Έτοιμα μέχρι το 2026 πρέπει να είναι τα κράτη μέλη για την εφαρμογή του νέου Συμφώνου για το Μεταναστευτικό και το Άσυλο με την Κομισιόν να παρουσιάζει τα βήματα που πρέπει να γίνουν μέχρι τότε «από κοινού» και χωρίς εξαιρέσεις.
Το κοινό σχέδιο εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα βασίζεται σε δέκα σημεία.
Από τη μία πρόκειται για σχέδιο για όλα τα κράτη μέλη, από την άλλη κάθε κράτος μέλος θα κάνει τις ανάλογες προσαρμογές που επιτάσσουν οι εθνική πολιτική.
Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς έκανε λόγο για κοινή προσπάθεια, τονίζοντας ότι «μαζί θα διαχειριστούμε το μεταναστευτικό, αλλιώς δεν μπορεί να υπάρχει καθόλου διαχείριση». Όπως είπε, δεν ξεκινούν όλες οι χώρες από το ίδιο σημείο, «αλλά όλοι μαζί θα περάσουμε τη γραμμή του τερματισμού».
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αντιμετώπιση στην καταπολέμηση της διακίνησης μεταναστών, την αποτελεσματική επιστροφή, την επανεισδοχή και την επανένταξη. Ταυτόχρονα, στα βασικά κομμάτια στα οποία εστιάζει το σχέδιο είναι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με ευάλωτες ομάδες, όπως είναι τα παιδιά.
Πιο συγκεκριμένα, τα δομικά στοιχεία είναι τα εξής:
1. Ένα κοινό σύστημα πληροφοριών για τη μετανάστευση και το άσυλο (Eurodac): υποστήριξη και παροχή δυνατότητας στα κράτη μέλη να θέσουν σε λειτουργία τους νέους κανόνες αλληλεγγύης και ευθύνης. Το νέο Eurodac είναι το σύστημα πληροφορικής μεγάλης κλίμακας που θα αποθηκεύει και θα επεξεργάζεται δεδομένα των αιτούντων άσυλο. Η έγκαιρη ανάπτυξη και έναρξη λειτουργίας του μεταρρυθμισμένου συστήματος Eurodac αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την εφαρμογή όλων των άλλων στοιχείων του Συμφώνου.
2. Ένα νέο σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ: διαχείριση της άφιξης υπηκόων τρίτων χωρών και θέσπιση γρήγορων και αποτελεσματικών διαδικασιών για άσυλο και επιστροφή, καθώς και ισχυρές διασφαλίσεις. Όλοι οι παράτυποι μετανάστες θα εγγραφούν και θα υποβληθούν σε έλεγχο της ταυτότητάς τους, του κινδύνου ασφάλειας, της ευπάθειας και της υγείας τους. Σε ένα δεύτερο στάδιο, θα εφαρμοστεί μια υποχρεωτική διαδικασία στα σύνορα για όσους πιθανότατα δεν χρειάζονται διεθνή προστασία ή παρουσιάζουν κίνδυνο για την ασφάλεια.
3. Διασφάλιση επαρκούς βιοτικού επιπέδου υποδοχής για τους αιτούντες σε σχέση με τις προβλεπόμενες ανάγκες. Η οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής διαθέτει νέα εργαλεία για πρόσθετη ευελιξία, αποτελεσματικότητα και πρόληψη δευτερευουσών μετακινήσεων. Για παράδειγμα, για τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας υπάρχει προγενέστερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (6 μήνες αντί για 9 μήνες), σωματική και ψυχική περίθαλψη και περισσότερη προστασία για οικογένειες, παιδιά και ευάλωτους αιτούντες.
4. Δίκαιες, αποτελεσματικές και συγκλίνουσες διαδικασίες ασύλου: ο Κανονισμός για τη Διαδικασία Ασύλου και ο Κανονισμός Προεπιλογής εξορθολογίζουν τη διαδικασία αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων για μεμονωμένες αιτήσεις ασύλου σε όλη την Ευρώπη και ενισχύουν τις εγγυήσεις, τα δικαιώματα και τις εγγυήσεις για τους αιτούντες και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας.
