«Δεν είναι εύκολο να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας στην ελληνική κοινωνία «πέρα από το ροζ και το γαλάζιο», δηλαδή υπερβαίνοντας τα έμφυλα στερεότυπα. Από πολύ μικρή ηλικία μαθαίνουν ότι ο κόσμος είναι βαθιά διχοτομημένος ως προς το φύλο. Ότι τα αγόρια και τα κορίτσια είναι διαφορετικά, ντύνονται με διαφορετικά ρούχα, συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο και παίζουν με διαφορετικά παιχνίδια», αναφέρει στο ΒΗΜΑ η Δήμητρα Κογκίδου, Καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Συντονίστρια του Δικτύου των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων στα ΑΕΙ.
Αφορμή για τη συζήτησή μας η Παγκόσμια Ημέρα Παιχνιδιού αλλά και η ανάγκη αναζήτησης των συνεπειών της έμφυλης διχοτόμησης των παιχνιδιών.
Κορίτσια που παίζουν με διαστημόπλοια και δεινόσαυρους και αγόρια που παίζουν με κούκλες και κουζινικά. Εικόνα από το μέλλον; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ακριβής.
Οφείλουμε όμως να παραδεχθούμε ότι οι νέοι γονείς καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες να πολεμήσουν στερεότυπα δεκαετιών και να δώσουν στα παιδιά τους ίσες ευκαιρίες με την επιλογή «ουδέτερων -ως προς το φύλο- παιχνιδιών».
«Μέσα από τα παιχνίδια τα παιδιά εκπαιδεύονται ως έμφυλα υποκείμενα, μόνον που αυτό που «διδάσκονται» από πολύ μικρή ηλικία είναι κυρίως τα έμφυλα στερεότυπα καθώς τα προσφερόμενα μοντέλα ρόλων δεν προσφέρουν μεγάλη ποικιλία αναπαραστάσεων», συμπληρώνει η Δήμητρα Κογκίδου η οποία είναι και συγγραφέας του βιβλίου «Πέρα από το ροζ και το γαλάζιο. Όλα τα παιχνίδια για όλα τα παιδιά».
«Στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί οι φωνές που υποστηρίζουν την υπέρβαση του έμφυλου διαχωρισμού των παιχνιδιών, χωρίς όμως αυτό να έχει οδηγήσει σε κάποια οργανωμένη πρωτοβουλία. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια διδάσκω το μάθημα Φύλο και Παιχνίδι στο ΑΠΘ.
Επίσης, η αντίστοιχη ενότητα έχει συμπεριληφθεί στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) – Ινστιτούτο Επιμόρφωσης που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς για τα θέματα ισότητας των φύλων αλλά και σε σεμινάρια που κάνουν διάφοροι φορείς».
Η Δήμητρα Κογκίδου, Καθηγήτρια Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Συντονίστρια του Δικτύου των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων στα ΑΕΙ.
Πότε άρχισε ο διαχωρισμός των παιχνιδιών σε αγορίστικα και κοριτσίστικα;
Το μάρκετινγκ των παιχνιδιών είναι περισσότερο έμφυλο σε σχέση με το παρελθόν. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η στροφή προς ολοένα και πιο έμφυλα παιχνίδια βασίστηκε στις προτιμήσεις των καταναλωτών/τριών, αλλά πρόκειται για στρατηγικές μάρκετινγκ που μέχρι πρόσφατα ήταν οικονομικά επωφελείς για τη βιομηχανία των παιχνιδιών.
Η βιομηχανία παιχνιδιών θα συνεχίσει να αναπαράγει τα έμφυλα στερεότυπα για να πουλήσει, ανεξάρτητα από τις αρνητικές συνέπειες που έχει αυτή η στρατηγική στα παιδιά.
Η βιομηχανία των παιχνιδιών, αλλά και συνολικά όλων των προϊόντων που απευθύνονται σε μικρά παιδιά, φαίνεται να έχει αποσυνδεθεί από τις ευρύτερες αλλαγές στην κοινωνία στον τομέα της ισότητας των φύλων.
Αυτό εκ πρώτης όψεως είναι παράδοξο, ερμηνεύεται όμως αν διερευνήσουμε τον ρόλο του μάρκετινγκ στον τομέα των παιχνιδιών.
