Ο επιμελητής Κώστας Πράπογλου παρουσιάζει την ατομική έκθεση της Susan Daboll, Whose history is it anyway ? (Ποια είναι η ιστορία μας, άλλωστε;) στον χώρο της γκαλερί του ιστορικού Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού στην Αθήνα και μας μιλάει για αυτήν μέσα από τη δική του σχέση με την Αμερικανίδα εικαστικό.
Αρχαιολόγος – αρχιτέκτονας, επιμελητής εκθέσεων σύγχρονης τέχνης σε Ελλάδα και εξωτερικό, κριτικός τέχνης και ιδρυτής του αστικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού artefact Athens, ο Κώστας Πράπογλου έχει επιμεληθεί τα τελευταία χρόνια μια σειρά από site-specific εκθέσεις μεγάλης κλίμακας όπως οι [α]γνωστοι προορισμοί στην Κυψέλη (3 εκθέσεις) (2017-19), +9 στην Ιερά Οδό (2019), τα δύο κεφάλαια των εκθέσεων reality check στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής στο Δαφνί (2021-22) και το Φαινόμενο της Πεταλούδας στο εργοστάσιο Μουζάκης-Πεταλούδα (2023).
Η γυναικεία φύση
Γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αμερική, η εικαστική διαδρομή της Daboll έχει επηρεαστεί βαθιά από το περιβάλλον και την οικογενειακή της ιστορία, με αποτέλεσμα την παραγωγή ενός τεράστιου έργου που αντικατοπτρίζει τόσο τη γοητεία όσο και την πολλαπλότητα της πραγματικότητάς μας.
Εκπέμποντας πολύ πέρα από μια απλή αισθητική, η καλλιτεχνική και οπτική ευελιξία της Daboll είναι εμφανής στην ικανότητά της να διαχειρίζεται τα χρώματα, καθώς και στα ποικίλα μέσα και τεχνικές. Ασπρόμαυρες αργυροτυπίες (gelatin silver prints), διάφορα είδη φιλμ, κολάζ, έγχρωμα polaroids, φωτογραφίες μηχανής Diana, τυπωμένα υφάσματα και άλλες ψηφιακές εκτυπώσεις είναι όλα αριστοτεχνικά ενορχηστρωμένα και σε διάλογο με έπιπλα και άλλα ευρεθέντα αντικείμενα που όλα έχουν ιδιαίτερη σημασία για αυτήν.
Susan Daboll
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η εικαστικός έλαβε μεγάλη αναγνώριση για τις μεγάλης κλίμακας φωτογραφίες γυναικείας μορφής με θέμα τη σεξουαλικότητα, τη μυθολογία και τη θρησκεία. Αυτά παρουσιάστηκαν στην πρόσοψη ενός νεοκλασικού κτιρίου και συμπεριλήφθησαν σε έκθεση στο Μουσείο Τέχνης του Μπρούκλιν.
Το 1995, άρχισε να χρησιμοποιεί έγχρωμο φιλμ για να εξερευνήσει τη φύση και το ανθρωπογενές τοπίο. Η τεχνική αυτή έπαιξε ρόλο στην πρώτη της έκθεση φωτογραφιών που τραβήχτηκαν στη φύση, με ήπια εστίαση και ιμπρεσιονιστικό ύφος. Το 2007, ολοκλήρωσε το πρώτο της πλήρως ψηφιακό έργο φωτογράφισης στα χωράφια της Πάρου.
Susan Daboll
Susan Daboll
«Γνώρισα την Susan πριν λίγα χρόνια, η δουλειά της με ενθουσίασε. Η ματιά της, οι πολυάριθμοι τρόποι επεξεργασίας της φωτογραφίας, ο τρόπος σκέψης, το υφέρπον χιούμορ αλλά και η αίσθηση αυτοσαρκασμού, με κέρδισαν από την πρώτη στιγμή», μας λέει ο κ. Πράπογλου.
Η πρώτη συνεργασία των δύο ήταν στο Φαινόμενο της Πεταλούδας πέρυσι στο εργοστάσιο Μουζάκης – Πεταλούδα. Εκεί ασχολήθηκαν εκτενώς για τον τρόπο που η Susan Daboll αντιλαμβάνεται την έννοια του χώρου και του χρόνου. Βέβαια, η προετοιμασία για την ατομική έκθεση της εικαστικού είχε ήδη ξεκινήσει.
«Το υλικό ήταν τόσο εκτεταμένο γιατί εκτός από την καθαυτή φωτογραφία υπήρχε και ένα τεράστιο αρχείο. Για μένα ήταν ζωτικής σημασίας να αναπτυχθεί ενεργός διάλογος ανάμεσα σε όλα αυτά. Έπειτα, έπρεπε να λάβω υπόψη τα διαφορετικά (σημαντικά) κεφάλαια της ζωής της Susan και με αυτόν τον τρόπο αποφάσισα να αναπτυχθεί και να ξεδιπλωθεί η έκθεση –χωρισμένη δηλαδή σε ενότητες– εγκιβωτισμένη όμως σε μια τεράστια ενιαία αίθουσα», εξηγεί ο επιμελητής.
