Το μετέωρο βήμα της Ευρώπης

Ο Ενρίκο Λέτα ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών είχε πει πως οι εκλογές αυτές είναι σημαντικές γιατί θα καθορίσουν την ταχύτητα των αλλαγών στην Ευρώπη. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι αλλαγές θα γίνουν αλλά σε εθνικό επίπεδο. Οι χθεσινές εκλογές θα σημάνουν σημαντικές αλλαγές τόσο στη Γαλλία όσο και στη Γερμανία. Ο περίφημος γαλλογερμανικός άξονας που ήταν η κινητήριος δύναμη για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται σε μεγάλη κρίση και αυτό θα κοστίσει σε όλους τους Ευρωπαίους.

Ας δούμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Η αποχή είναι ο μεγάλος νικητής

Δεν έχουμε ακόμα τα τελικά αποτελέσματα της συμμετοχής στις εκλογές, αλλά όλα δείχνουν ότι η συμμετοχή είναι μικρή. Οι πολίτες ψηφίζουν στις ευρωεκλογές με γνώμονα τις επιδόσεις της εκάστοτε κυβέρνησης και όχι με βάση τα ευρωπαϊκά θέματα. Από την άλλη, δεν βλέπουν το αντίκρισμα της ψήφου τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο και το μόνο που προσδοκούν είναι η τιμωρία της κυβέρνησής τους.

Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακούμε το χαρακτηριστικό ερώτημα αν η κυβέρνηση έλαβε το μήνυμα της δυσαρέσκειάς τους. Σε αυτό το φαινόμενο ευθύνη έχουν τα πολιτικά κόμματα. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουμε επτά πολιτικές ομάδες που συγκροτούνται με βάση τα πολιτικά κόμματα. Αντί οι ευρωπαϊκές εκλογές να εστιάζονται στα ευρωπαϊκά θέματα και τις θέσεις που οι πολιτικές ομάδες έχουν για αυτά τα θέματα, εστιάζονται σε μια εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση.

Η Έκθεση Λέτα «Πολύ περισσότερο από μια αγορά» είναι σημαντική για τα επόμενα βήματα της Ευρώπης. «Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Το χάσμα μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ όσον αφορά τις οικονομικές επιδόσεις γίνεται όλο και μεγαλύτερο», αναφέρει ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα παρουσιάζοντας την ειδική έκθεση των 147 σελίδων για το θέμα, στην οποία είχε επιφορτιστεί να κάνει συγκεκριμένες προτάσεις.

Κανείς στην Ελλάδα δεν ασχολήθηκε με αυτή την έκθεση. Ασχοληθήκαμε όμως με την τιμή της φέτας και τα πόθεν έσχες. Ποια είναι η θέση των κομμάτων στην Ελλάδα για την εξέλιξη της Εσωτερικής Αγοράς; Το μόνο που σίγουρα ξέρουμε είναι ότι το ΚΚΕ θα την καταψηφίσει γιατί απλούστατα καταψηφίζει συστηματικά ό,τι έρχεται προς ψήφιση.

Η αντιπαράθεση όμως σε επίπεδο ευρωπαϊκών θέσεων είναι σχεδόν αδύνατη για τον απλούστατο λόγο ότι σε πολλά κράτη υπάρχουν αντίπαλα κόμματα που θα καταλήξουν στην ίδια πολιτική ομάδα. Θα είχαμε αυτήν την περίπτωση στην Ελλάδα αν η Νέα Αριστερά εξέλεγε έναν Ευρωβουλευτή ο οποίος θα εντασσόταν στην ίδια πολιτική ομάδα με τους εκλεγμένους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ. Και αυτό το φαινόμενο το παρατηρούμε σε όλα σχεδόν τα κράτη.