Είναι πολύ πιο επικερδές να δημιουργήσουν χωριστές αγορές για τα αγόρια και για τα κορίτσια, που καθεμία έχει τα δικά της διακριτά προϊόντα, αντί να κάνουν ενιαία προϊόντα που απευθύνονται σε αγόρια και κορίτσια.
Προφανώς αυτό αντανακλάται στα καταστήματα των παιχνιδιών με τους διαφορετικούς διαδρόμους ή/και ορόφους για τα παιχνίδια «για αγόρια» ή «για κορίτσια», στις συσκευασίες και στις διαφημίσεις.
Αν η κόρη, για παράδειγμα, έχει μια ροζ μπάλα με καρδούλες /λουλουδάκια /πριγκίπισσες, τότε στο μικρότερο γιο μάλλον θα αγόραζαν άλλη μπάλα.
Εγώ έπαιζα μικρή επιτραπέζια παιχνίδια που ήταν ουδέτερα ως προς το φύλο. Είδα πρόσφατα φιδάκι/γκρινιάρη για κορίτσια με χρώματα ροζ, φούξια και μωβ με μονόκερους και ουράνια τόξα.
Στη διαφήμιση ακούγεται η φράση «ο μονόκερος ανέβηκε στο ουράνιο τόξο»συνδέοντας τα κορίτσια με τα ροζ σύννεφα και το ουράνιο τόξο.
Το φιδάκι/γκρινιάρης για αγόρια ήταν πράσινο με δεινόσαυρους. Στη διαφήμιση ακούγεται η φράση «ο δεινόσαυρος παγιδεύτηκε» και έμμεσα μας δείχνει ότι τα αγόρια είναι τόσο δυνατά και γενναία ώστε να «σώσουν» τον δεινόσαυρο.
Πώς καταλήξαμε σε μπλε και ροζ διαχωρισμούς;
Το έμφυλο μάρκετινγκ έχει αναγάγει το χρώμα των παιχνιδιών και των συσκευασιών τους ως ένα από τα κύρια κριτήρια έμφυλης κατηγοριοποίησης των παιχνιδιών.
Το ροζ έχει γίνει από τα πιο σημαντικά στοιχεία του σχεδιασμού των παιχνιδιών «για κορίτσια» τα τελευταία χρόνια αλλά και πολλών άλλων προϊόντων.
«Ας αφήσουμε επιτέλους τα παιχνίδια να είναι παιχνίδια και τα παιδιά να είναι παιδιά που ανασυνθέτουν τον κόσμο με τους δικούς τους όρους στο παιχνίδι».
Στις συσκευασίες των παιχνιδιών «για κορίτσια» κυριαρχεί το ροζ χρώμα και γενικά τα παστέλ, ενώ στις συσκευασίες των παιχνιδιών «για αγόρια» κυριαρχεί το μπλε καθώς και λίγο πράσινο, κόκκινο, μαύρο, γκρι και καφέ.
Πάντως το ροζ δεν ήταν πάντα το «κατάλληλο» χρώμα για κορίτσια. Η σύνδεση του μπλε με τα αγόρια και του ροζ με τα κορίτσια είναι σχετικά πρόσφατη.
Photo Credits: Pexels
Σημείο–τομή για την αλλαγή του σκηνικού ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όπου οι διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και το φύλο χρησιμοποιήθηκαν ως στρατηγικές του μάρκετινγκ για να αυξηθούν οι πωλήσεις και έτσι το ροζ κυριάρχησε γενικά ως «κοριτσίστικο» χρώμα, ιδιαίτερα για τα μικρά κορίτσια.
Αυτός ο ροζουλί καταιγισμός οφείλεται στη στρατηγική κατακερματισμού της αγοράς παιχνιδιών έτσι ώστε να υπάρξουν μεγαλύτερα κέρδη.
Αν το ενδιαφέρον μας δεν είναι το μάρκετινγκ των παιχνιδιών αλλά η καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων, τότε πρέπει να υπάρξει χρωματικός πλουραλισμός.
Πέρα από το χρώμα, οι εικόνες και οι περιγραφές που υπάρχουν στις συσκευασίες αρκετών παιχνιδιών αναπαράγουν τα έμφυλα στερεότυπα.
Για παράδειγμα, τα κορίτσια μαθαίνουν ότι αυτά είναι κυρίως υπεύθυνα για την ανατροφή των παιδιών, ενώ ελάχιστα αγόρια απεικονίζονται στις συσκευασίες σε «κούκλες-μωρά».
