Εργαζόμενη σε κινέζικο εργοστάσιο όπου φτιάχνει τυχερά μπισκότα (fortune cookies) στο Σαν Φρανσίσκο, η Ντόνια, αν και νέα γυναίκα, κουβαλάει μέσα της πολλές εμπειρίες. Έχει περάσει από το πόστο της διερμηνέaς του αμερικανικού στρατού στο Αφγανιστάν και δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στη νέα ζωή της. Οι απολαυστικές, όσο και στοχαστικές, συνεδρίες με τον ψυχαναλυτή της δεν δείχνουν να βελτιώνουν την κατάσταση.
Σε μια στιγμή ξαφνικής έμπνευσης, αποφασίζει να στείλει εκεί έξω ένα ξεχωριστό μήνυμα μέσα σε ένα μπισκότο…
Και κάπως έτσι μπαίνουν σε λειτουργία τα γρανάζια της τελευταίας ταινίας του Μπαμπάκ Τζαλαλί «Fremont» που μετά την πανελλήνια πρεμιέρα της τον Σεπτέμβριο του 2023 στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, ανοίγει από την επόμενη Πέμπτη 13 Ιουνίου στα θερινά σινεμά της Αθήνας. Πρόκειται για την τέταρτη ταινία του ιρανικής καταγωγής Μπαμπάκ Τζαλαλί μετά το ντεμπούτο του Frontier Blues (2009 – Βραβείο Fipresci Φεστιβάλ Σιάτλ), Radio Dreams (2016 – Tiger Award Φεστιβάλ Ρότερνταμ) και Land (2019 – Panorama Φεστιβάλ Βερολίνου).
«Όλες μου οι ταινίες, οι μικρού και μεγάλου μήκους, έχουν κάποιο αφγανικό στοιχείο μέσα τους» μας είπε ο Μπαμπάκ Τζαλαλί όταν τον συναντήσαμε στο εστιατόριο του ξενοδοχείο Electra Athens της Ερμού για αυτή την συζήτηση. «Ως Ιρανός έχω πολύ καλή γνώση του τι σημαίνει να είσαι Αφγανός και μάλιστα, οφείλω να πω ότι ντρέπομαι, νιώθω ενοχές που στην παιδική μου ηλικία είδα την απαράδεκτη συμπεριφορά των συμπατριωτών μου στο Ιράν απέναντι στους Αφγανούς μετανάστες. Ίσως, αντί της ντροπής, η κατάλληλη έκφραση να είναι ότι τα μάτια μου ,από πολύ μικρή ηλικία, ήταν πάντα ανοιχτά ως προς το τι σημαίνει να είναι κανείς μετανάστης».
Η μετανάστευση, άλλωστε ήταν μια κατάσταση που έχει βιώσει ο ίδιος ο Μπαμπάκ Τζαλαλί. Γεννημένος τον Σεπτέμβριο του 1978 στο Γκόργκαν, το πιο βόρειο σημείο του Ιράν, που τότε συνόρευε με την Σοβιετική Ενωση (σήμερα με το Τουρκμενιστάν), ο Τζαλαλί έφυγε με τους γονείς και τον μεγαλύτερό του αδελφό νόμιμα για την Αγγλία το 1986, λίγο πριν το τέλος του πολέμου ανάμεσα στο Ιράν και το Ιράκ. Στην Αγγλία απέκτησε πτυχίο στις Ανατολικοευρωπαϊκές Σπουδές και μεταπτυχιακό στις Πολιτικές προτού παρακολουθήσει τη Σχολή Κινηματογράφου του Λονδίνου.
«Συχνά, το παρελθόν κάποιου καθοδηγεί το παρόν του και ειδικά για κάποιον που ξεκινάει από την αρχή κάπου μακριά από το σπίτι του, το παρελθόν δεν μένει ποτέ πολύ πίσω του», πιστεύει ο Τζαλαλί.
Η ιδέα για την δημιουργία του «Fremont» γεννήθηκε όταν ο Μπαμπάκ Τζαλαλί πήγε στο Σαν Φρανσίσκο για να γυρίσει την δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, «Radio dreams» (2016). «Έμαθα για μια πόλη ονόματι Φρίμοντ, μεγάλο μέρος του πληθυσμού της οποίας είναι Αφγανοί οι οποίοι είχαν καταλήξει εκεί έχοντας κατορθώσει να αποκτήσουν την βίζα για την Αμερική» (συμφωνεί όταν του λέω ότι το Φρίμοντ ακούγεται κάτι σαν την Αστόρια της Νέας Υόρκης όπου κάποτε κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο).
