Στα περισσότερα πράγματα στη ζωή, η ουσία βρίσκεται στο βάθος και αν κάποιοι το γνωρίζουν καλά είναι οι δύτες και οι σπηλαιοδύτες. Μπορεί να ακούγεται κλισέ ότι ο βυθός κρύβει θαύματα, ωστόσο παρακολουθώντας το «UnderWonder», τη νέα σειρά ντοκιμαντέρ σε παραγωγή COSMOTE TV και σκηνοθεσία Κώστα Καρύδα, αντιλαμβάνεσαι ότι σε όλα τα κλισέ βρίσκεται και μια δόση αλήθειας.

Στα επεισόδια του «UnderWonder» αποκαλύπτονται ιστορίες κρυμμένες βαθιά κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, μέσα από τις οποίες μαθαίνουμε για την πολιτιστική και ιστορική μας κληρονομιά, αλλά και για τα πιο πρόσφατα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας.

Λίγο πριν το φινάλε της σειράς (Κυριακή 26/5 ,21:00, COSMOTE HISTORY), ο Γιώργος Βανδώρος, επικεφαλής της ομάδας των έμπειρων σπηλαιοδυτών που εξερευνούν με πάθος και προσήλωση εντυπωσιακά υποβρύχια τοπία, μιλά στο ΒΗΜΑ για τις κρυμμένες ιστορίες του βυθού, αλλά κσι για τις φυσικές προκλήσεις της σπηλαιοκατάδυσης.

Θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μας την πρώτη σας υποβρύχια ανάμνηση (όχι απαραίτητα την πρώτη σας κατάδυση);

Λίγο μετά την βασική μου εκπαίδευση στο πρώτο επίπεδο κατάδυσης θυμάμαι να βρίσκομαι στο 2ο Λιμανάκι της Βουλιαγμένης, κλασικός τότε προορισμός καταδύσεων, και να περνάω χρόνο υποβρυχίως απλά εξασκώντας την πλευστότητα μου. Προσπαθούσα να καταλάβω πώς μπορώ να γίνω καλύτερος. Εκεί θυμάμαι να έχω βάλει σε προτεραιότητα την βελτίωση των δεξιοτήτων σε σχέση με την ευχαρίστηση του περιβάλλοντος. Κατάλαβα ότι πρέπει να γίνω όσο καλύτερος μπορώ ώστε να μπορέσω αργότερα να παρατηρήσω το περιβάλλον γύρω μου. Είναι κάποιες στιγμές στην ζωή μας που μας μένουν σαν σελίδα σε κόμικ περιοδικού. Έχω την εικόνα μου να σκέφτομαι τα παραπάνω ενώ ισορροπώ με δυσκολία σε ένα καλώδιο που τότε υπήρχε στο σημείο και να παίρνω αποφάσεις…

Τι συμβολίζει για εσάς το νερό;

Το νερό είναι το καταφύγιο μου, είναι το μέρος που τα προβλήματα μου θα χαθούν και θα νιώσω καλά. Όταν βρίσκομαι μακριά από το νερό νιώθω την έλλειψή του να με επηρεάζει.

Πώς προέκυψε η παρουσία σας στο «UnderWonder»;

Το «UnderWonder» προέκυψε μέσα στην καραντίνα του Covid-19 το 2020. Η ιδέα μπήκε στο μυαλό μας από τον Ανδρέα Κουρή και όλοι όσοι βουτάγαμε μαζί εκείνη την περίοδό μπήκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο UnderWonder. Σαν ένας από όλους κι εγώ βρίσκομαι στους συντελεστές του.

Τι σας γοήτευσε στην ιδέα της δημιουργίας του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ;

Η γοητεία του ήρθε λίγο αργότερα όταν κατάλαβα ότι θα μπορούσαμε να δώσουμε την απάντηση σε όσους μας ρωτούσαν γιατί βουτάμε στις σπηλιές και τί βλέπουμε σε αυτές. Νομίζω ότι πια μπορούμε να αναφερόμαστε στο UnderWonder σαν την αναφορά μας γι αυτό που κάνουμε.

