείς ονομάζουμε χρονόμετρο, οι «ξένοι» το αποκαλούν χρονογράφο! Και υπάρχει και συνέχεια. Στη διεθνή ορολογία υπάρχει και ο όρος χρονόμετρο, μόνο που σημαίνει κάτι τελείως διαφορετικό! Και το καλύτερο; Ένας χρονογράφος μπορεί να είναι και χρονόμετρο. Ένα χρονόμετρο όμως δεν είναι απαραίτητα και χρονογράφος!! Μπερδευτήκατε; Ας ξετυλίξουμε το κουβάρι από την αρχή.
Ιστορικό χρονόμετρο τσέπης της Omega που χρησιμποιήθηκε στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1932 στο Λος Άντζελες.
Τι λέει ο Μπαμπινιώτης;
Στο Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Μπαμπινιώτη υπάρχουν τα εξής λήμματα ως προς το ζήτημα που μας ενδιαφέρει:
χρονόμετρο (το) 1. ειδικό ρολόι που μετρά τον χρόνο με πολύ μεγάλη ακρίβεια, ακόμη και στις λεπτότατες υποδιαιρέσεις του (δευτερόλεπτα, δέκατα τού δευτερολέπτου κ.λπ.) συν. χρονογράφος 2. ωρολογιακός μηχανισμός για τη μέτρηση τού χρόνου με πολύ μεγάλη ακρίβεια, που απαιτείται για την επίλυση των προβλημάτων της αστρονομικής ναυτιλίας 3. μουσ. ειδικό όργανο που μετρά τις διάφορες ταχύτητες ρυθμικής αγωγής· ο μετρονόμος
χρονογράφος (ο/η) συγγραφέας χρονικών, αυτός που γράφει χρονογραφίες. χρονικογράφος 2. δημοσιογράφος ειδικευμένος στη συγγραφή χρονογραφημάτων σε εφημερίδες και περιοδικά.
Τι παρατηρούμε; Ο χρονογράφος θεωρείται συνώνυμο του χρονομέτρου. Παραδόξως όμως στο λήμμα «χρονογράφος» δεν γίνεται καμία αναφορά σε ρολόγια, χρονόμετρα ή στη λειτουργία της χρονομέτρησης!
Αυτόματος χρονογράφος Classima της Baume & Mercier
Στην ορολογία της ωρολογοποιίας
Αφήνουμε όμως στην άκρη το λεξικολογικό πρόβλημα της ελληνικής γλώσσας, για να μιλήσουμε επί της ουσίας και για το πώς χρησιμοποιούνται αυτοί οι δύο όροι παγκοσμίως όταν αφορούν ρολόγια. Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι στη σύγχρονη ορολογία της ωρολογοποιίας χρονόμετρο και χρονογράφος είναι δύο διαφορετικές έννοιες.
O χρονογράφος Cosmograph Daytona της Rolex είναι και πιστοποιημένο χρονόμετρο -Superlative Chronometer, όπως όλοι οι μηχανισμοί της Rolex.
Ο χρονογράφος αναφέρεται σε συγκεκριμένη λειτουργία ενός ρολογιού, αυτή της χρονομέτρησης ακριβείας. Αντίθετα, το χρονόμετρο δεν έχει καμία σχέση με λειτουργίες, μετρά την απόδοση ενός ρολογιού και εγγυάται ότι ο μηχανισμός του έχει ελεγχθεί με βάση συγκεκριμένα κριτήρια και φέρει πιστοποίηση ακριβείας από κάποιον επίσημο οργανισμό. Κάπως έτσι είναι τα πράγματα εάν ανατρέξει κανείς σε λεξικά της αγγλικής γλώσσας.
Στο λεξικό του Cambridge, ως Chronograph ορίζεται ένα όργανο ακριβείας που μετρά και καταγράφει χρονικά διαστήματα, ενώ ως Chronometer λογίζεται ένα όργανο που μετρά τον χρόνο με εξαιρετική ακρίβεια. Τι ισχύει τελικά;
Ο πιο πρόσφατος χρονογράφος της οικογένειας Mille Miglia της Chopard αναφέρει τη λέξη Chronometer κάτω από το λογότυπο της μάρκας, στο καντράν.
Τι είναι χρονόμετρο;
Έτσι αποκαλείται κάθε ρολόι που έχει υποβληθεί σε μια σειρά από αυστηρούς ελέγχους ακριβείας από κάποιον αρμόδιο φορέα και φέρει πιστοποίηση χρονομέτρου σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια. Ο επίσημος φορέας της Ελβετίας είναι ο COSC (Contrôle Officiel Suisse des Chronomètres) ενώ άλλοι αντίστοιχοι φορείς είναι το Αστεροσκοπείο της Μπεσανσόν στη Γαλλία, το Αστεροσκοπείο της Glashütte στη Γερμανία, το Ινστιτούτο Ελέγχου Χρονομέτρων στην Ιαπωνία κ.ά. Με ποια διαδικασία μπορεί ένα ρολόι να φέρει τον τίτλο του χρονομέτρου από το COSC; Κατ’ αρχάς θα πρέπει η εκάστοτε μάρκα να επιθυμεί την πιστοποίηση των μηχανισμών/ρολογιών της και να τους υποβάλλει η ίδια προς έλεγχο στο COSC και βασική προϋπόθεση είναι να είναι Swiss Made. Οι αυστηρότατοι έλεγχοι που διενεργεί το COSC αφορούν στατικές δοκιμασίες που εκτελούνται στο εργαστήριο. Για τα αυτόματα ρολόγια απαιτείται ακρίβεια ρυθμού των μηχανισμών -4/+6 δευτερόλεπτα ημερησίως. Για τα quartz ρολόγια η αποδεκτή απόκλιση είναι +/- 0.07 δευτερόλεπτα (σε θερμοκρασία 23°C) και+/- 0.2 δευτερόλεπτα (μεταξύ 8°C και 38°C). Κάθε μηχανισμός/ρολόι ελέγχεται επί τουλάχιστον 15 ημέρες και κρίνεται βάσει επτά κριτηρίων, σε τρεις διαφορετικές θερμοκρασίες και σε τέσσερα επίπεδα υγρασίας. Και μία σημαντική λεπτομέρεια: Ο όρος Chronometer δεν μπορεί να εμφανίζεται πάνω σε ένα ρολόι εάν δεν συνοδεύεται από την ανάλογη πιστοποίηση.
