Δεν ξέρω αν αγοράζει ακόμα ο κόσμος λαχείο. Σίγουρα πάντως το συζητάει πολύ λιγότερο σήμερα σε σχέση με το παρελθόν. Οσοι και όσες προλάβαμε δραχμές ξέρουμε σίγουρα τον «λήγοντα». Τον θυμάστε; Hταν – είναι – η παρηγοριά του άτυχου. Μπορεί να μην έπιασε τον πρώτο λαχνό, η συμφωνία ωστόσο του τελικού ψηφίου φέρνει μια μικρή έστω επιτυχία: χονδρικά, παίρνεις τα λεφτά σου πίσω διπλά.
Στις εκλογές, σε αντίθεση με το λαχείο, τη σωτήρια για τον παίκτη ανατροπή δεν τη φέρνει ο λήγοντας αλλά ο πρώτος αριθμός. Κι επειδή εν προκειμένω μιλάμε για γράμματα και όχι για αριθμούς, την ανατροπή την κάνει το άλφα. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη Γαλάτω Αλεξανδράκη. Η 76χρονη κτηνοτρόφος από τον Εβρο εκλέχθηκε στις πρόσφατες ευρωεκλογές, συγκεντρώνοντας μάλιστα τους δεύτερους περισσότερους σταυρούς στο ψηφοδέλτιο της Ελληνικής Λύσης του Κυριάκου Βελόπουλου. Κανείς δεν την είχε δει ποτέ, δεν συμμετείχε σε καμία από τις προεκλογικές εκδηλώσεις, δεν μοίρασε υλικό. Μπήκε απλώς για να συμπληρώσει το ψηφοδέλτιο. Είχε όμως την τύχη (ή την ατυχία, ανάλογα πώς το βλέπεις) να αρχίζει το επώνυμό της από άλφα, συγκεντρώνοντας τους αυθόρμητους ορφανούς σταυρούς, που τυγχάνει να μπαίνουν πάνω πάνω.
Δεν ξέρω αν συμφωνώ με τον όλο ντόρο που ακολούθησε αυτή την είδηση, ντόρο που αφορά την ποιότητα της δημοκρατίας, το αδιανόητο να εκλέγεται κάποιος/α τυχαία, το πόσο άκριτα επιλέγει ο ψηφοφόρος ποιος θα τον εκπροσωπήσει (ενώ όταν επιλέγει το κόμμα πέφτει μέσα, ε;) κ.λπ. Καταρχάς ας μην ξεχνάμε πως η τυχαιότητα στην εκλογή αποτελούσε έναν από τους πυρήνες της αρχαιοελληνικής έννοιας της δημοκρατίας. Οχι μόνο κάθε πολίτης (οφείλει να) είναι ικανός να ασκήσει τον ρόλο του αντιπροσώπου, αλλά μέσω της τυχαίας επιλογής αποφεύγεται και ο επηρεασμός της δύναμης που μπορεί να ασκήσει ο ισχυρός υποψήφιος επί του αδυνάτου. Μην πάτε μακριά, μαζί με την Αλεξανδράκη εκλέχθηκε και ο Γιώργος Αυτιάς (σε άλλο κόμμα, αυτά πρέπει να υπογραμμίζονται). Πού σταματά η ψήφος λόγω της εμπιστοσύνης στην ικανότητά του και πού αρχίζει η ψήφος λόγω του άπειρου χρόνου δημοσιότητας που του χάρισε το επάγγελμά του; Το παιχνίδι από την αρχή δεν είναι δίκαιο. Οι σελέμπριτι ξεκινούν την εκστρατεία τους ένα βήμα μπροστά, γι’ αυτό βασικά και επιλέγονται.
Μια άλλη ιδέα πίσω από την κλήρωση είναι και η διαπαιδαγώγηση του εκλεγμένου. Ο βουλευτής και η βουλεύτρια δεν ασκούν κάποιο λειτούργημα απλώς, αλλά ασκώντας την αντιπροσώπευση εκπαιδεύονται και οι ίδιοι στη δημοκρατία. Θα μου πείτε υπάρχουν και τεχνικά ζητήματα. Φυσικά, γι’ αυτό υπάρχουν και επιστημονικοί συνεργάτες που ξεσκονίζουν τα νομοσχέδια, ετοιμάζουν τις προτάσεις, κάνουν τη βρόμικη τεχνική δουλειά. «Και η ικανότητα; Η αξιοσύνη;» θα μου αντιγυρίσετε. Σας εφιστώ την προσοχή, γιατί τώρα πάτε να υποπέσετε σε αριστοκρατική παρέκκλιση. Για τις θέσεις που απαιτούν εξειδικευμένη γνώση φυσικά και θα πρέπει να ακολουθούνται άλλες διαδικασίες. Οι Αθηναίοι, π.χ., εξέλεγαν τους στρατηγούς τους. Στην Ελληνική Λύση το προέβλεψαν και αυτό. Ο πρώτος εκλεγείς, ο Εμμανουήλ Φράγκος, έφτιαξε υποκοριστικό από το επώνυμο (Φραγκούλης), επιτρέποντας εντέχνως στους εκλογείς να πιστέψουν ότι έχει σχέση με τον ομώνυμο στρατηγό. Αν δεν είναι αυτό ικανότητα στο μάρκετινγκ τι είναι;
Βέβαια, να το πω και αυτό, ο τρόπος που δομούνται τα ψηφοδέλτια πριμοδοτεί την αδικία της αλφαβητικής σειράς, επομένως αλλοιώνει την απαιτούμενη τυχαιότητα. Μια ριζοσπαστική πρόταση προς τη σωστή κατεύθυνση θα ήταν η τυχαία αναγραφή των ονομάτων. Κάπως σαν εκείνα τα μηχανήματα του POS που εμφανίζουν μπερδεμένο το αριθμητικό πληκτρολόγιο για να μη μας κλέψουν οι επιτήδειοι το πιν. Τι κι αν έχεις πιει λίγο παραπάνω και δεν μπορείς να το πληκτρολογήσεις ούτε εσύ. Παρόμοια, τι άλλο είναι οι εκλογές από γιορτή της δημοκρατίας. Και η γιορτή κάπου κάπου οδηγεί και στη μέθη.