Ο Γιώργος Βανδώρος, επικεφαλής της ομάδας σπηλαιοδυτών στο ντοκιμαντέρ «UnderWonder»

Σε ποια στάδια της δουλειάς σας χρειαστήκατε να δουλέψετε διαφορετικά για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ ή για να το πω διαφορετικά τι επιπλέον έφερε στον τρόπο που δουλεύετε η συνθήκη της δημιουργίας ενός ντοκιμαντέρ;

Θέλοντας να παράγουμε εικόνες κάτω από το νερό, ήδη όλο μας το καταδυτικό προφίλ ήταν βασισμένο στο να βοηθήσουμε με κάθε τρόπο να βγουν εικόνες. Αυτό δεν άλλαξε σε όλη την διάρκεια των γυρισμάτων. Βάζαμε πάντοτε την ασφάλεια πάνω από όλα και μετά να βγάλουμε εικόνες. Αρκετές ήταν οι φορές που αυτό δεν ήταν εύκολο αλλά έχοντας το σαν βασικό στόχο τελικά, νομίζω, κάναμε καλή δουλειά. Η συνεργασία με τον Κώστα Καρύδα και την ομάδα του ήταν πολύ καλή. Υπήρξε αμοιβαίως σεβασμός και κατανόηση ότι όλοι μάς προσπαθούσαμε για ένα κοινό στόχο. Ο χρόνος και οι καιρικές συνθήκες μας έκαναν την ζωή λίγο δύσκολη αλλά και πάλι, θέλαμε να γίνει μια καλή δουλεία και δώσαμε τον καλύτερο εαυτό μας.

Ποια συμβουλή που λάβατε ως νέος δύτης επιβεβαιώνεται κάθε φορά μέχρι σήμερα;

Το 2004 βρέθηκα να αξιολογούμαι ώς υποψήφιος εκπαιδευτής στην τότε Ελληνική Ομοσπονδία Καταδύσεων, ενώ τα είχα πάει αρκετά καλά και δεχόμουν θετικά σχόλια ο επικεφαλής εκπαιδευτής εκπαιδευτών μου είπε. «Το πόσο καλός θα είσαι στην δουλειά σου θα το δείξει ο χρόνος. Μόνο αν παραμείνεις σε αυτό το επάγγελμα και σε αποδεχτούν οι υπόλοιποι του χώρου θα μπορείς να πιστεύεις ότι έχεις κάνει τα πράγματα σωστά». Τα λόγια αυτά τα πήρα πολύ σοβαρά και ποτέ δεν σκέφτομαι, δρώ και αντιδρώ έχοντας στο μυαλό μου το κοντινό μέλλον αλλά την γενική εικόνα στο πέρασμα του χρόνου. Περιμένω λοιπόν το πέρασμα του χρόνου να με αξιολογήσει.

Οι σπηλαιοκαταδύσεις είναι μια βουτιά στην ιστορία του πλανήτης μας, αλλά και των ανθρώπων. Επιγραμματικά, ποιες ιστορίες αφηγούνται τα 4 σπήλαια που επισκέπτεστε στο «underWonder».

Πολύ σωστά το θέτετε οι σπηλιές και οι σπηλαιοδύτες των έχουν κοινές ιστορίες.

Η Λίμνη της Βουλιαγμένης εξιστορεί την εξέλιξη της σπηλαιοκατάδυσης στην Ελλάδα μέσα σε δεκάδες χρόνια, από γνωστούς και άγνωστους δύτες με μικρή ή μεγάλη συμμετοχή. Αρκετοί από τους παλαιότερους δύτες αλλά και από τους νεότερους έχουν τις εμπειρίες τους μέσα σε αυτές τις τεράστιες αίθουσες και η Λίμνη είναι η μόνη που γνωρίζει τις λεπτομέρειες.