Τα καταστήματα παιχνιδιών «διδάσκουν» στα παιδιά τα έμφυλα στερεότυπα.
Μια περιήγηση σε οποιοδήποτε κατάστημα παιχνιδιών ή σε μια διαδικτυακή πύλη για παιχνίδια αρκεί για να μάθουν τα παιδιά ποια παιχνίδια είναι «κατάλληλα για το φύλο» τους.
Τα παιδιά παίρνουν πολλά μηνύματα για τους έμφυλους ρόλους από τη συσκευασία του παιχνιδιού και την τοποθέτησή του στα σημεία πώλησης του καταστήματος.
Στα περισσότερα από αυτά υπάρχουν ροζ και γαλάζιοι διάδρομοι, με σήμανση (ή μη) «για κορίτσια» και «για αγόρια», ενώ συνήθως δεν υπάρχουν χώροι για «ουδέτερα ως προς το φύλο» παιχνίδια.
Αν υπάρχουν είναι σχετικά περιορισμένοι. Λίγα καταστήματα δεν χρησιμοποιούν αυτές τις κατηγοροποιήσεις.
Πέρα από την τοποθέτηση των παιχνιδιών σε ξεχωριστούς διαδρόμους παιχνιδιών σε πολλά καταστήματα, συχνά, υπάρχει η ερώτηση από υπαλλήλους αν θέλουμε παιχνίδι «για αγοράκι» ή «για κοριτσάκι».
Γιατί συνήθως τα αγόρια και τα κορίτσια επιλέγουν διαφορετικά παιχνίδια;
Το έμφυλο μάρκετινγκ των παιχνιδιών συχνά χαρακτηρίζεται σήμερα ως «μάρκετινγκ του χάσματος των φύλων». Γιατί, όμως, υπάρχουν παιχνίδια που αρέσουν στα αγόρια και παιχνίδια που αρέσουν στα κορίτσια;
Ας σκεφτούμε κατά πόσο έχουν επηρεαστεί οι επιλογές των παιδιών από πρώιμες δικές μας και από τη συνεχή πίεση που ασκείται σε αυτά από πολλές πηγές. Η αιτιολογία ότι δεν θα αγοράσουμε κούκλα για το αγοράκι μας γιατί δεν του αρέσει αποκρύπτει ένα μεγάλο μέρος της αλήθειας.
Μέσα από ποιες διαδικασίες έμαθε να μην του αρέσει; Μήπως ως γονείς «διδάσκουμε» ήδη στα παιδιά μας τι παιχνίδια θα προτιμούν κάνοντας εμείς πρώιμες επιλογές, από την ετοιμασία του παιδικού δωματίου και όλου του παιδικού εξοπλισμού πριν ακόμα γεννηθούν, μέχρι την επιλογή των παιχνιδιών με έμφυλα κριτήρια;
Πόσο ενθαρρύναμε από πολύ μικρά τα παιδιά μας να παίζουν με όλα τα παιχνίδια; Όσο, για παράδειγμα, το ροζ θα συνδέεται αποκλειστικά με οτιδήποτε κοριτσίστικο, τόσο τα αγόρια θα μισούν οτιδήποτε «ροζ» μόλις αποκτήσουν επίγνωση της σημασίας που αποδίδεται στην κοινωνική κατηγορία του φύλου και σε ποιο φύλο ανήκουν.
Οι κανονιστικές επιταγές του φύλου εξασκούνται και προκύπτουν σε πολλά πεδία μέσα στο παιχνίδι. Για παράδειγμα, η άρνηση πολλών αγοριών να παίξουν με είδη κουζίνας, ή κουκλόσπιτα, ή με είδη οικιακής φροντίδας μπορεί να ερμηνευτεί ως άρνηση να υποκύψουν σε πρακτικές «εκθήλυνσης».
Τα παιδιά μεγαλώνοντας αναγνωρίζουν την πολιτισμική σημασία της ετικετοποίησης των παιχνιδιών ως κατάλληλα «για αγόρια» ή «για κορίτσια», καθώς και τη χρωματική κωδικοποίηση της συσκευασίας τους. Αυτή η «γνώση» επηρεάζει το αν θα ενδιαφερθούν ή όχι για κάποιο παιχνίδι.
