Πάντα θαύμαζα τους ανθρώπους που εκεί που όλοι οι άλλοι βλέπουν κάτι άχρηστο, εκείνοι βλέπουν νέες δυνατότητες. Ανθρώπους που ενώ κοιτούν, για παράδειγμα, μια φτηνή, πλαστική σακούλα, από εκείνες που φτάνουν σωρηδόν καθημερινά στις χωματερές, οραματίζονται πώς θα μπορούσαν να την αξιοποιήσουν και να την μεταμορφώσουν σε κάτι χρήσιμο, όμορφο και, κυρίως, βιώσιμο. Αυτό ακριβώς ήταν που με εντυπωσίασε και στην Diti Kotecha, ιδρύτρια του βιώσιμου brand Théla, από την πρώτη στιγμή που ο αλγόριθμος του Instagram αποφάσισε πως πρέπει να γνωριστούμε.

Λίγες μέρες αργότερα, συναντηθήκαμε από κοντά κάπου στο κέντρο της Αθήνας, όπου τα τελευταία χρόνια μένει μόνιμα. «Νομίζω ότι η πορεία μου ως τώρα ήταν πολύ οργανική» μου λέει όταν την ρωτώ τι πυροδότησε την ευαισθητοποίησή της απέναντι στη ρύπανση από πλαστικό και πώς τελικά οδηγήθηκε στη δημιουργία ενός upcycling brand.

Φωτ.: Théla

«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Βομβάη. Σπούδασα γραφιστική και ξεκίνησα να εργάζομαι σε μια πολύ μεγάλη εταιρεία όπου σχεδιάζαμε συσκευασίες για ταχέως κινούμενα καταναλωτικά αγαθά, όπως σαπούνια, σαμπουάν, συσκευασμένα τρόφιμα κ.λπ., οι οποίες ήταν ως επί το πλείστον από πλαστικό. Νομίζω πως όλα ξεκίνησαν με εκείνη τη δουλειά. Εκεί άρχισα να μαθαίνω για το πλαστικό, εκεί κατάλαβα πως στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πολύ ευέλικτο και πολύτιμο υλικό».

Αυτή η τελευταία φράση ίσως είναι το ύστατο πράγμα που θα περίμενε να ακούσει κανείς από μία τόσο δραστήρια υπέρμαχο της βιωσιμότητας όπως η Diti. Κατά κανόνα, πλέον το πλαστικό θεωρείται κάτι φτηνό και επιβλαβές. Όμως, όπως μου εξηγεί, «απλά χρησιμοποιείται με λάθος τρόπο». Ας μην ξεχνάμε ότι το πλαστικό κατέστησε δυνατή την ανάπτυξη πολλών από τις σωτήριες καινοτομίες της σύγχρονης ιατρικής.

Φωτ.: Théla

Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα τελευταία χρόνια η ρύπανση από πλαστικά έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο πιεστικά περιβαλλοντικά ζητήματα. Η ραγδαία αύξηση της παραγωγής αναλώσιμων πλαστικών ειδών υπερκαλύπτει την ικανότητα της εθισμένης σε αυτά ανθρωπότητας να τα διαχειριστεί.

Όσο κι αν πλένουμε σχολαστικά τις πλαστικές συσκευασίες τροφίμων, προκειμένου να τις ρίξουμε στον κάδο ανακύκλωσης, δυστυχώς το μόνο το 9% του συνολικού πλαστικού που έχει παραχθεί ποτέ έχει ανακυκλωθεί και μάλιστα με τρόπο που υποβαθμίζει την ποιότητα του υλικού και το οδηγεί ταχύτερα στην αχρηστία. Το υπόλοιπο 91% βρίσκεται δυστυχώς σε χωματερές, ωκεανούς και υδροφόρους ορίζοντες.

Φωτ.: Théla

«Στον κόσμο του πλαστικού υπάρχει ένα πολύ συνηθισμένο ερώτημα που θέτουμε», λέει η Diti και συνεχίζει. «Αν η βρύση στον νεροχύτη της κουζίνας είναι ανοιχτή και το νερό ξεχειλίζει και απειλεί να πλημμυρίσει την κουζίνα, τι κάνεις πρώτα; Τρέχεις να φέρεις τη σφουγγαρίστρα για να καθαρίσεις το χάος ή κλείνεις πρώτα τη βρύση; Η απάντηση, φυσικά, είναι ότι καταρχάς κλείνεις τη βρύση. Το ίδιο ισχύει και για το πλαστικό. Πρέπει πρώτα να σταματήσουμε να παράγουμε νέα. Έχουμε ήδη πολλά πλαστικά απόβλητα να διαχειριστούμε. Έτσι, η ανακύκλωση δεν είναι λύση. Είναι εργαλείο. Είναι η τελευταία επιλογή».