Παρατηρούμε όμως και το αντίθετο φαινόμενο. Σε πολλά κράτη, κομματικοί συνασπισμοί τροφοδοτούν δύο και τρεις διαφορετικές πολιτικές ομάδες. Δηλαδή, ο Ολλανδός πολίτης ψηφίζει το GL-PvdA, αλλά δεν ξέρει αν ο Ευρωβουλευτής του θα ενταχθεί στους σοσιαλιστές ή στους οικολόγους. Παρόμοια παραδείγματα έχουμε σε πολλά κράτη όπως την Πολωνία, τη Ρουμανία κλπ. Όπως καταλαβαίνουμε, το κριτήριο της ψήφου το καθορίζει μόνο η εθνική πολιτική.

Η απουσία του Ευρωπαϊκού Δήμου δυσκολεύει οποιοδήποτε διάλογο ή και αντίλογο με θέμα την Ευρώπη. Και ίσως να είναι ένας λόγος της αποχής τον οποίο τα κόμματα αρνούνται να προβάλουν γιατί απλούστατα αυτά τον δημιουργούν.

Ίσως κάποια στιγμή να δούμε πανευρωπαϊκά κόμματα με κοινό πρόγραμμα και κοινές θέσεις να διεκδικούν την ψήφο των ευρωπαίων πολιτών σε όλες τις χώρες της ΕΕ.

Ο συσχετισμός των πολιτικών ομάδων

Το χαρακτηριστικό των ευρωεκλογών είναι ότι είναι πολύ δύσκολο να συγκρίνουμε συνολικά δύο εκλογικές αναμετρήσεις για τον απλούστατο λόγο ότι ποτέ δεν έχουμε την ίδια σύνθεση. Κάθε εκλογική αναμέτρηση έχει διαφορετική σύνθεση είτε σε επίπεδο αριθμού χωρών είτε σε αριθμό εδρών. Η εκλογική αναμέτρηση του 2019 αποτελείτο από 28 κράτη μέλη, η φετινή από 27. Σε μερικά κράτη αυξήθηκε ο αριθμός των ευρωβουλευτών σε δύο φάσεις: την πρώτη φορά όταν έφυγε το Ηνωμένο Βασίλειο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη δεύτερη φορά με τις εκλογές του 2024.

Για να μπορέσουμε να συγκρίνουμε τον πραγματικό αριθμό εδρών, προσομοιώσαμε τα αποτελέσματα του 2019 στην κατανομή του 2024. Τα νέα πολιτικά κόμματα που δεν έχουν ακόμα δηλώσει σε ποια ομάδα θα ενταχθούν, όπως η Πλεύση Ελευθερίας ή η Φωνή Λογικής, τα κατατάσσουμε στους μη εγγεγραμμένους. Πολύ σύντομα, όμως, θα έχουμε ανακοινώσεις με αποτέλεσμα να αλλάξουν οι δυνάμεις των πολιτικών ομάδων. Δεν αποκλείεται οι Πράσινοι να εντάξουν στην ομάδα τους τον Φειδία της Κύπρου ή ακόμη και την Πλεύση Ελευθερίας, αν η ένταξή της στην Ομάδα της Αριστεράς προσκρούσει στην άρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Ενδιαφέρον έχει πού θα ενταχθεί το αντιμεταναστευτικό αριστερό Bündnis Sahra Wagenknecht της Γερμανίας.

Οι 17 ευρωβουλευτές του AfD θα προστεθούν κατά πάσα πιθανότητα στην Ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας. Παρατηρούμε ότι οι Σοσιαλιστές και το ΕΛΚ έχουν 323 ευρωβουλευτές ενώ η πλειοψηφία εξασφαλίζεται με 361. Βέβαια, οι πολιτικές ομάδες δεν μπορούν να επιβάλουν την κομματική πειθαρχία που παρατηρούμε στα εθνικά κοινοβούλια. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε την τελική σύνθεση των πολιτικών ομάδων.

