Η έννοια του χρόνου και η καθοριστική του σημασία στη ζωή μας απασχόλησε τη δεύτερη ημέρα του 35ου Συνεδρίου Ηγεσίας της Ένωσης Ανωτάτων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), που φέτος πραγματοποιήθηκε στις 7 και 8 Ιουνίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με θέμα «Ηγετικά ερωτήματα Ψηφιακής Νοημοσύνης».

Οι ομιλητές κλήθηκαν να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Τι σημαίνει, στην πράξη, εφημερότητα, ιστορικότητα, αιωνιότητα; Πώς διαπλέκονται αυτές οι τρεις στάσεις στον χρόνο και πώς αλληλοεπηρεάζονται; Πώς μπορεί κάποιος να ενεργεί με αίσθηση επικαιρότητας (βραχύς χρόνος), αίσθηση ιστορικότητας (μακρύς χρόνος) και αίσθηση αιωνιότητας (υπερβατικός χρόνος); Τι κερδίζουμε με την ώσμωση των τριών αντιλήψεων;

Η Κλινική ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Άννα Κανδαράκη αναφέρθηκε στην ανάλυση του παράγοντα χρόνου και πώς τον βιώνουμε. Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τον χρόνο μας πιο αποτελεσματικά και πώς η συνειδητή χρήση του χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο ευτυχισμένη ζωή.

«Οι ρυτίδες μας αποδεικνύουν αν γελάσαμε περισσότερο, αν αγχωθήκαμε περισσότερο, αν κλάψαμε περισσότερο!», σχολίασε ξεκινώντας την ομιλία της. Ο χρόνος είναι η κίνηση, είναι η αλλαγή. Όμως πρώτα πρέπει να σταθούμε στο παρελθόν και στα τραύματά μας ώστε να πετύχουμε κάποια στιγμή να μετουσιώσουμε τον θυμό σε αλλαγή.

Η εποχή μας και η επιτάχυνση του χρόνου

Οι ομιλητές του πάνελ «Το εφήμερο, το διαχρονικό, το αιώνιο: Ο χρόνος στη ζωή μας» με συντονιστή τον Χαρίδημο Τσούκα, καθηγητή Στρατηγικής Διοίησης του Πανεπιστημίου Κύπρου  και Επιστημονικό Σύμβουλο της ΕΑΣΕ, προσέγγισαν τον χρόνο από τη σκοπιά των ειδικοτήτων τους.

Η οικονομολόγος, πολιτική επιστήμονας και διευθύνουσα σύμβουλος του οργανισμού αθηΝΕΑ καθώς και παρουσιάστρια του docuseries BRAVE NEW GREECE, Μαριάννα Σκυλακάκη, σχολίασε ότι η έννοια του «εφήμερου» μπορεί να κρύβει μια παγίδα. Δεν θα πρέπει να γινόμαστε καταναλωτές της επικαιρότητας και της άμεσης ροής στα social media αλλά θα πρέπει να βρίσκουμε χρόνο για να τη μεταβολίσουμε.

Όπως είπε η κ. Σκυλακάκη, «Η εκτίμησή μου είναι ότι πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε πιο ιστορικά τα πράγματα όπως συμβαίνουν παρά το γεγονός ότι υπάρχει μεγάλο κέρδος στην αμεσότητα σήμερα, στο να πεις γρήγορα τη γνώμη σου, να είναι έντονη η άποψή σου, να καταγραφεί, να κάνουμε κλικ πάνω σε αυτή, να τη μοιραστούμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι απαραίτητα έγκυρη και ότι θα περάσει το τεστ του χρόνου, δηλαδή ότι η πρόβλεψη και η αξιολόγηση που κάναμε για τα γεγονότα, ήταν σωστή».

Η καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας και πρύτανις στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Χριστίνα Κουλούρη, αναφέρθηκε στην έννοια του χρόνου, ως αντικειμένου της ιστορίας. Υπό το πρίσμα ότι κάθε στιγμή είναι διαφορετική, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Τόνισε ότι το παρόν περιέχει το παρελθόν και κυοφορεί το μέλλον.