Από τότε, ο Τζαλαλί έκανε συχνά επισκέψεις στο Φρίμοντ και είδε ότι εκεί υπήρχαν πολλοί Αφγανοί μεταφραστές, εργαζόμενοι είτε για τον στρατό, είτε για υπηρεσίες ασφαλείας. «Ήταν μια περίεργη κατάσταση γιατί αυτοί οι άνθρωποι, που ήταν εγκαταλελειμμένοι από όλους παρά την αμερικανική βίζα τους, αναγκάστηκαν να κάνουν αυτή την δουλειά, όχι μέσα από ένα πρότυπο ηθικής αλλά για να επιβιώσουν, να εργαστούν.
Ωστόσο αυτό δεν έβρισκε σύμφωνους κάποιους της Αφγανικής κοινότητας γιατί τους θεωρούσαν προδότες – παρότι οι ίδιοι επίσης ζούσαν στην Αμερική». Ο Τζαλαλί είναι σε θέση να καταλάβει κάπως αυτή την περίπλοκη κατάσταση γιατί ο ίδιος, ενώ έχει σήμερα την βρετανική υπηκοότητα ποτέ δεν ένιωσε Βρετανός. «Ενώ νιώθω ότι το Λονδίνο είναι το σπίτι μου δεν νιώθω Βρετανός» είπε. «Παρόλα αυτά μπορώ να πω ότι σε κάθε κοινότητα μεταναστών με ίδιες ρίζες σε μια ξένη χώρα, υπάρχουν διαφορές και διαφορετικές αντιλήψεις».
Σε κάθε περίπτωση αυτή την κατάσταση των Αφγανών μεταφραστών γοήτευσε τον Τζαλαλί και το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία μαζί με την συνεργάτιδά τους Καρολίνα Καβάλι, του σεναρίου του «Fremont», στο οποίο όμως, αποφάσισε το κεντρικό πρόσωπο να είναι γυναίκα παρότι η πλειοψηφία των μεταναστών που γνώρισε στο Φρίμοντ ήταν άνδρες.
«Κάτι που ανέκαθεν με ενοχλούσε», είπε, «ήταν η εικόνα των Αφγανών γυναικών από τα MME και τον κινηματογράφο. Εστιάζουν πάντα στην μιζέρια. Μια Αφγανή δεν βγαίνει ποτέ από το σπίτι της, δεν έχει ποτέ εργασία, βρίσκεται απλώς σε μιζέρια. Δεν είναι αλήθεια. Είναι αλήθεια ότι καταπιέζονται αλλά έχω συναντήσει Αφγανές γυναίκες ανεξάρτητες, με όνειρα, με φιλοδοξίες. Και αυτό θέλησα να δείξω. Η Ντόνια έχει ένα βαρύ παρελθόν, σίγουρα, όμως κατά βάση δεν θέλει παρά να ζήσει την ζωή της καλά όπως κάθε γυναίκα σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Θέλει να βγει το βράδυ, θέλει να εργαστεί, θέλει να έχει να κάνει κάτι την επόμενη μέρα, θέλει να ερωτευτεί».
Για τον σκηνοθέτη, μια Γερμανίδα δεν διαφέρει σε τίποτα από μια Αγγλίδα ή μια γυναίκα από την Νιγηρία. «Όλοι θέλουμε τα ίδια πράγματα. Και όμως η εικόνα των Αφγανών που συνήθως εισπράττουμε από το σινεμά είναι γυναίκες χωρίς φιλοδοξίες, χωρίς επιθυμίες, χωρίς όνειρα. Και ίσως ένα μέρος της αιτίας που τις παρουσιάζουν κατ’ αυτό τον τρόπο να οφείλεται στο ότι πολύς κόσμος αυτήν ακριβώς την εικόνα έχει ήδη σχηματισμένη στο μυαλό του για αυτές τις γυναίκες.
Πράγματι, δεν έχουμε δει ποτέ μια Αφγανή ηρωίδα ταινίας παρόμοια με την Ντόνια που υποδύεται η εκπληκτική Αναίτα Γουάλι Ζάντα στο «Fremont» που έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές από διάφορα μέσα του διεθνούς Τύπου. «Μια ονειροπόληση για τις ανθρώπινες σχέσεις και τις δυνατότητες τους που ανθίζουν στα πιο αναπάντεχα μέρη» έγραψε η εφημερίδα The Observer, ενώ το Sight and Sound ανέφερε ότι «δίπλα στις κομεντί της Γκρέτα Γκέργουιγκ και του Νόα Μπάουμπακ, η ταινία Φρίμοντ μας παρουσιάζει το νέο μονοπάτι που ανακαλύπτει μια Αφγανή πρόσφυγας ως κειμενογράφος των μηνυμάτων που βρίσκουμε μέσα στα τυχερά μπισκότα στα κινέζικα εστιατόρια (fortune cookies). Ο Μπαμπάκ Τζαλαλί με την πανέμορφα φωτογραφημένη ταινία του χρησιμοποιεί τις παγίδες μια κρίσης ταυτότητας για να δημιουργήσει ένα αυθεντικό δράμα μετανάστευσης».
*Η ταινία «Φρίμοντ» θα προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 13 Ιουνίου σε διανομή One From the Heart
