Το μεγάλο στοίχημα για το Κυβερνείο (Παλατάκι) της Θεσσαλονίκης

Σε μια πραγματικά εντυπωσιακή έκταση στην Καλαμαριά με περίοπτη θέα στον κόλπο του Θερμαϊκού και στην πόλη της Θεσσαλονίκης, υψώνεται επιβλητικό το ιστορικό κτίριο του Κυβερνείου, γνωστό και ως «Παλατάκι». Κλειστό από το 2006, τη χρονιά που χρησιμοποιήθηκε για τελευταία φορά,  το κόσμημα – τοπόσημο της πόλης της Θεσσαλονίκης, παραμελημένο για σχεδόν δύο δεκαετίες, έχει τώρα την ευκαιρία να ανοίξει ξανά τις πόρτες του.

Την Τετάρτη 5 Ιουνίου υπεγράφη στο «Παλατάκι», στον προαύλιο χώρο, παρουσία του πρωθυπουργού, το Μνημόνιο Συνεργασίας για την Αναβίωση του Κυβερνείου Θεσσαλονίκης μεταξύ της Βουλής των Ελλήνων, Υπερταμείου και ΕΤΑΔ. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ξεκινά η τριμερής συνεργασία των τριών συμβαλλόμενων μερών του μνημονίου με από τις υπογραφές αντίστοιχα του Πρόεδρου της Βουλής κ. Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα, του Διευθύνοντος Συμβούλου του Υπερταμείου κ. Γρηγόρη Δ. Δημητριάδη και της Διευθύνουσας Συμβούλου της ΕΤΑΔ  κ. Ηρώς Χατζηγεωργίου, για την αποκατάσταση, τη λειτουργική αναβάθμιση και την αξιοποίηση του Κυβερνείου σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία ως πολυχώρου πολιτισμού συνεδρίων και εκδηλώσεων.

Υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας για την Αναβίωση του Κυβερνείου Θεσσαλονίκης μεταξύ της Βουλής των Ελλήνων, Υπερταμείου και ΕΤΑΔ.

Η ανάπλαση και το μεγάλο στοίχημα

Η κατεύθυνση της ανάπλασης του Κυβερνείου φαίνεται ότι ταιριάζει και στον δημόσιο χαρακτήρα του κτιρίου αλλά και στο αίτημα της τοπικής κοινωνίας να καταστεί ξανά το κτίριο επισκέψιμο για το κοινό (παραμένει κλειστό λόγω επικινδυνότητας). Όπως διαπιστώσαμε επί τόπου, αλλά και από τις συζητήσεις μας με την κ. Μελίσσα Σελεβίστα, Αρχιτέκτονα- Μηχανικό, στη διεύθυνση Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Πολιτιστικής κληρονομιάς του Υπουργείο Εσωτερικών (τομέας Μακεδονίας και Θράκης) και με τον κ. Αναστάσιο Διόλατζη, συνιδρυτή και καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ «reworks» και του συνεδρίου «reworks agora», που πραγματοποιούνται στο προαύλιο του Κυβερνείου δύο φορές τον χρόνο, μετά από παραχώρηση του χώρου από την ΕΤΑΔ στον Εμπορικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης, οι δυνατότητες χρήσεις που μπορεί να προσφέρει το συγκρότημα, αφού μελετηθούν και αξιολογηθούν, ενέχουν προοπτικές ανάπτυξης για την περιοχή της Θεσσαλονίκης στα αντίστοιχα πρότυπα σύγχρονων ευρωπαϊκών πόλεων.