Στην περίπτωση του παιχνιδιού των παιδιών –αλλά και σε άλλα ζητήματα- η υπέρβαση των κοινωνικών προδιαγραφών του φύλου αναφέρεται κυρίως στις μορφές του κυρίαρχου ανδρισμού και της θηλυκότητας, δηλαδή σε αυτές που «ηγεμονεύουν». Αυτές είναι που καθορίζουν τα «αγορίστικα» και τα «κοριτσίστικα» παιχνίδια.
Η προσπάθεια έμφυλης περιχαράκωσης –τόσο στον τομέα των παιχνιδιών, όσο και γενικότερα- δεν αφήνει πολύ χώρο για να αναδειχθεί η έμφυλη υποκειμενικότητα των παιδιών.
Γιατί είναι σημαντική η κατάργηση της έμφυλης διχοτόμησης των παιχνιδιών;
Το παιχνίδι είναι μια από τις θεμελιώδεις και πιο πολυσυζητημένες δραστηριότητες των παιδιών και έχει προσεγγιστεί μέσα από διαφορετικές οπτικές.
«Ο έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών μπορεί να οδηγήσει σε εκφοβισμό όσων παιδιών δεν ευθυγραμμίζονται με τις προσδοκίες του κυρίαρχου ανδρισμού και της θηλυκότητας».
Παλιά διαχωρίζαμε το παιχνίδι από τη μάθηση, σήμερα τέτοιες διακρίσεις δεν έχουν νόημα, κυριαρχεί πλέον η άποψη ότι αυτές οι δύο διαδικασίες αλληλοδιαπλέκονται. Βέβαια, η σχέση του παιχνιδιού με τη μάθηση εξαρτάται και από το πώς ορίζουμε το παιχνίδι αλλά και από το θεωρητικό πλαίσιο προσέγγισής του.
Το παιχνίδι, ως δραστηριότητα, αποτελεί μια πολιτισμική πρακτική που μπορεί να διαφέρει από τόπο σε τόπο, να διαφοροποιείται με την πάροδο του χρόνου και να επηρεάζεται από τις συνεχείς αλλαγές που γίνονται στον κόσμο.
Photo Credits: Pexels
Για παράδειγμα, οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν αλλάξει τη φύση του παιχνιδιού καθώς προστέθηκε πλέον στο φυσικό περιβάλλον παιχνιδιού και το ψηφιακό με νέες ευκαιρίες για μάθηση και για παιχνίδι, αλλά και αυξάνοντας την ανησυχία των ενηλίκων για «μη ασφαλή» περιβάλλοντα παιχνιδιού.
Αναπόσπαστο και σημαντικό τμήμα της δραστηριότητας αυτής είναι τα παιχνίδια-αντικείμενα που προσφέρουν ερεθίσματα σε όλες τις φάσεις ανάπτυξης του παιδιού και σε όλα τα είδη παιχνιδιού. Τα παιχνίδια-αντικείμενα, ως πολιτισμικά προϊόντα, είναι έμφυλα, δηλαδή εμπεριέχουν και μεταδίδουν ιδεολογικά μηνύματα σχετικά με το φύλο.
Με αυτήν την έννοια τα διαφορετικά παιχνίδια με τα οποία συνήθως παίζουν τα κορίτσια και τα αγόρια επηρεάζουν την ανάπτυξή τους γενικά και ειδικότερα την έμφυλη ταυτότητά τους.
Η έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών που προωθεί το έμφυλο μάρκετινγκ βλάπτει όλα τα παιδιά καθώς τους στερεί την απόκτηση ενός μεγαλύτερου εύρους δεξιοτήτων και εμπειριών.
Θα μας δώσετε κάποια παραδείγματα;
Για παράδειγμα, τα αγόρια συχνά δεν έχουν εμπειρίες με παιχνίδια που δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ανατροφής και οικιακής ευθύνης.
Πάρα πολλά «κοριτσίστικα» παιχνίδια έχουν σχέση με την ελκυστική εμφάνιση, προωθούν ένα συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς, ενώ παράλληλα, διδάσκουν στα κορίτσια πόσο σημαντική είναι η εμφάνιση για την κοινωνική αποδοχή.
Αυτό μπορεί να θεωρηθεί επιζήμιο για τη διαμόρφωση των στόχων της ζωής τους και τις μελλοντικές προοπτικές τους, τόσο στην προσωπική, όσο και στην επαγγελματική ζωή.
Επίσης, έχουν αρνητική επίπτωση στην ανάπτυξη του ενδιαφέροντος στα κορίτσια για τις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά (STEM / Science – Technology – Engineering – Mathematics).