Η Αμφιτρίτη μας λέει την ιστορία μιας γυναίκας που ψάχνοντας βρήκε ένα μικρό άνοιγμα που οδήγησε στην αλλαγή της ζωής όχι μόνο της ίδιας αλλά και άλλως δυτών που βρήκαν τα πατήματά τους πάνω από το δάπεδο των ιζημάτων.

«Δεν βασιζόμαστε στο ένστικτο μας, ούτε καν στο αίσθημα του φόβου»

Ο Δυρός ήταν, είναι και ελπίζω να είναι ο καθρέφτης της Ελλάδας. Ένα από τα σημαντικότερα σπήλαια στο κόσμο και ίσως από τα ομορφότερα στην Ελλάδα περιμένει ακόμα τους σπηλαιοδύτες που θα πάρουν την ήδη σημαντική δουλειά που έχει γίνει και θα βρουν τον τρόπο με σεβασμό να ξετυλίξουν το κουβάρι.

Στο σπήλαιο των Ελεφάντων θα ακούσεις μέσα στους σταλακτίτες και σταλαγμίτες του τις χιλιάδες κραυγές χαράς και θαυμασμού των δυτών που το έχουν επισκεφτεί, αλλά και αυτών που το βρήκαν, το αποκάλυψαν, το μελέτησαν και το προστατεύουν. Είναι ένα κόσμημα και σαν τέτοιο πρέπει το μέλλον να το κατοχυρώσει.

Στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ μαθαίνουμε, ανάμεσα σε άλλα, και τις αρετές που πρέπει να έχει ένας δύτης. Από την άλλη, μοιάζει να είναι πολύ λεπτή η γραμμή ανάμεσα στο «συνεχίζω-δεν συνεχίζω». Πώς ένας δύτης μαθαίνει να διατηρεί αυτή τη εύθραυστη ισορροπία; Είναι μόνο το ένστικτο της επιβίωσης ή απαιτούνται κι άλλες πνευματικές υφής δεξιότητες;

Είναι η κοινή λογική αυτή που μας οδηγεί σε αποφάσεις. Έχοντας μετρήσει τις διαθέσιμες επιλογές, έχοντας προγραμματίσει της πιθανές εκδοχές παίρνουμε τις αποφάσεις με έναν κοινό παράγοντα: να επιστρέψουμε ξανά. Στις στιγμές του δράματος η πραγματικότητα είναι αυτή που αποδραματοποιεί τα γεγονότα. Δεν έχουμε καμιά ειδική δύναμη ούτε κάποιο πνευματικό χαρακτηριστικό πέραν από την σκληρή δουλειά για να είμαστε στο άρτιο των δεξιοτήτων, την αναλυτική προσέγγιση ώστε να είμαστε έτοιμοι όταν και αν χρειαστεί. Δεν βασιζόμαστε στο ένστικτο μας, ούτε καν στο αίσθημα του φόβου. Ο σπηλαιοδύτης είναι ένα τέρας ελέγχου. Ξέρουμε ότι ο θάνατος μας εκεί θα είναι άσχημος και δεν αφήνουμε τίποτα στην τύχη. Όλες μας οι αισθήσεις είναι προτεταμένες και μετράμε κάθε εκδοχή του πιθανού μέλλοντος. Για τους λόγους αυτούς η σπηλαιοκατάδυση δεν είναι για όλους, όχι γιατί κάποιος δύτης υπολείπεται σε ταλέντο, αλλά γιατί θέλει πολύ σκληρή πνευματική δουλειά και επιμονή. Τα αποτελέσματα σε αυτή την ζωή δεν έρχονται ούτε γρήγορα ούτε δίχως κόστος.