Οι αριθμοί αυτή τη στιγμή δεν δείχνουν ριζικές αλλαγές. Αυτό που είναι βέβαιο, όμως, είναι οι αλλαγές σε εθνικό επίπεδο. Στη Γαλλία, θα έχουμε μια νέα κυβέρνηση με πιθανή συγκατοίκηση του κόμματος της Λεπέν με τον πρόεδρο Μακρόν. Πώς αυτό θα επηρεάσει την πρόταση που θα γίνει για τον πρόεδρο της Επιτροπής και του Συμβουλίου είναι άγνωστο. Ποια θα είναι η σύνθεση της ολλανδικής κυβέρνησης μετά τις χθεσινές εκλογές που το ακροδεξιό κόμμα PVV έχασε 6 μονάδες;

Τα χθεσινά αποτελέσματα χτύπησαν πολλά καμπανάκια σε πολλά κράτη. Προκαλούν ανατροπές όπως στη Γαλλία, προβληματισμό όπως στη Γερμανία και την Ολλανδία και απλά σηματοδοτούν μια δυσαρέσκεια όπως στην Ελλάδα. Παντού θεωρήθηκε μια χαλαρή ψήφος χωρίς συνέπειες.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι φιλοπουτινικά κόμματα ενίσχυσαν την επιρροή τους.

Η αβεβαιότητα για τον πρόεδρο της Επιτροπής δεν προέρχεται τόσο από τη σύνθεση του Ευρωκοινοβουλίου όσο από τις αβεβαιότητες των εθνικών κυβερνήσεων.

Οι Έλληνες ευρωβουλευτές

Με τα αποτελέσματα των χθεσινών ευρωεκλογών παρουσιάστηκαν τρία νέα πολιτικά κόμματα στην Ευρωβουλή: η Νίκη, η Πλεύση Ελευθερίας και η Φωνή Λογικής. Σε ποια πολιτική ομάδα θα ενταχθούν; Αυτό είναι άγνωστο. Αντί να το μάθουμε στην προεκλογική εκστρατεία, αντί να το μάθουμε από τις συνεντεύξεις και τα μανιφέστα, θα το μάθουμε από δημοσιογραφικές πηγές και μυστικές διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες. Και τα τρία αυτά κόμματα πολιτεύτηκαν με το σύνθημα της πολιτικής διαφάνειας και της αμεσότητας με το λαό. Στην πράξη, βέβαια, ακολουθείται μια άλλη τακτική.

Ας κάνουμε μερικές προβλέψεις. Η Φωνή της Αλήθειας και η ΝΙΚΗ πιθανότατα θα ενταχθούν είτε στην ομάδα ID της Λεπέν είτε στην ομάδα ECR της Μελόνι. Η Πλεύση Ελευθερίας ενδέχεται να ενταχθεί στην Ομάδα της Αριστεράς, αλλά προσωπικά δεν θα εκπλαγώ αν ενταχθεί στους Πράσινους.

Ας ελπίσουμε ότι οι νέοι Ευρωβουλευτές θα είναι πιο δραστήριοι από τους προηγούμενους. Οι χθεσινές εκλογές έστειλαν κυρίως μηνύματα δυσαρέσκειας και τιμωρίας. Σε πολλά κράτη στείλαμε στην Ευρωβουλή άτομα που δεν διαθέτουν ούτε τις γνώσεις ούτε τις ικανότητες να χειριστούν τα πολύπλοκα ευρωπαϊκά θέματα. Η ανικανότητά τους θα δημιουργήσει προβληματισμό στους πολίτες και θα οδηγηθούμε σε έναν νέο κύκλο απογοήτευσης.

Τελικά, περιμένουμε λύσεις ενώ επιλέγουμε άτομα με σκοπό να στείλουμε κάποιο μήνυμα δυσαρέσκειας. Οι αγγελιοφόροι όμως που επιλέγουμε μεταφέρουν απλά κάποια μηνύματα. Δεν λύνουν τα προβλήματα.

*Ο Αντώνης Παπακώστας είναι διδάκτωρ Πληροφορικής από το Πανεπιστήμιο Pierre et Marie Curie του Παρισιού. Από το 2000 έως το 2008 ήταν υπεύθυνος και για το Ευρωβαρόμετρο.