Δεν είναι τυχαίο ότι τα παιχνίδια που δίνουν έμφαση στις κατασκευαστικές δεξιότητες διατίθενται στην αγορά κυρίως «για αγόρια» και σχετικά πρόσφατα, μετά από αντιδράσεις, δημιουργήθηκαν ειδικά παιχνίδια κατασκευών για τα κορίτσια που βασίζονται όμως, δυστυχώς, σε θεματολογία «κοριτσίστικη» και έχουν ροζ συσκευασία.
Πέρα, λοιπόν, από τα διαφορετικά μηνύματα που δίνουν οι διαφορετικοί τύποι παιχνιδιών για τους έμφυλους ρόλους, έχουν και διαφορετικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο, στοιχείο που έχει σχέση με τη μελλοντική επιτυχία των παιδιών στη μάθηση και στη συνέχεια στις επαγγελματικές τους επιλογές.
Τέλος, ο αυστηρός διαχωρισμός ανάμεσα σε «αγορίστικα» και «κοριτσίστικα» παιχνίδια στιγματίζει όσα παιδιά παίζουν έξω από τις κανονικότητες για το φύλο τους.
Mε τη δημιουργία ειδικών παιχνιδιών για κορίτσια είναι σαν να αποδεχόμαστε ότι δεν είναι τόσο ικανά και ότι χρειάζονται επιπλέον κίνητρα για να αναπτύξουν ενδιαφέρον στους STEM τομείς.
Υπάρχει διεθνής ανησυχία για τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής των κοριτσιών στα επιστημονικά πεδία STEM και για τον απογοητευτικά αργό ρυθμό αλλαγής του φαινομένου.
Για να αυξηθεί ο αριθμός των κοριτσιών στα επιστημονικά πεδία STEM θα πρέπει να καταπολεμήσουμε τα έμφυλα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις και να σχεδιασθεί μια ολοκληρωμένη και πολυδιάστατη παρέμβαση με αλλαγές στην εκπαίδευση, στην αγορά εργασίας και στην κουλτούρα μας.
Στο πλαίσιο αυτό ένα σημαντικό και συχνά παραμελημένο ζήτημα είναι η έμφυλη κοινωνικοποίηση μέσα από τα παιχνίδια και ειδικότερα τα παιχνίδια STEM.
Αντίστοιχα, ο έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών δεν δίνει τη δυνατότητα στα αγόρια να εξασκηθούν στην κουλτούρα της φροντίδας, να αποκτήσουν πρώιμα ενδιαφέροντα και δεξιότητες.
Αυτό έχει επιπτώσεις όχι μόνο στη συγκρότηση των έμφυλων ταυτοτήτων τους, στο μελλοντικό καταμερισμό των οικιακών ευθυνών και της ανατροφής των παιδιών και κατά συνέπεια της συμφιλίωσης της οικογενειακής και εργασιακής ζωής αλλά και σε επιλογές καριέρας σε αντίστοιχα επαγγέλματα, όπως νηπιαγωγός, νοσηλευτής κ.ά.
Χρειάζεται να δίνουμε στα παιδιά ίσες ευκαιρίες για να θέσουν ισχυρά θεμέλια για τη μάθηση σε όλους τους τομείς, έτσι ώστε να μπορούν να ανακαλύψουν τις κλίσεις και τα ταλέντα τους, ανεξάρτητα από το φύλο τους.
Ας αφήσουμε επιτέλους τα παιχνίδια να είναι παιχνίδια και τα παιδιά να είναι παιδιά που ανασυνθέτουν τον κόσμο με τους δικούς τους όρους στο παιχνίδι, που πειραματίζονται ελεύθερα και αναπτύσσουν πρωτοβουλίες, που εκφράζουν τα θέλω τους έξω από τα ασφυκτικά έμφυλα πλαίσια –ροζ ή γαλάζια- που περιορίζουν συστηματικά τη φαντασία τους, την έμφυλη ταυτότητά τους και καθορίζουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές τους.
Η διχοτόμηση των παιχνιδιών μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε εκφοβισμό των παιδιών που υπερβαίνουν τις κοινωνικές προδιαγραφές του κυρίαρχου ανδρισμού και της θηλυκότητας;
Ο έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών μπορεί να οδηγήσει σε εκφοβισμό όσων παιδιών παίζουν με παιχνίδια που δεν ευθυγραμμίζονται με τις προσδοκίες του κυρίαρχου ανδρισμού και της θηλυκότητας και επιπρόσθετα μειώνει τη δυνατότητα ελεύθερης συγκρότησης της έμφυλης υποκειμενικότητάς τους.