«Η ιστορική σκέψη αναφέρεται σε κοινότητες, σε συλλογικότητες, αλλά και η εμπειρία του χρόνου ή η μνήμη δεν ανάγεται σε ένα άτομο ή σε μία εξαίρεση. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι πώς λειτουργούν οι κοινότητες μέσα στον χρόνο, γιατί είμαστε μέλη πολλών κοινοτήτων. «Έχουμε πολλές ταυτότητες, είτε είναι το φύλο ή η οικογένεια στην οποία ανήκουμε, είτε ο τόπος καταγωγής ή το επάγγελμα μας και η κοινωνική τάξη», σχολίασε η κ. Κουλούρη. Η ίδια ανέφερε ότι ο στόχος της ιστορικής σκέψης είναι να προσφέρει αυτογνωσία στην πορεία που έχουμε ως έθνος, χώρα, κοινότητα και ως οποιαδήποτε ομάδα.

Συμβαδίζοντας με την κ. Σκυλακάκη, η κ. Κουλούρη επισήμανε ότι μια σημαντική παράμετρος του χρόνου στην εποχή μας, η οποία δεν υπήρχε πάντα, είναι η επιτάχυνση. Σήμερα ζούμε σε μία συνθήκη χρονικότητας που συνδέεται με την τεράστια ιστορική αλλαγή της βιομηχανικής επανάστασης στα τέλη του 18ου αιώνα.

«Η γραμμικότητα του χρόνου εισάγεται με τη βιομηχανική επανάσταση, όμως δεν εισάγεται μόνο η γραμμικότητα, αλλά και η έννοια της προόδου, η μέτρηση του χρόνου με όρους παραγωγικότητας…. Η εποχή μας, λοιπόν, είναι μια εποχή επιτάχυνσης του χρόνου. Είμαστε δέσμιοι αυτής της επιτάχυνσης και προσπαθούμε να αποδείξουμε ότι έχουμε επίδοση μόνο σε σχέση με τον χρόνο. Η αυτογνωσία είναι χρήσιμη για να καταλάβουμε το »γιατί», αν θέλουμε να βελτιωθούμε».

Η αιωνιότητα είναι μια αμεσότητα

Ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης, Χρυσόστομος Σταμούλης, ανέλυσε την έννοια της «αιωνιότητας», μια αφηρημένη έννοια επί της ουσίας που, όπως είπε ο ίδιος, στην ουσία είναι μια ανύπαρκτη πραγματικότητα. Πρακτικά δεν υφίσταται. Στην αιωνιότητα δίνει υπόσταση η σχέση που ξεκινάει από το παρόν και φτάνει στα έσχατα.

«Αν δούμε τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, η αιωνιότητα είναι μια αμεσότητα. Στη Θεία Λειτουργία της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας ξεκινούμε με το »ευλογημένη Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», που σημαίνει ότι τα έσχατα κάνουν είσοδο στον παρόντα. Βιώνουμε την αιωνιότητα σε μια συγκεκριμένη σύναξη μιας συγκεκριμένης ομάδας, με στοιχεία ενότητας, κοινού στόχου, κοινής μυθολογίας και κοινής αντίληψης. Αυτό σημαίνει ότι η αιωνιότητα είναι ανύπαρκτη, όταν δεν υπάρχει παρόν και πραγματικότητα», είπε ο κ. Σταμούλης.

Ο ίδιος μίλησε και για το μέλλον και για το πώς οι ηγεσίες και οι ηγέτες, που βρίσκονται στον πυρήνα της θεματικής του το Συνεδρίου, οφείλουν να έχουν προφητική όραση, να διαβλέπουν πέρα από το παρόν στο οποίο συνηθίζουμε να παραμένουμε.