Δημόσια κτίρια που φιλοξενούν διαρκείς πολιτιστικές δράσεις, συνέδρια και άλλες εκδηλώσεις, μετατρέπονται αυτόματα σε ένα ζωντανό κομμάτι της πόλης. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η Λυών που παρέχει τα παλιά της κτίρια για εκδηλώσεις δημιουργώντας νέες εστίες ανάπτυξης και πόλους έλξης τουριστών σε γειτονιές που άλλοτε δεν ήταν εύκολα προσβάσιμες. Η νέα προοπτική του Κυβερνείου σχεδιασμένη με στόχο τη βελτίωση του πολιτισμικού επιπέδου της Θεσσαλονίκης σημαίνει καλύτερη ποιότητα ζωής για τους κατοίκους ενώ συνιστά εμπλουτισμένη εμπειρία για τους επισκέπτες της πόλης. Το μεγάλο στοίχημα; Η κοστοβόρα συντήρηση του συγκροτήματος που απαιτεί χρήσεις ανταποδοτικές ώστε να επαρκούν τα έσοδα για την συντήρησή του. Ο στόχος; Οι χρήσεις του Κυβερνείου να ανταποκρίνονται στην ιστορική και πολιτιστική αξία του κτιρίου χωρίς να αλλοιώνουν τον εσωτερικό και εξωτερικό χαρατήρα του.

Κυβερνείο (Παλατάκι) @reworks

Κατά πως ανακοινώθηκε, για τη διατήρηση της πολιτιστικής του κληρονομιάς, θα διοργανώνονται εκθέσεις τέχνης πολιτισμού και ιστορίας, συνέδρια και μουσικές εδηλώσεις. Έμφαση θα δοθεί παράλληλα γύρω από θέματα ιστορίας του κοινοβουλευτισμού, θεσμών και πολιτιστικά θέματα που άπτονται του σκοπού του Ιδρύματος της Βουλής. Η δημιουργία ροής επισκεπτών και η οικονομική βιωσιμότητα είναι βασικοί στόχοι, υπηρετώντας το δημόσιο σκοπό, την ιστορικότητα και το χαρακτήρα της λειτουργίας του.

Όπως δήλωσε στην υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας ο Διευθύνων Σύμβουλος του Υπερταμείου, κ. Γρηγόρης Δ. Δημητριάδης, «Με τη συνεργασία της ΕΤΑΔ και της Βουλής των Ελλήνων, διασφαλίζουμε ότι αυτό το ιστορικό κτίριο θα αναδειχθεί σε έναν πολυχώρο πολιτισμού και συνεδρίων. Η αξιοποίηση του Κυβερνείου θα συμβάλει περαιτέρω στην ενίσχυση της πολιτιστικής και τουριστικής ταυτότητας της Καλαμαριάς και της Θεσσαλονίκης».

Στο ίδιο πνεύμα και η δήλωση της Διευθύνουσας Συμβούλου της ΕΤΑΔ κ. Ηρώς Χατζηγεωργίου, η οποία σημείωσε ότι «Στόχος μας είναι να επαναφέρουμε το Κυβερνείο στη θέση που του αρμόζει σύμφωνα με την ιστορία του και μοναδικότητα του, καθιστώντας το ουσιαστικό πόλο ανάπτυξης, πολιτισμού και τουρισμού με σημαντικά οφέλη για τη χώρα και τους πολίτες».

Το Μνημόνιο συνεργασίας, το οποίο έχει διάρκεια μέχρι το τέλος του 2026 με δυνατότητα επέκτασης, προβλέπει, αρχικά το Υπερταμείο και η ΕΤΑΔ να προβούν στην εκτίμηση του κόστους των μελετών ωρίμανσης για τον προσδιορισμό του κόστους της αποκατάστασης του ακινήτου και του περιβάλλοντος χώρου.

Με βάση το κόστος αποκατάστασης που θα προσδιοριστεί, η Βουλή των Ελλήνων θα εξετάσει και θα αποφασίσει για την κάλυψη της δαπάνης αποκατάστασης είτε εξ’ ολοκλήρου είτε μερικώς, με τη συνδρομή πρόσθετων πηγών χρηματοδότησης, σε περίπτωση που αυτό κριθεί αναγκαίο. Αφού ολοκληρωθεί η εκτίμηση του κόστους, οι τρεις συνεργαζόμενοι οργανισμοί θα διερευνήσουν την περαιτέρω συνεργασία τους για την εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδίου και των ενεργειών συντονισμού υλοποίησης του έργου.