To νέο Speedmaster Chronoscope που δημιούργησε η Omega για τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι είναι ένας χρονογράφος με πιστοποίηση Master Chronometer.
Τι είναι χρονογράφος;
Ο χρονογράφος είναι ένα ρολόι με ενσωματωμένη δυνατότητα χρονομέτρησης χρονικών διαστημάτων (όπως ένα stopwatch, αυτό που εμείς ονομάζουμε χρονόμετρο στα ελληνικά). Πρόκειται για μία περίπλοκη λειτουργία (complication) που υπάρχει συνδυαστικά με τις παραδοσιακές λειτουργίες ενός ρολογιού (ώρες, λεπτά, δευτερόλεπτα). Συνήθως τα ρολόγια-χρονογράφοι έχουν στο καντράν τους δύο ή τρία βοηθητικά καντράν (counters) που μετρούν τις ώρες, τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα, καθώς και δύο μπουτόν πάνω στην κάσα: το ένα για την εκκίνηση και την παύση του χρονογράφου και ένα για την επιστροφή στο «μηδέν».
Δύο ολοκαίνουριοι χρονογράφοι Monaco της TAG Heuer. Ο δεξιά είναι μάλιστα Split Seconds ή Rattrapante, γι’ αυτό και διαθέτει δύο κεντρικούς δευτερολεπτοδείκτες (κόκκινο και λευκό), για τη μέτρηση ενδιάμεσων χρονικών διαστημάτων.
Υπάρχουν και πιο ιδιαίτεροι τύποι χρονογράφων, όπως ο monopusher (γαλλιστί monopoussoir) με μόνο ένα μπουτόν, συνήθως στην κορώνα, ο flyback με δυνατότητα άμεσης επανεκκίνησης νέας χρονομέτρησης και ο split-seconds (rattrapante) με δύο κεντρικούς δευτερολεπτοδείκτες για τη μέτρηση ενδιάμεσων χρονικών διαστημάτων.
Ο νέος Datograph Up & Down της A. Lange & Sohne διαθέτει και λειτουργία flyback.
Ο νέος χρονογράφος Tortue από την Collection Privee της Cartier είναι monopussoir (αγγλιστί monopusher). Αυτό σημαίνει ότι δεν διαθέτει μπουτόν αλλά όλες οι λειτουργίες εκκίνησης, παύσης και επανεκκίνησης γίνονται από την κορώνα.
Μπορεί ένα ρολόι να είναι και χρονογράφος και χρονόμετρο;
Ναι, αλλά όχι πάντα. Ένα ρολόι με χρονογράφο μπορεί κάλλιστα να διαθέτει και πιστοποίηση χρονομέτρου ακριβείας. Ένα πιστοποιημένο χρονόμετρο όμως δεν είναι απαραίτητα χρονογράφος, μπορεί να είναι απλό αυτόματο, GMT κ.ά. Αν και ένα μικρό μόνο ποσοστό των Ελβετικών ρολογιών λαμβάνουν πιστοποίηση χρονομέτρου, κάποιες μάρκες, όπως η Rolex και η Breitling, το κάνουν συστηματικά, για όλους τους μηχανισμούς τους.
Η Breitling είναι από τις ελάχιστες εταιρείες που στέλνουν όλα τα ρολόγια τους για πιστοποίηση χρονομέτρου από το COSC. Το νέο Navitimer 41 αριστερά, δεν είναι χρονογράφος, είναι όμως χρονόμετρο. Και ο Chronomat B01 42 Triumph είναι και χρονογράφος και πιστοποιημένο χρονόμετρο!
Το νέο Black Bay της Tudor δεν είναι χρονογράφος αλλά φέρει τον τίτλο Master Chronometer. O Black Bay Chronograph που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την ποδοσφαιρική ομάδα της Inter Miami είναι και χρονογράφος και πιστοποιημένο χρονόμετρο από τον COSC.
Εν κατακλείδι, ο χρονογράφος είναι μία πολύπλοκη λειτουργία που μετρά σύντομα χρονικά διαστήματα και το χρονόμετρο είναι ένα ρολόι υψηλής ακριβείας με επίσημη πιστοποίηση από κάποιον οργανισμό. Πρόκειται για δύο έννοιες διαφορετικές αλλά όχι απαραίτητα ανταγωνιστικές.
