Το δίδυμο της αντίφασης «είναι» και «φαίνεσθαι», που απασχολεί τον άνθρωπο από την αρχαιότητα, εμφανίζεται και στην εποχή μας. Το «είναι» αντιπροσωπεύει το πραγματικό και το αληθινό. Αυτό όμως η πολιτική, συνήθως, το αποκρύπτει. Το «φαίνεσθαι» αντιπροσωπεύει το εικονικό, το αληθοφανές, το ψεύτικο. Αυτό αποχαυνώνει τους πολίτες, που μοιάζουν να έχουν συνηθίσει ή και γοητευθεί από την αυταπάτη.
Ο Ευριπίδης στη τραγωδία του «Ελένη» προσπαθεί να δείξει πώς ξεγελιόμαστε από την εικόνα και δεν ψάχνουμε καλύτερα να βρούμε την ουσία των πραγμάτων, προτιμώντας να ζούμε ήσυχοι μέσα στην πλάνη. Την πρωταγωνίστρια του έργου του, Ελένη, ο κόσμος θεωρεί άπιστη, γιατί εγκατέλειψε τον άνδρα της για να ζήσει με τον Πάρη. Στην πραγματικότητα, όμως, η Ελένη δεν ευθύνεται γι’ αυτό, καθώς οι θεοί την «εξόρισαν» στην Αίγυπτο μακριά από τον άνδρα της και από τον Πάρη. Χαρακτηριστική, εξάλλου, είναι η σκηνή, όπου ο Μενέλαος, ο βασιλιάς της Σπάρτης, εμφανίζεται ρακένδυτος, επιβεβαιώνοντας την αντίφαση του «είναι» και του «φαίνεσθαι».
Στην νεοελληνική λογοτεχνία ο νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης προτάσσει ως μότο στη δική του «Ελένη» αποσπάσματα της τραγωδίας του Ευριπίδη και μεταφέρει τον μύθο στην εποχή του. Μέσα από τους στίχους του αναδύεται μοναδικά η διαφορά του ειδώλου-ίσκιου από την αληθινή μορφή του ανθρώπου: «μαντατοφόρους που έρχονται να πούνε/ πως τόσος πόνος τόση ζωή/ πήγαν στην άβυσσο/ για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη».
Το «είναι και το φαίνεσθαι» είναι πολύ γοητευτικό ως λογοτεχνικό μοτίβο αλλά εξαιρετικά ασύμβατο με την πρόοδο μιας χώρας.
Σε περίοδο τόσο δύσκολη και αδιέξοδη για την διαβίωση των πολιτών στη χώρα μας, δεν μπορεί και δεν πρέπει το ζητούμενο να είναι η «εξουσία» των κομμάτων, και μάλιστα η «αλαζονική εξουσία», αλλά η σοβαρή και υπεύθυνη ενασχόλησή τους για τη λύση των προβλημάτων της κοινωνίας. Αυτός είναι και ο λόγος που στις ευρωεκλογές 2024 ο λαός έδειξε περίτρανα την δυσαρέσκειά του για την αδιαφορία των πολιτικών με την αποχή και έφερε το «είναι» στην επιφάνεια.
Οι πολιτικοί εκμεταλλεύονται τους πολίτες, ταλαιπωρημένους μάλιστα από τα φαινόμενα των καιρών, πανδημία, κλιματική αλλαγή, και αδύναμους να αντιμετωπίσουν με την λογική το «φαίνεσθαι», να αντιληφθούν, δηλαδή, το «είναι», και να αντιδράσουν. Εξάλλου, ορισμένα ΜΜΕ και το Διαδίκτυο συμπράττουν εκούσια ή ακούσια στην επικράτηση του «φαίνεσθαι» και την απόκρυψη του είναι. Η φτιασιδωμένη εικόνα της πραγματικότητας αποκοιμίζει τα πλήθη!
Το «φαίνεσθαι» των εκλογών είναι νικηφόρο για την κυβέρνηση, το «είναι», όμως είναι η αποχή. Πώς ερμηνεύεται η αποχή; Είναι η σιωπηλή ένδειξη δυσαρέσκειας προς την κυβέρνηση, αλλά και η έλλειψη δυναμικής και πειστικής αντιπολίτευσης. Νικητής, φευ, είναι η αποχή, καθώς και η παράλληλη άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων, και αυτό αποκαλύπτει το προβληματικό πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας.
Η εγχώρια αλλά και η ευρωπαϊκή πολιτική υιοθέτησαν το «φαίνεσθαι», και απομακρύνονται διαρκώς και επικίνδυνα από την ανθρωποκεντρική πολιτική, που υπόσχονται. Αποτέλεσμα, εξάλλου, της πολιτικής αυτής στην Ευρώπη, μετά τις εκλογές, είναι οι άμεσες ανακατατάξεις στο πολιτικό σκηνικό, εξαιτίας της επικράτησης των ακροδεξιών δυνάμεων.
Η Ελλάδα δεν μπορεί να ζήσει με αυταπάτες και το φαινόμενο αυτό πρέπει να το αντιμετωπίσουμε από κοινού ΟΛΟΙ, πολίτες και πολιτικοί.
Η ατμόσφαιρα των εκλογών, μου φέρνει στον νου τα γνωστά Carmina Burana : «Hac in hora/sine mora» (εδώ και τώρα/χωρίς αναβολή), γιατί το ζητούμενο είναι η αξιοπρεπής διαβίωση των πολιτών… εδώ και τώρα!
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, κοσμήτορας Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγίας Παρασκευής.
