«Το σημαντικό είναι τα παιδιά να αναπτύξουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να δημιουργούν υγιείς και ισότιμες σχέσεις σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Η συναίνεση άλλωστε είναι μια δεξιότητα ζωής που όσο μεγαλώνουμε καλλιεργείται και αναπτύσσεται», αναφέρει στο ΒΗΜΑ η Λαμπρινή Γεωργίου, Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Genderhood, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιχνιδιού και πώς μέσω αυτού μπορούν να προσεγγιστούν δύσκολες έννοιες όπως η συναίνεση.
Το Genderhood ενδυναμώνει κοινότητες όλων των ηλικιών ώστε να συνδιαμορφώσουν έναν κόσμο έμφυλης ισότητας. Στόχος του η διάδοση μεθόδων συμπερίληψης και καταπολέμησης των έμφυλων στερεοτύπων.
Μεγάλο κεφάλαιο, αυτό της συναίνεσης. Τι σημαίνει; Πώς βάζουμε τα όριά μας; Πώς τα παιδιά μαθαίνουν να βάζουν τα δικά τους εκφράζοντας ξεκάθαρα τις επιθυμίες τους; Πώς καταφέρνουν οι γονείς να συζητήσουν για τη συναίνεση στα παιδιά τους;
Σε έναν κόσμο που ηθελημένα ρίχνει στο ίδιο καζάνι τα «ναι» και τα «όχι» μας, θολώντας τις διαχωριστικές γραμμές, οφείλουμε από πάρα πολύ νωρίς να μάθουμε στα παιδιά να βάζουν αλλά και να σέβονται τα όρια.
«Το παιχνίδι είναι το καταλληλότερο εργαλείο για να προσεγγίσουμε δύσκολες έννοιες και να έρθουμε κοντά με τα συναισθήματα μας. Όταν τα παιδιά παίζουν, μαθαίνουν με έναν φυσικό και διαδραστικό τρόπο, που κάνει τη μάθηση πιο ευχάριστη και αποτελεσματική και τελικά μια ενσώματη εμπειρία», προσθέτει η Λαμπρινή Γεωργίου.
Το Συναι/no είναι ένα από τα βιωματικά εκπαιδευτικά προγράμματα του Genderhood. Πείτε μας λίγα λόγια.
Το Συναι/no είναι ένα ολιστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εστιάζει στην καλλιέργεια δεξιοτήτων συναίνεσης, αυτοδιάθεσης και σωματικής αυτονομίας. Η ιδέα για τη δημιουργία του Συναι/no ήρθε στη διάρκεια της καραντίνας όπου με αγωνία παρακολουθούσαμε τα ανεβασμένα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας και σκεφτόμασταν τρόπους πρόληψης της κακοποίησης στα παιδιά.
Έτσι, γεννήθηκε το Συναι/no και ξεκινήσαμε να μιλάμε για τη συναίνεση σε μία χρονική στιγμή που στα ελληνικά υπήρχε ελάχιστη έως καθόλου βιβλιογραφία και ήταν σχεδόν ανύπαρκτη ως έννοια και στον δημόσιο διάλογο.
Αυτή τη στιγμή το Συναι/no έχει εννιά διαφορετικά εκπαιδευτικά εργαστήρια προσαρμοσμένα στις ανάγκες κάθε ηλικιακής ομάδας, έναν οδηγό για γονείς με στόχο το μεγάλωμα παιδιών σε ένα περιβάλλον συναίνεσης και μέσα στην αρχή της ακαδημαϊκής χρονιάς θα έχουμε και έναν οδηγό για εκπαιδευτικούς με στόχο την ένταξη της συναίνεσης στο σχολικό περιβάλλον.
Και μιας και αναφέρεις τη λέξη «βιωματικά», όλα μας τα εκπαιδευτικά προγράμματα είναι βιωματικά. Με τη χρήση παιχνιδιών, δραστηριοτήτων και συζητήσεων, τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία και έρχονται σε ουσιαστική επαφή με τα θέματα που προσεγγίζουμε.
Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται;
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Συναι/no απευθύνονται σε παιδιά ηλικίας 6-18 ετών. Για τα παιδιά 6-12 ετών, προσεγγίζουμε τη συναίνεση μέσω της κατανόησης και του σεβασμού των προσωπικών και σωματικών ορίων.