Όταν, λοιπόν, η Diti τα συνειδητοποίησε όλα αυτά, έκανε στροφή 180 μοιρών, άφησε εκείνη τη δουλειά κι άρχισε να εργάζεται ως ελεύθερη επαγγελματίας για βιώσιμες νεοφυείς επιχειρήσεις, οργανισμούς και brands που είχαν αξίες στις οποίες κι εκείνη πίστευε.

Φωτ.: Théla

«Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι μου στη βιωσιμότητα. Τότε, παράλληλα, άρχισα να δουλεύω εθελοντικά και με πολλές περιθωριοποιημένες κοινότητες χειροτεχνών στην Ινδία, βοηθώντας τους να βρουν τρόπους να βγάζουν ένα καλό εισόδημα από την τέχνη τους. Έτσι, ήταν από τη μία πλευρά το πλαστικό και από την άλλη οι παραδοσιακές τέχνες».

Ώσπου γνώρισε τον άνθρωπο που έμελλε να γίνει σύζυγός της και αποφάσισε να μετακομίσει μόνιμα στην Ελλάδα. «Δεν είχα φανταστεί ποτέ πριν ότι θα έφευγα από την Ινδία για να ζήσω σε μια άλλη χώρα», παραδέχεται. «Αλλά νομίζω ότι η Ελλάδα ως χώρα και οι άνθρωποι της μού το έκαναν πολύ εύκολο. Ένιωσα εξαρχής πολύ ευπρόσδεκτη». Από τα πρώτα πράγματα που της έκαναν εντύπωση ερχόμενη στην Ευρώπη ήταν το πόσο πιο ευρεία είναι η καθημερινή χρήση πλαστικού σε σύγκριση με την Ινδία. Όπως λέει χαρακτηριστικά, το έβλεπε παντού.

Φωτ.: Théla

«Ειδικότερα όταν ήμουν παιδί, στην Ινδία δεν είχαμε συσκευασμένα προϊόντα, μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ ή γρήγορου φαγητού. Δεν είχαμε καν χαρτοπετσέτες» θυμάται. «Μεγαλώνοντας, δεν είχα εικόνες από όλα αυτά. Όταν αργότερα ο καταναλωτισμός χτύπησε την Ινδία, νομίζω ότι ήμουν σε θέση να παρατηρήσω την εμφάνισή του, να δω τη διαφορά. Και νομίζω ευαισθητοποιήθηκα λίγο παραπάνω απέναντι σε όλο αυτό».

Βλέποντας, λοιπόν, όλο αυτό το πλαστικό που κατέληγε στα σκουπίδια, η Diti άρχισε να μαζεύει πλαστικές σακούλες κάθε είδους και περιτυλίγματα συσκευασίας τροφίμων που έβρισκε στον δρόμο. Στη συνέχεια τα έπλενε, τα άπλωνε να στεγνώσουν κι ύστερα τα έκανε νήμα, τα έπλεκε και έφτιαχνε διάφορα όμορφα και χρηστικά αντικείμενα που το καθένα είχε μια δική του ιστορία να διηγηθεί.

«Φαινόταν να πηγαίνει καλά όλο αυτό και σιγά σιγά, για να μπορέσει να μεγαλώσει όλο αυτό, αποφάσισα να επικεντρωθώ στις πιο επιχειρηματικές πτυχές του. Και δεδομένου ότι έχω πολύ καλές σχέσεις στην πατρίδα μου με τις εκεί κοινότητες χειροτεχνών, αποφάσισα να συνεργαστώ μαζί τους για την παραγωγή των προϊόντων», λέει η ίδια.

Φωτ.: Théla

Ονόμασε το brand Théla, που στα Ινδικά θα πει σακούλα και ξεκίνησε να συλλέγει πλαστικά απόβλητα, κυρίως από μαλακό πλαστικό, από σημεία συλλογής απορριμμάτων. Παράλληλα, άρχισε να συνεργάζεται πολύ στενά με φορείς εξοικειωμένους με την ύφανση πλαστικού σε παραδοσιακούς αργαλειούς και κοινότητες ραφτών. Αποφασισμένη να μην παρεκκλίνει ούτε στο ελάχιστο από τις προσταγές τις βιωσιμότητας, η Diti φρόντισε – και συνεχίζει να φροντίζει διαρκώς – και την παραμικρή λεπτομέρεια – από τα απορρυπαντικά μέχρι το στημόνι.

Αφουγκράστηκε πολύ το υλικό, τη συμπεριφορά του. «Πλαστικό από πλαστικό έχει μεγάλη διαφορά», τονίζει. «Κι επειδή εμείς αρχίσαμε να συλλέγουμε πολλά και διαφορετικά είδη πλαστικού, το υλικό με το οποίο έχουμε τελικά να δουλέψουμε έχει μια κάποια ακαμψία. Έτσι, αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε σε τσάντες και αξεσουάρ γιατί το σημαντικότερο για εμάς ήταν να είμαστε zero waste».