Photo Credits: Pexels
Ο εκφοβισμός των παιδιών που διαβαίνουν τις διαχωριστικές γραμμές και παίζουν έξω από τις «κανονικότητες» για το φύλο τους είναι μεγαλύτερος για τα αγόρια που με βάση την ομοφοβία στιγματίζονται περισσότερο.
Υπάρχει μεγαλύτερη ανεκτικότητα στην υπέρβαση των επιταγών του έμφυλου παιχνιδιού από τα κορίτσια αν και συχνά αποκαλούνται «αγοροκόριτσα».
Μπορεί τα κορίτσια να ενθαρρύνονται κάποιες φορές να επιλέγουν «αγορίστικα» παιχνίδια, όμως το αντίστροφο για τα αγόρια είναι σχεδόν απαγορευτικό.
Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι σήμερα η αμφισβήτηση των έμφυλων στερεοτύπων μέσα από το τα παιχνίδια έχει επικεντρωθεί κυρίως στα κορίτσια και δεν υπάρχει κάποια σοβαρή προσπάθεια να εμπλακούν τα αγόρια σε παιχνίδια «κοριτσίστικα».
Αντίθετα, μάλιστα εξακολουθούν να ενοχοποιούνται σε μεγάλο βαθμό τα αγόρια αν τους αρέσουν οι πριγκίπισσες, οι νεράιδες και οι κούκλες.
Στην πράξη προετοιμάζουμε περισσότερο μέσω των παιχνιδιών τα κορίτσια να αναλάβουν περισσότερους και πιο ευέλικτους ρόλους ενώ υπάρχει μεγαλύτερη διστακτικότητα για τα αγόρια.
Είναι ακόμα τόσο δύσκολο να αποδεχθούμε ως κοινωνία ότι ένα αγόρι μπορεί να θέλει να παίξει με κούκλες χωρίς να αποδίδονται σε αυτή τη του την επιθυμία προεκτάσεις σεξουαλικής ταυτότητας;
Τα κορίτσια και τα αγόρια μπορούν να πάρουν πολύτιμα μαθήματα ζωής παίζοντας με κούκλες-μωρά ή κούκλες γιατί εκτός από τη χαρά του παιχνιδιού, βοηθούν στην ανάπτυξη των κοινωνικών και συναισθηματικών τους δεξιοτήτων.
Τους επιτρέπουν να βιώσουν μέσω προσομοίωσης τη διαδικασία της φροντίδας, πολύ περισσότερο αν και οι ενήλικες συμμετέχουν και αποτελούν μοντέλα ρόλων σε αυτό.
Το έμφυλο μάρκετινγκ των παιχνιδιών, όμως, δίνει ξεκάθαρα το μήνυμα ότι οι κούκλες–μωρά είναι κυρίως για κορίτσια καθώς συχνά κυριαρχεί το ροζ στη συσκευασία.
Όταν απεικονίζεται κάποιο πρόσωπο να τις φροντίζει αυτό είναι κυρίως κορίτσι/ή και η μητέρα του. Επίσης, τα διαφημιστικά σποτάκια για το παιχνίδι –όταν υπάρχουν–δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για το φύλο στο οποίο απευθύνεται το παιχνίδι και σε όσα καταστήματα υπάρχει έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών, οι κούκλες μωρά είναι τοποθετημένες στην πτέρυγα των παιχνιδιών «για κορίτσια».
Εξαίρεση αποτελούν logo μιας σειράς δημοφιλών παιχνιδιών για αγόρια «Τα αγόρια μπορούν να κάνουν τα πάντα αλλά όχι να φροντίσουν ένα μωρό;».
Πολύ δύσκολα οι γονείς και άλλα ενήλικα άτομα αγοράζουν κούκλες, κουζινικά, κουκλόσπιτα, είδη οικιακής ευθύνης σε αγόρια. Η πίεση για κοινωνική συμμόρφωση στην ανδρική «κανονικότητα» που εξισώνεται με τον ηγεμονικό ανδρισμό είναι μεγάλη.