«Τα περισσότερα παιδιά, δεν έχουν ξανακούσει τη λέξη συναίνεση οπότε μαθαίνουν με έκπληξη πως έχουν δικαίωμα στο σώμα τους και πως δεν μπορεί όποιος θέλει να παραβιάζει τον προσωπικό τους χώρο».
Μιλάμε για τα ιδιωτικά μέρη του σώματος χρησιμοποιώντας τις επιστημονικές ονομασίες τους και εξηγούμε τι μπορούν να κάνουν αν κάποιος παραβιάσει αυτά τα όρια.
Με τον έφηβο πληθυσμό (13-18 ετών), εξετάζουμε τη συναίνεση μέσα από το πρίσμα των διαπροσωπικών σχέσεων, στοχεύοντας στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για υγιείς και ισότιμες σχέσεις. Συζητάμε με τα παιδιά για τα προσωπικά τους θέλω και τις ανάγκες τους, ενισχύοντας την ικανότητά τους να τα διεκδικούν με σεβασμό και αυτοπεποίθηση
Πώς μιλάμε για τη συναίνεση σε ένα παιδί 6 ετών και πώς σε ένα παιδί 16 ετών;
Για τα μικρότερα παιδιά, ηλικίας 6-12 ετών, ξεκινάμε με τα βασικά: το σώμα τους ανήκει σε αυτά και έχουν πάντα το δικαίωμα να λένε «όχι» αν δεν νιώθουν άνετα με κάτι.
Χρησιμοποιούμε απλή γλώσσα και παραδείγματα, όπως να μην επιτρέπουν σε άλλα άτομα να τα αγγίζουν χωρίς την άδειά τους ή το να ζητούν άδεια πριν αγγίξουν κάποιο άλλο και να σέβονται το «όχι» ως απάντηση αναγνωρίζοντας την προσωπική δυσαρέσκεια και ματαίωση που μπορεί να φέρει.
Χρησιμοποιούμε παιχνίδια και βιβλία που ευτυχώς πια υπάρχουν αρκετά και μπορούν να μας βοηθήσουν στη συζήτηση. Είναι πολύ σημαντικό να λειτουργούμε και οι ενήλικες ως πρότυπα συμπεριφοράς.
Για τα έφηβα άτομα,13-18 ετών, εστιάζουμε στη σημασία του σεβασμού των ορίων, τόσο των δικών τους όσο και των άλλων. Συζητάμε ανοιχτά για τις υγιείς σχέσεις και την εξάσκηση της συναίνεσης στις διαπροσωπικές σχέσεις, τονίζοντας ότι κάθε δραστηριότητα πρέπει να έχει σαφή και καθαρή συναίνεση από όλες τις πλευρές.
Μπορούμε να μιλήσουμε για το πώς μπορούν να αντιμετωπίζουν τις πιέσεις που δέχονται από τους συνομηλίκους και τις συνομήλικές τους καθώς και για τη διαδικτυακή τους παρουσία και τη σημασία της συναίνεσης σε ψηφιακά περιβάλλοντα (προβολή εαυτού, μοίρασμα προσωπικών φωτογραφιών κλπ).
Επίσης, σε αυτές τις ηλικίες ενημερώνουμε για τις νομικές πτυχές της συναίνεσης και συνέπειες παραβίασής της.
Πώς αντιδρούν τα παιδιά; Ποιες ερωτήσεις κάνουν;
Αρκετά, ίσως και τα περισσότερα παιδιά, δεν έχουν ξανακούσει τη λέξη συναίνεση οπότε μαθαίνουν στο τέλος με έκπληξη πως έχουν δικαίωμα στο σώμα τους και πως δεν μπορεί όποιος θέλει να παραβιάζει τον προσωπικό τους χώρο αν εκείνα δεν το θέλουν. Στο τέλος του προγράμματος τα ακούμε συνήθως να λένε το ένα στο άλλο:
«Μην με ακουμπάς, το σώμα μου είναι δικό μου» ή «Είσαι στον προσωπικό μου χώρο, κάνε άκρη». Παρόλο που έρχεται ως πλάκα και φυσικά αγγίζουν το ένα το άλλο χωρίς να ρωτήσουν, για εμένα είναι αρκετά ελπιδοφόρο που το αναγνωρίζουν πια και του δίνουν όνομα.