Τι ισχύει για το Κυβερνείο σήμερα

Σύμφωνα με την αρχιτέκτονα του Υπουργείου Εσωτερικών Μελίσσα Σελεβίστα, η οποία βάσισε τη μεταπτυχιακή διπλωματική της εργασία στο Κυβερνείο (Παλατάκι), το εμβληματικό κτίριο στο Καμπουρνάκι του Δήμου Καλαμαριάς, ελλείψει οποιασδήποτε συντήρησης, έχει υποστεί πολλές φθορές. Δεν έχει προβλήματα στατικότητας ωστόσο είναι εκτεθειμένο στα αερολύματα της θάλασσας και στο νερό της βροχής ενώ έχει πολλές φθορές εξωγενών και ενδογενών παραγόντων. Η κατασκευαστική δομή του έχει αλλοιωθεί και χρειάζεται λεπτομερής καταγραφή όλων των προβλημάτων του ώστε να εφαρμοστούν και οι αρμόζουσες λύσεις.

«Βάσει του ρυθμιστικού σχεδίου Θεσσαλονίκης, προβλέπονται συγκεκριμένες χρήσεις για το Παλατάκι – πολιτιστικές, αναψυχής, εστίασης, συνάθροισης κοινού και συνεδριακού κέντρου»

Βάσει του ρυθμιστικού σχεδίου Θεσσαλονίκης, προβλέπονται συγκεκριμένες χρήσεις για το Παλατάκι – πολιτιστικές, αναψυχής, εστίασης, συνάθροισης κοινού και συνεδριακού κέντρου. Το ρυθμιστικό σχέδιο δεν προβλέπει τη χρήση του κτιρίου ως ξενοδοχείου, εξέλιξη που φοβούνταν φορείς της περιοχής. «Η γνώμη μου είναι ότι το δημόσιο κτίριο ανήκει στον κόσμο. Πιστεύω ότι μόνο την πόρτα του να ανοίξεις στον κόσμο, το έργο θα βρει μεγάλη ανταπόκριση, γιατί τώρα το κτίριο παραμένει σκοτεινό και κλειστό», σχολιάζει χαρακτηριστικά η έμπειρη αρχιτέκτονας.

Το Κυβερνείο στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης @Eurokinissi

Ίσως μια περίτρανη απόδειξη γι’ αυτό, είναι η ανταπόκριση του κοινού στο μουσικό φεστιβάλ «reworks» που κάθε Σεπτέμβριο μεταμορφώνει το Κυβερνείο, ξαναδίνοντας του ένα μέρος της παλιάς του αίγλης με ηχόχρωμα και μουσική. Ο προαύλιος χώρος μπορεί να χωρέσει έως και 4000 άτομα. Πέρυσι το Παλατάκι μέσω αυτού του φεστιβάλ είχε το προνόμιο να φιλοξενήσει, μεταξύ άλλων μουσικών ονομάτων, τη δεύτερη μεγάλη συναυλία των Στέρεο Νόβα στην Ελλάδα, μετά την Αθήνα.

«Το Παλατάκι είναι έξω viral, καθώς έχουν ήδη μοιραστεί βίντεο, stories και posts, τα οποία παρακολουθούν όχι μόνο οι φαν, αλλά και πολλές άλλες σελίδες στο διαδίκτυο, που προβάλλουν αυτή τη μουσική, οπότε πρακτικά αναδημοσιεύουν το υλικό μας που αυτή τη στιγμή ταξιδεύει».

«Με σεβασμό στο κτίριο πραγματοποιούμε μία πολύ καλή διοργάνωση, η οποία μπορεί να προβάλλει και το ίδιο το σημείο και την πόλη εκτός των ορίων της χώρας», μας λέει ο Αναστάσιος Διόλατζης του φεστιβάλ «reworks» και «reworks Agora». Ο ίδιος μας περιγράφει το εξής παράδειγμα: «Αυτές οι διοργανώσεις έχουν πολύ μεγάλο βεληνεκές. Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο πραγματοποιήσαμε το συνέδριο reworks agora που πλαισιώνεται από μουσικές δράσεις. Ήρθαν καλλιτέχνες παγκοσμίου βεληνεκούς, οι οποίοι έχουν πάνω από μισό εκατομμύριο followers στο Instagram και αυτή τη στιγμή το Παλατάκι είναι έξω viral, καθώς έχουν ήδη μοιραστεί βίντεο, stories και posts, τα οποία παρακολουθούν όχι μόνο οι δικοί τους φαν, αλλά και πολλές άλλες σελίδες στο διαδίκτυο, που προβάλλουν αυτή τη μουσική, οπότε πρακτικά αναδημοσιεύουν το υλικό μας που αυτή τη στιγμή ταξιδεύει».