Είναι όντως πιθανόν κάποιος δύτης σήμερα να αρχίσει να οραματίζεται νύμφες ή πλέον τα μέτρα προστασίας είναι επαρκή;

Εδώ και αρκετά χρόνια η τεχνολογία της κατάδυσης μας έχει δώσει τα εργαλεία και τις μεθόδους να σκεφτόμαστε καθαρά σε αυτά τα βάθη. Το μυαλό είναι καθαρό και μπορεί να σκέφτεται σχεδόν σαν να είναι στην επιφάνεια. Αν κάποιος θέλει να ψάξει τις νύμφες και τις νεράιδες το πιθανότερο είναι να τις βρει εδώ στην επιφάνεια, ανάμεσά μας, παρά στους διαδρόμους των σπηλαίων…

Ποιος είναι ο πιο απόκοσμος ήχος που έχετε ακούσει στη διάρκεια μας κατάδυσης;

Κάποιες φορές οι φυσαλίδες μας ταξιδεύοντας προς την επιφάνεια περνώντας μέσα από τους σταλακτιτικούς σχηματισμούς που είναι βυθισμένοι κάτω από αυτήν, παράγουν μουσικούς ήχους. Κάποιες στιγμές είναι κρυσταλλικές νότες και κάποιες άλλες είναι μπάσες βοές. Πιστεύοντας ότι οι ήχοι αυτοί δεν ανήκουν στο σπήλαιο σταματάς να τους ακούσεις και τελικά αναρωτιέσαι αν τους ερευνάς ή τους απολαμβάνεις.

Και σε ποιο σημείο στον πλανήτη βρίσκεται η πιο έντονη εικόνα στη διάρκεια μιας κατάδυσης;

Κάθε σημείο του πλανήτη έχει την δική του γεωλογική ιστορία και τα σπήλαια της περιοχής αναφέρονται σε αυτήν. Κάθε σπήλαιο έχει την δική του ομορφιά και κάθε περιοχή της δική της σημασία. Υπάρχουν μέρη με εκατοντάδες σπήλαια και άλλες με ελάχιστα. Ο κάθε σπηλαιοδύτης έχει την δική του αισθητική και φαντάζομαι να απολαμβάνει το κάθε σπήλαιο αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητές τους.

«Αν κάποιος θέλει να ψάξει τις νύμφες και τις νεράιδες το πιθανότερο είναι να τις βρει εδώ στην επιφάνεια παρά στους διαδρόμους των σπηλαίων».

Αυτή η επαφή με τη φύση, η προσέγγιση σε μέρη που δεν έχει φτάσει και άνθρωπος σάς βοηθά στη ζωή έξω από το νερό; Στην απεραντοσύνη του βυθού οι έγνοιες μας και οι ανησυχίες μας έρχονται στις σωστές τους διαστάσεις;

Με έχει βοηθήσει να καταλάβω ότι είμαι ένα μικρό μέρος ενός τεράστιου πάζλ με τρισεκατομμύρια κομμάτια. Αυτό όμως ευτυχώς δεν με εμποδίζει να βιώνω την καθημερινότητά μου μέσα από τις δυσκολίες και τα εμπόδια που με κάνουν να γίνομαι πληρέστερος άνθρωπος. Ο βυθός, το νερό, οι σπηλιές, η θάλασσα και τα ναυάγια με βοηθούν να βρίσκω λύσεις σε προβλήματα που υπήρχαν πριν από την γέννησή μου και άλλα, που εγώ με το δικό μου βήμα έφτιαξα. Η πλεύση στις τρείς διαστάσεις γεμίζει τις μπαταρίες μου για να προσπαθώ στην καθημερινότητά μου. Η κατάδυση με συμπληρώνει και με βοηθά να ελπίζω στην επόμενη μέρα και στην επόμενη κατάδυση.

Οι άνθρωποι είμαστε φθαρτοί και προσηλωμένοι σε όλα τα σημαντικά που γίνονται τώρα. Αυτό μας κάνει να πιέζουμε τις αντοχές μας και να εξελισσόμαστε ταχύτερα. Με βοηθά πολύ να γνωρίζω ότι έχω την δύναμη να αλλάξω εξελίξεις του μικρόκοσμού μου, ενώ ταυτόχρονα ηρεμώ όταν θυμάμαι ότι ένα βότσαλο θα αναταράξει την επιφάνεια του νερού μόνο για μερικά δευτερόλεπτα, άρα μπορώ να κάνω λάθη προσπαθώντας για το σωστό.