Φυσικά, όλα αυτά δεν έγιναν από τη μια στιγμή στην άλλη. Η Théla μετρά σήμερα πέντε χρόνια ζωής. «Οτιδήποτε χειροποίητο απαιτεί πολύ χρόνο. Αλλά αξίζει τον κόπο. Και είναι πολύ πιο φιλικό προς το περιβάλλον γιατί έχει χαμηλότερο αποτύπωμα άνθρακα. Παράλληλα, ενισχύει τις παραδοσιακές τέχνες και βοηθά στην αναβίωσή τους», σημειώνει και αμέσως τη ρωτώ το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό. Θα μπορούσε να δώσει λύση στο πρόβλημα των αποβλήτων – όχι μόνο πλαστικών, αλλά και γενικότερα – η επιστροφή στις παραδοσιακές τέχνες και τεχνικές;

«Νομίζω ότι κοιτώντας πίσω σε παλιότερες εποχές, τότε που δεν υπήρχε πλαστικό, ανακαλύπτει κανείς πως οι παππούδες μας για παράδειγμα εφάρμοζαν πρακτικές βιωσιμότητας όπως η αναβαθμιστική ανακύκλωση ούτως ή άλλως. Τα αντικείμενα επισκευάζονταν κι επαναχρησιμοποιούνταν, το μαλλί από τα παλιά μάλλινα ρούχα, για παράδειγμα, μπορεί με τη βοήθεια του αργαλειού να γινόταν ένα χαλί. Οπότε, ναι, αν εξετάσουμε πώς γίνονταν τα πράγματα στο παρελθόν, θα μάθουμε πολλά.

Φωτ.: Théla

»Χρειάζεται όμως, την ίδια στιγμή, να εξετάσουμε και τις βιώσιμες τεχνολογίες του μέλλοντος. Ο συνδυασμός αυτών θα ήταν μια εξαιρετική λύση. Έχουμε πολλές τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των υλικών. Όσον αφορά εναλλακτικές λύσεις για το πλαστικό, υπάρχουν πλέον και πλαστικά φυτικής προέλευσης που κατασκευάζονται από ανανά ή μανιτάρια. Υπάρχουν καινοτομίες που μπορούν να αντικαταστήσουν τις πλαστικές συσκευασίες. Πιστεύω, λοιπόν, ότι η λύση βρίσκεται στο συνδυασμό των δύο».

Η Diti πλέον μένει για το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου στην Αθήνα και περνά τρεις με τέσσερις μήνες τον χρόνο στην Ινδία. Το να τρέχει μια ολόκληρη επιχείρηση από μακριά έχει αρκετές προκλήσεις, αλλά έχει βρει έναν τρόπο που μέχρι τώρα δουλεύει αρκετά καλά. Όσο είναι στην Ινδία, ασχολείται κυρίως με την παραγωγή. Όταν όμως είναι στην Ελλάδα, αφοσιώνεται αφενός στο εμπόριο αλλά και σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

«Αυτό που κάνω ουσιαστικά είναι ότι διοργανώνω εκπαιδευτικά εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες γύρω από το πλαστικό και πώς να αποκτήσουν μια πιο κριτική στάση απέναντι σε αυτό και τον αντίκτυπό του στο περιβάλλον. Αυτά τα εργαστήρια περιλαμβάνουν και δραστηριότητες χειροτεχνίας. Πέρα από αυτό, πραγματοποιώ και κύκλους μαθημάτων που μπορεί να έχουν διάρκεια και ως τρεις μήνες, καθώς επίσης σχεδιάζω προγράμματα διδασκαλίας με αντικείμενο τη βιωσιμότητα για σχολεία. Αυτή τη στιγμή συνεργάζομαι με ένα δίκτυο σχολείων στην Ινδία, που προσπαθεί να παρέχει διαφορετικούς τρόπους εκπαίδευσης», λέει η ίδια.

Όπως και με κάθε τι, η βιωσιμότητα ξεκινά από την εκπαίδευση. Ένα ολιστικό και συνεπές πρόγραμμα σπουδών θα είχε ως αποτέλεσμα οι επόμενες γενιές να σκέφτεται βιώσιμα κάθε πτυχή της ζωής, να γίνουν φορείς της αλλαγής. «Είναι κάτι που λείπει. Και είναι κάτι που θα θέλαμε να φέρουμε. Ελπίζω να τα καταφέρουμε» μου λέει η Diti και σκέφτομαι πόσο πολύ χρειαζόμαστε ανθρώπους με όραμα αυτή τη στιγμή περισσότερο από ποτέ.