Το ίδιο έχει συμβεί και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Ο χώρος εκεί που ήταν άγνωστος και ξεχασμένος ακόμα και για τη Θεσσαλονίκη – πολλοί το συγχέουν με το κλειστό γήπεδο του ΠΑΟ το οποίο επίσης λέγεται «Παλατάκι» – απέκτησε βεληνεκές. Ο κόσμος το θεωρεί ένα ετήσιο ραντεβού με ενταγμένο και το Κυβερνείο στο πρόγραμμά του από το πανδημικό 2021. Έκτοτε συνεχίζει να επιστρέφει σε αυτό με επιτυχία.

«Εμείς θα χαρούμε πολύ να γίνει η ανάπλαση και ελπίζουμε να συνεχίσουμε να έχουμε τη δυνατότητα να παρουσιάζουμε εκεί περιεχόμενο», επισημαίνει ο κ. Διόλατζης. Σημειώνει επίσης ότι η Θεσσαλονίκη έχει μεγάλη έλλειψη σε πολιτιστικούς χώρους και ότι το «reworks» που ξεκίνησε το 2005 ως το μόνο μουσικό φεστιβάλ στην πόλη, αναζητά διαρκώς «venues» (στις τελευταίες 19 διοργανώσεις του το «reworks» έχει δεχθεί 230.000 επισκέπτες από τους οποίους το 48% είναι επισκέπτες εκτός Θεσσαλονίκης που ταξιδεύουν από άλλες πόλεις για το reworks ενώ το 22% εξ αυτών έρχονται από το εξωτερικό).

Κυβερνείο (Παλατάκι) @reworks

Δεκαοχτώ χρόνια μετά το κλείσιμό του, το Κυβερνείο (Παλατάκι) είναι τώρα στην αναμονή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για τη διάσωση και ανάδειξη του, η οποία μπορεί να το τοποθετήσει στο πλαίσιο μιας νέας εποχής σε σχέση με την σχεδιαζόμενη ανάπλαση του παραλιακού μετώπου της Θεσσαλονίκης και της ΔΕΘ.

Η ιστορία του Κυβερνείου και το μυστήριο του βασιλιά

Ποια είναι όμως η ιστορία του Κυβερνείου; Το κτίριο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Περικλή Σακελλάριο με τελική επεξεργασία του Ι. Χριστόπουλου στη δεκαετία του 1950. Ο Σακελλάριος, ένας από τους πρωταγωνιστές της ελληνικής αρχιτεκτονικής των ετών 1936 – 1962, ήταν υπεύθυνος για τις διασκευές των Ανακτόρων Τατοΐου, Ψυχικού και Μον Ρεπό Κέρκυρας, τις οποίες του ανέθεσε ο ίδιος ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄.

Το κτίριο χτίζεται μεταπολεμικά, μετά το ’55, καθώς η Ελλάδα εισέρχεται σε φάση ανάπτυξης μπαίνοντας στην ΕΟΚ. Ταυτόχρονα γίνονται μεγάλης κλίμακας έργα στη Θεσσαλονίκη, γεγονός που σηματοδοτεί την πορεία μιας αναπτυσσόμενης πόλης. Ο σκοπός της ανέγερσης του Κυβερνείου που εγκαινιάζεται το 1960, είναι να δημιουργηθεί μια κατοικία για εξέχοντα πρόσωπα της διοίκησης είτε επρόκειτο για τον τότε Γενικό Διοικητή είτε για τον Υπουργό Βορείου Ελλάδος.