Αλλά και τα αγοράκια, από την περίοδο που αντιλαμβάνονται σε ποια πλευρά της διχοτομίας των φύλων ανήκουν -αυτή είναι η κυρίαρχη αντίληψη- εμπλέκονται και αυτά ενεργά στον αγώνα συγκρότησης των ανδρικών τους ταυτοτήτων αποκλείοντας, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, οτιδήποτε «κοριτσίστικο».
H συμμόρφωση των αγοριών στις επιταγές του έμφυλου παιχνιδιού γίνεται με την απειλή της ομοφοβίας;
Ομοφοβικά σχόλια και αστεϊσμοί δρουν «παιδαγωγικά» και συμμορφώνουν τους «αποκλίνοντες» στα πρότυπα του ανδρισμού και της ετεροκανονικότητας.
Ο ανδρισμός δεν αποτελεί αυτονόητο, αντίθετα πρέπει συνεχώς να διεκδικείται, να κατακτάται και να αποδεικνύεται από τα αγόρια με κάθε τρόπο –γεγονός που συμβαίνει και μέσα από το παιχνίδι.
Στο πλαίσιο του παιχνιδιού, λοιπόν, συχνά γονείς, άτομα που φροντίζουν τα παιδιά και εκπαιδευτικοί στέλνουν μηνύματα στα αγόρια που παίζουν με παιχνίδια πέρα από έμφυλες διαχωριστικές γραμμές ότι μερικές συμπεριφορές δεν επιτρέπονται σε ένα αγόρι/άνδρα, ή ότι συγκεκριμένες ταυτότητες φύλου, ή σεξουαλικοί προσανατολισμοί δεν είναι αποδεκτοί, εγκαθιστώντας έτσι την ομοφοβία στο παιδί και περιορίζοντάς το σε ένα έμφυλο παιχνίδι, καμιά φορά και με βία.
Συχνά οι γονείς –αλλά και εκπαιδευτικοί- ανησυχούν αν αυτό σημαίνει ότι το αγόρι είναι σε σύγχυση σχετικά με το φύλο του, ή αν αυτό αποτελεί ένδειξη ότι θα γίνει ομοφυλόφιλο όταν μεγαλώσει.
Μέσα σε ένα πλαίσιο ομοφοβίας και τρανσφοβίας θεωρούν ότι με τη δική τους διαπαιδαγώγηση στον ανδρισμό θα καταφέρει να αποτρέψει τη διαφορετικότητα. Συχνά αναφέρουν ότι πιέζουν το παιδί να συμμορφωθεί για να το προστατέψουν από πιθανό εκφοβισμό, τώρα και αργότερα.
Το παιχνίδι των παιδιών πέρα από τις κανονικότητες για το φύλο δεν αποτελεί ένδειξη αβεβαιότητας σε σχέση με την ταυτότητα φύλου, ή μελλοντικού σεξουαλικού προσανατολισμού.
Με αυτόν τον τρόπο στην πράξη συντασσόμαστε μακροπρόθεσμα με αυτούς που τα εκφοβίζουν.
Με το να ενθαρρύνουμε, ή να πιέζουμε τα παιδιά να αλλάξουν, στην πράξη μακροπρόθεσμα συντασσόμαστε με αυτούς που τα εκφοβίζουν και όχι με τα παιδιά μας.
Βραχυπρόθεσμα μπορεί να προστατέψουμε τα παιδιά, αλλά μακροπρόθεσμα τα διδάσκουμε ότι πιο σημαντικό δεν είναι τι πραγματικά θέλουν ή νιώθουν, αλλά η διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης.
Να λάβουμε υπόψη μας ότι όσο πιο έμφυλα είναι τα παιχνίδια και το μάρκετινγκ των παιχνιδιών, τόσο το κοινωνικό κόστος της υπέρβασης των ορίων και η πίεση για συμμόρφωση θα είναι μεγάλη για τα παιδιά και για τα ενήλικά άτομα που τα φροντίζουν.
Αυτό οδηγεί γονείς/εκπαιδευτικούς να επιμένουν σε παιχνίδια κατάλληλα για το φύλο των παιδιών, ιδιαίτερα για τα αγόρια.
Είτε γιατί σκέφτονται το κοινωνικό κόστος για τα αγόρια αν υπερβούν τις κανονικότητες για το φύλο τους και εισέλθουν στη ζώνη του «ροζ» σε μια κοινωνία ομοφοβική, είτε γιατί πρόκειται για δική τους επιθυμία συμμόρφωσης στα έμφυλα στερεότυπα.