Η Κατερίνα Διδασκάλου και ο χρόνος

Στην ομιλία της «Στην αρχή μου βρίσκεται το τέλος μου»: Για το πέρασμα του χρόνου, η ηθοποιός, Κατερίνα Διδασκάλου, διάλεξε ως αφετηρία για να παραθέσει τη δική της προσέγγιση στον χρόνο το τρίστιχο από τα τέσσερα κουαρτέτα του Άγγλου ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Τ. Σ. Έλιοτ: «Χρόνος ενεστώτας και χρόνος παρελθών, παρόντες αμφότεροι, σε μέλλοντα χρόνο, ίσως. Και ο μέλλοντας χρόνος περιέχεται στον παρελθόντα χρόνο». Κατά πως τόνισε η αγαπητή ηθοποιός: «Ο χρόνος είναι μια έννοια πανταχού παρούσα στη ζωή μας. Αποτελεί ένα από τα πιο συναρπαστικά, αινιγματικά θέματα που έχουν απασχολήσει ποτέ την ανθρώπινη σκέψη».

Η ίδια προσέγγισε τον χρόνο μέσα από το αρχαίο δράμα, το σύγχρονο θέατρο, τη λογοτεχνία, τη σχέση μας με την καθημερινότητα και τους οικείους μας. Μίλησε, ακόμη, για το αιώνιο κυνηγητό της νιότης με την πάροδο του χρόνου όπως προσεγγίζεται στο «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» του Όσκαρ Ουάιλντ, για τη φθορά αλλά και τη γνώση που προσφέρει ο χρόνος. «Ο χρόνος είναι στιγμές, συναισθήματα, ενέργεια, αναμνήσεις, πράγματα που θέλω να κάνω», σχολίασε η κ. Διδασκάλου.

Στάθηκε, επίσης, στο πρόβλημα του ανθρώπου σε σχέση με την υστεροφημία και σε σχέση με την δύσκολη χρονική ισορροπία ανάμεσα στην εργασία και στην αποδοτικότητα και στις στιγμές που περνάει κανείς με την οικογένειά του. Η ίδια είπε πως κάθε μέρα που περνάει προσπαθεί να συμφιλιώνεται με τον χρόνο και ότι θεωρεί τον χρόνο φίλο και δάσκαλο. Τον καλοπιάνει και του κρύβεται, αλλά κυρίως προσπαθεί να συμφιλιωθεί μαζί του.

Το 35ο Συνέδριο Ηγεσίας της ΕΑΣΕ έκλεισε ο Γιάννης Αναστασόπουλος, Σύμβουλος Διοίκησης της ΕΑΣΕ, συνοψίζοντας τα συμπεράσματα του συνεδρίου για τη σημασία του χρόνου στη ζωή μας και σε συνάρτηση με το πώς το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον συνυφαίνονται οδηγώντας την ανθρωπότητα σε έναν ατέρμονο ύλο αναζήτησης της ευημερίας.

«Το συνέδριο αυτό μας έδωσε την ευκαιρία να συνδεθούμε, να μοιραστούμε και να εξερευνήσουμε μαζί τη σχέση μας για ένα από τα πιο βαθιά και συναρπαστικά θέματα της ανθρώπινης εμπειρίας. Αυτό από την αρχαιότητα έως σήμερα ήταν ένα θέμα και ένα αντικείμενο συζήτησης, μελέτης και θαυμασμού. Ιδιαίτερα σήμερα με την ταχύτητα των τεχνολογικών εξελίξεων, τις αλλαγές και τη διαρκή ρευστότητα, ο χρόνος αποκτά νέες διαστάσεις, παρουσιάζει καινούριες προκλήσεις για όλους μας», είπε ο κ. Αναστασόπουλος.

Στο πλαίσιο της ηγεσίας, υπογράμμισε, ότι η κατανόηση και η διαχείριση του χρόνου είναι χρήσιμες δεξιότητες, ιδαίτερα σε μια εποχή που η Τεχνητή Νοημοσύνη επαναπροσδιορίζει όσα ξέραμε. «Η πραγματική πρόκληση στην εποχή μας είναι η ικανότητα των ηγετών και των επιχειρήσεων να αναπτύξουν έναν πολιτισμό που αξιολογεί και αξιοποιεί πλήρως τις δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης» τόνισε ο Σύμβουλος Διοίκησης της ΕΑΣΕ.