Ο σχεδιασμός του αποκαλύπτει ένα εμβληματικό κτίριο με πολύ ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική. Το κτίριο είναι νεοκλασικού ρυθμού με χαρακτηριστικά ανακτορικής αρχιτεκτονικής και συμμετρική διάταξη με προπύλαιο και περιστύλιο από ιωνικούς κίονες. Εκτείνεται σε έναν χώρο 16 στρεμμάτων με απρόσκοπτη θέα στον Θερμαϊκό.

Κυβερνείο (Παλατάκι) @Eurokinissi

Αποτελείται από τρεις στάθμες: υπόγειο, ισόγειο και όροφο. Οι δύο βασικοί του όροφοι καλύπτουν 1200 μέτρα. Το ισόγειο έχει δημόσιο χαρακτήρα ενώ ο όροφος ιδιωτικό, διαμορφωμένος σε δύο διαμερίσματα, ένα για τη διαμονή του βασιλιά και ένα για τον εκάστοτε υπουργό. Επάνω μετρά σήμερα κανείς 35 χώρους και κάτω 31 (δωμάτια, δύο σουίτες και βοηθητικούς χώρους, δύο μεγάλους εξώστες στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο). Στη δυτική πτέρυγα προς τη θάλασσα διαμορφώνονται οι χώροι για τη διαμονή και τη φιλοξενία του βασιλιά, στην ανατολική πτέρυγα αναπτύσσεται το διαμέρισμα του υπουργού.

Πέρα από υπουργούς, το κτίριο φιλοξενεί πρωθυπουργούς της χώρας,  όπως τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου μετά την μεταπολίτευση ενώ στη δυτική πλευρά φιλοξενεί Προέδρους της Δημοκρατίας, όπως τον Χρήστο Σαρτζετάκη και τον Κώστα Στεφανόπουλο, οι οποίοι πάντα ακολοθούνται από τη συνοδεία τους σύμφωνα με το πρωτόκολλο.

Μέχρι σήμερα που συνεχίζει την έρευνα της η αρχιτέκτονας Μελίσσα Σελεβίστα, αναφέρει ότι δεν έχει βρει κάποιο επίσημο αρχείο που να επικαιροποιεί την πληροφορία ότι η βασιλική οικογένεια διέμεινε στο Παλατάκι για μία νύχτα (υπάρχουν, παρ’ όλα αυτά, τα παλιά σχέδια των δωματίων όπου αναγράφεται χαρακτηριστικά σε αυτά, «Κοιτών βασιλέως», «Κοιτών βασίλισσας» και «Κοιτών παρακοιμωμένης»).

Το Κυβερνείο εγκαταλείφθηκε από το 2006 και μετά, που ήταν η τελευταία χρήση του, πιθανόν λόγω του κόστους συντήρησής του. Οι υπουργοί που ακολούθησαν δεν προέρχονταν από περιοχές εκτός του νομού Θεσσαλονίκης, εξέλιξη που υποτίμησε τον χαρακτήρα και σκοπό της ανέγερσής του ενώ οποιαδήποτε εκδήλωση γινόταν περιοριζόταν στον αύλειο χώρο.

Σήμερα δεν είναι λίγοι οι Θεσσαλονικείς που θυμούνται ως σημαντικό πολιτιστικό γεγονός την επίσκεψή τους στο «Παλατάκι» το οποίο άνοιξε διάπλατα τις πύλες του το 1997 για να υποδεχτεί το κοινό με αφορμή την εμβληματική έκθεση έργων του Καραβάτζιο, καθώς και την έκθεση «Ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ανατολή». Οι δύο αυτές εκθέσεις ήταν οι ναυαρχίδες του θεσμού της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας που ήταν η Θεσσαλονίκη εκείνη τη χρονιά με μεγάλη απήχηση στο κοινό. Απομένει να δούμε αν τέτοια γεγονότα-ορόσημα θα επαναληφθούν, ξαναδίνοντας το φιλί της ζωής στο εμβληματικό Κυβερνείο.