5. Αποτελεσματικές και δίκαιες διαδικασίες επιστροφής: η μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ μπορεί να είναι βιώσιμη μόνο εάν επιστραφούν ουσιαστικά όσοι δεν έχουν το δικαίωμα να παραμείνουν στην ΕΕ. Οι εθελοντικές επιστροφές, μαζί με την επανένταξη, αποτελούν τον πιο βιώσιμο και αξιοπρεπέστερο τρόπο για την πραγματοποίηση επιστροφών και θα πρέπει να συνεχίσουν να προτιμώνται.
6. Ένα δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα: να λειτουργήσουν οι νέοι κανόνες ευθύνης: με την καθιέρωση αποτελεσματικού και σταθερού επιμερισμού ευθυνών σε ολόκληρη την Ένωση και τη μείωση των κινήτρων για δευτερεύουσες μετακινήσεις αποτελεί μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες του Συμφώνου και βασικό στοιχείο για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών κράτη.
7. Να λειτουργήσει η αλληλεγγύη: για πρώτη φορά, η ΕΕ διαθέτει έναν μόνιμο, νομικά δεσμευτικό, αλλά ευέλικτο μηχανισμό αλληλεγγύης για να διασφαλίζει ότι κανένα κράτος μέλος δεν μένει μόνο του όταν βρίσκεται υπό πίεση.
8. Ετοιμότητα, σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης και αντιμετώπιση κρίσεων: συμβάλλοντας στην οικοδόμηση μεγαλύτερης ανθεκτικότητας στην εξέλιξη των μεταναστευτικών καταστάσεων, καθώς και στη μείωση των κινδύνων καταστάσεων κρίσης.
9. Νέες εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο και τα ευάλωτα άτομα: αυξημένη παρακολούθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, διασφαλίζοντας αποτελεσματικές διαδικασίες με παράλληλη προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και γνήσιο και αποτελεσματικό δικαίωμα στο άσυλο, συμπεριλαμβανομένων των πιο ευάλωτων, όπως τα παιδιά.
10. Επανεγκατάσταση, συμπερίληψη και ένταξη: η εντατικοποίηση των προσπαθειών σε αυτούς τους τομείς της από τα κράτη-μέλη για την συμπερίληψη και την ένταξη των μεταναστών παραμένουν απαραίτητες για μια επιτυχημένη πολιτική μετανάστευσης και ασύλου.
«Η Επιτροπή θα διασφαλίσει ότι κανένα κράτος μέλος δεν θα μείνει μόνο του, θα είμαστε εκεί για να υποστηρίξουμε και να διασφαλίσουμε ότι θα φτάσουμε στην πλήρη εφαρμογή» σημείωσε η επίτροπος εσωτερικών υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον.
Το Κοινό Σχέδιο Εφαρμογής θα παρουσιαστεί σήμερα στο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων αυτήν την εβδομάδα και εν συνεχεία θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για την προετοιμασία των Εθνικών Σχεδίων Εφαρμογής των κρατών μελών, τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν έως τον Δεκέμβριο του 2024.
Η Επιτροπή παρουσίασε το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο τον Σεπτέμβριο του 2020. Μετά από πολιτική συμφωνία στις 20 Δεκεμβρίου 2023, εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 10 Απριλίου 2024 και από το Συμβούλιο στις 14 Μαΐου. Τα νομικά μέσα του Συμφώνου, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που είχαν ήδη προταθεί το 2016, τέθηκαν σε ισχύ στις 11 Ιουνίου 2024 και θα τεθούν σε εφαρμογή μετά από δύο χρόνια, από τις 12 Ιουνίου 2026, εκτός από τον κανονισμό-πλαίσιο για την επανεγκατάσταση και την ανθρωπιστική αποδοχή της Ένωσης, ο οποίος εφαρμόζεται ήδη σήμερα.