Χρειάστηκαν ατελείωτες συζητήσεις για να γεννηθεί αυτή η έκθεση, να παρουσιαστεί όπως είναι τώρα. Ο Κώστας Πράπογλου είναι σαφής: «Η αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός είναι ένας δύσκολος χώρος και απαιτείται μεγάλη μελέτη για να τον «δαμάσεις», να εντάξεις έργα που δε θα «καταπιεί» ο χώρος, να δημιουργήσεις μια ισορροπία και μια αρμονία μεταξύ έργων, χώρου και αφήγησης. Φυσικά, αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα των ομαδικών εκθέσεων μεγάλης κλίμακας που επιμελούμαι τα τελευταία χρόνια. Δε με φοβίζουν οι μεγάλοι χώροι, έχω μάθει να τους αφουγκράζομαι, να τους σέβομαι και να τους κάνω συμμάχούς μου.
Susan Daboll
Η οπτική γλώσσα της εικαστικού γίνεται αισθητή μέσα από τη διερεύνηση της ανθρώπινης εμπειρίας και της αντίληψης της ύπαρξης. Η έκθεση Whose history is it anyway? δανείζεται τον τίτλο της από το ομώνυμο σώμα δουλειάς που δημιούργησε η Daboll το 1986.
Ποια είναι όμως η βασική ιστορία ή οι βασικές ιστορίες (προσωπικές, συλλογικές, κοινωνικές από κάθε τομέα της ζωής) που πραγματεύεται η έκθεση Whose history is it anyway ?
«Ο βασικός άξονας της έκθεσης είναι μια καθαρά προσωπική ιστορία, μια αφήγηση με τόσες ιδιαιτερότητες που θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί το σενάριο μιας κινηματογραφικής ταινίας. Πολύ σύντομα ο θεατής βρίσκει κοινές αναφορές με τη δική του προσωπική ιστορία. Ο τρόπος που μια γυναίκα αντιλαμβάνεται τον εαυτό της σε σχέση με την κοινωνία αλλά και με τον έρωτα, η αναζήτηση της (όποιας) ταυτότητας, οι αποφάσεις για μια επαγγελματική καριέρα, η σχέση με το ανδρικό φύλο, η απώλεια, ο θάνατος, η διαχείρηση του πένθους, η επαναδιαπραγμάτευση της γυναικείας φύσης, η επανεύρεση της χαμένης θηλυκότητας, η αναγέννηση μιας γυναίκας, είναι κάποια από τα βασικά νοήματα για τα οποία μας μιλά η Susan Daboll» σχολιάζει ο Κώστας Πράπογλου.
Η Susan Daboll και η Ελλάδα
Όπως μας λέει ο επιμελητής, δίνοντάς μας τη βασική ιδέα του ιδιαίτερου δεσμού που έχει δημιουργήσει η Daboll ως εικαστικός με την Ελλάδα, κάποια στιγμή η Susan Daboll βρέθηκε στην Σικελία να φωτογραφίζει αρχαίους ναούς και γυναικείες θεότητες και μετά από αρκετά χρόνια σε ένα άλλο ταξίδι βρήκε τον έρωτα στο πρόσωπο ενός έλληνα τον οποίον και παντρεύτηκε.
Η αρχιτεκτονική και η γλυπτική της αρχαιότητας την συνοδεύουν όλες αυτές τις δεκαετίες επηρεάζοντας βαθύτατα τις θεματικές της και τους τρόπους που επιλέγει να τις παρουσιάσει. «Μέσα από μια εκλεπτυσμένη αισθητική που συνδυάζει την κλασική σκέψη με μια καθαρόαιμη σύγχρονη αντίληψη της πραγματικότητας, η Susan έχει καταφέρει να μας σαγηνεύσει και να μας συγκινήσει».
Susan Daboll
Ρωτάμε τον Κώστα Πράπογλου πώς παραμένει επίκαιρο το έργο της εικαστικού σήμερα. «Όταν ένα έργο κάνει είτε άμεσες είτε έμμεσες αναφορές σε ζητήματα που μας απασχολούν, τότε αναπόφευκτα συνδεόμαστε μαζί του. Γινόμαστε ένα, συναισθανόμαστε, συμπάσχουμε. Η ανθρώπινη συνθήκη είναι από τα βασικότερα ζητούμενα αυτής της έκθεσης. Μπορεί ένα έργο να δημιουργήθηκε πριν κάποιες δεκαετίες όμως όταν εξακολουθεί να συγκινεί σημαίνει πως όχι μόνο είναι επίκαιρο αλλά παραμένει ανεξίτηλο στην καρδιά και το μυαλό μας», λέει στο ΒΗΜΑ ο ίδιος.
«Το ασυνείδητο πάντα επεξεργάζεται βιώματα που όχι μόνο μας καθοδηγούν σε όλη μας τη ζωή αλλά μας καθορίζουν ως ανθρώπους και μας προσδιορίζουν ως προς τις προσωπικές μας σχέσεις και τη στάση μας μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο.
Το εικαστικό έργο που παρουσιάζεται σε αυτήν την έκθεση είναι ένα κράμα συναισθημάτων, μια απόσταξη βιωματικών εμπειριών δεκαετιών. Η ανθρώπινη υπόσταση και όλα τα υπαρξιακά ζητήματα που συνδέονται με αυτήν βρίσκονται σε πρώτο πλάνο, φαινομενικά στιλιζαρισμένα, στην πραγματικότητα όμως ανεπεξέργαστα και ωμά έχοντας ως κύριο παρονομαστή την αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό».
Info «Susan Daboll: Whose history is it anyway ?», Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, 25 Μαϊου – 15 Ιουνίου 2024