Συχνά επίσης μας ρωτάνε τι μπορούν να κάνουν αν θέλουν να πουν όχι σε κάποιο άτομο που αγαπάνε ή τι μπορούν να κάνουν αν κάποιος τα αγγίξει στα ιδιωτικά τους μέρη. Το τελευταίο μάλιστα είναι και το προσωπικό μου αγαπημένο γιατί ανοίγει μια συζήτηση με τα παιδιά για τo victim blaming και είναι συγκλονιστικό να βλέπεις την ενδυνάμωση που παίρνουν όταν συνειδητοποιούν πώς δεν φταίνε εκείνα για κάτι που κάνει κάποιος άλλος.
Βάσει της εμπειρίας σας, μέσω του βιωματικού παιχνιδιού δημιουργείται πιο γόνιμο έδαφος ώστε να προσεγγίσει κανείς έννοιες δύσκολες όπως αυτή της συναίνεσης, αλλά και της επαφής με το συναίσθημα;
Απόλυτα! Το παιχνίδι είναι η γλώσσα που μιλάνε τα παιδιά. Έτσι, είναι το καταλληλότερο εργαλείο για να προσεγγίσουμε δύσκολες έννοιες και να έρθουμε κοντά με τα συναισθήματα μας. Όταν τα παιδιά παίζουν, μαθαίνουν με έναν φυσικό και διαδραστικό τρόπο, που κάνει τη μάθηση πιο ευχάριστη και αποτελεσματική και τελικά μια ενσώματη εμπειρία.
Η σημαντικότερη διαδικασία μετά από κάθε δραστηριότητα -και αναπόσπαστο κομμάτι της μη τυπική μάθησης- είναι να ρωτάμε τα παιδιά πως αισθάνθηκαν με αυτό που παίξαμε και τι αντίκτυπο είχε ουσιαστικά αυτή η εμπειρία μέσα μας.
Η συναίνεση πηγαίνει χέρι-χέρι µε τη σωµατική αυτονοµία και τη δυνατότητα αυτενέργειας. Τι ρόλο παίζει το παιχνίδι;
Για αρχή, μαθαίνουν να θέτουν και να σέβονται όρια. Εκφράζουν τα «όχι» και τα «ναι» τους, ενώ παράλληλα σέβονται τα όρια των άλλων παιδιών. Παράλληλα, το παιχνίδι προάγει την επικοινωνία, τόσο λεκτική όσο και μη λεκτική.
«Το παιχνίδι είναι η γλώσσα που μιλάνε τα παιδιά».
Τα παιδιά μαθαίνουν να εκφράζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, να ακούν προσεκτικά τα άλλα άτομα και να διαπραγματεύονται λύσεις σε τυχόν διαφωνίες ή συγκρούσεις.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, αποκτούν επίγνωση των δικών τους συναισθημάτων και αναπτύσσουν την αυτοπεποίθησή τους, ενισχύοντας έτσι την ικανότητά τους να διαχειρίζονται σωστά τις καταστάσεις και να παίρνουν αποφάσεις με βάση τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες.
Οι δράσεις σας πραγματοποιούνται κατά κύριο λόγο σε σχολεία. Πώς όμως μπορούν οι γονείς να μιλήσουν για τη συναίνεση στα παιδιά τους;
Μπορούν να ξεκινήσουν με απλές συζητήσεις για τα δικαιώματα και τις ανάγκες του κάθε ατόμου, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να εκφράζουν τις απόψεις τους και να ακούνε αυτές των άλλων. Είναι σημαντικό να επισημάνουν επίσης ότι συναίνεση σημαίνει αναγνωρίζω και σέβομαι την επιλογή σου.
Δεν είναι κάτι δύσκολο η συναίνεση, απλώς χρειάζεται εξάσκηση, συνειδητότητα και ενεργητική ακρόαση. Δεν ξέρουμε καλύτερα τι θέλουν τα παιδιά μας από εκείνα. Οπότε είναι σημαντικό να ρωτάμε και ακόμη πιο σημαντικό, να ακούμε.
Στον οδηγό Συναι/no για γονείς έχουμε tips αλλά και κάρτες ερωτήσεων που βοηθούν τους γονείς να ξεκινήσουν να μιλούν με τα παιδιά για τη συναίνεση. Και σας ενθαρρύνω να το κάνετε παίζοντας.
