Εχει ζωή ένας χαρακτήρας; Εξαρτάται τον χαρακτήρα. Και δεν εννοούμε εδώ αν είναι καλό παιδί («πάρε του μια πάστα», τότε, κατά το κοινώς λεγόμενο). Εννοούμε όμως το αν έχει πλαστεί έτσι ώστε να μοιάζει ότι έχει όντως σάρκα και οστά. Μάλλον αυτή ήταν η περίπτωση του περιβόητου Σέρλοκ Χολμς, που ο δημιουργός του, Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, κατάφερε, πέρα από το να τον πλάσει, και να τον σκοτώσει και να τον αναστήσει. Μετά τον Λάζαρο και τον Ιησού, ο διάσημος ντετέκτιβ είχε τέτοια απήχηση που ανάγκασε τον συγγραφέα να ανακαλέσει το τέλος του, σαν έφεση σε πολύκροτη δίκη, και να τον επαναφέρει στη (χάρτινη έστω) ζωή.

Σπάνια ένας συγγραφέας ταυτίζεται τόσο πολύ με έναν ήρωα. Ο Ομηρος φρόντισε να γράψει δύο έπη ώστε να μην μπερδευτούμε. Η Αγκαθα Κρίστι να βάλει τη δεσποινίδα Μαρπλ δίπλα στα μικρά γκρίζα κύτταρα του Ηρακλή Πουαρό. Κι αν ο Ρέιμοντ Τσάντλερ και ο Φίλιπ Μάρλοου φτάνουν πολύ κοντά στην ταύτιση, ο βίος του συγγραφέα, αλκοολικός, ερωτευμένος με μια πολύ μεγαλύτερή του γυναίκα, στον απατηλό κόσμο του Χόλιγουντ, προσφέρεται ο ίδιος για μυθιστορία.

Αντίθετα, ο Κόναν Ντόιλ, γεννημένος σαν σήμερα, στις 22 Μαΐου του 1859, μπερδεύεται στη συνείδηση του κοινού με τον ίδιο τον ήρωά του, τον ένοικο του διαμερίσματος 221Β της οδού Μπέικερ στο Λονδίνο. Νους ταχύς, σε βαθμό που χρησιμοποιεί τα ναρκωτικά ώστε να «κάψει» κανένα κύτταρο και να μην πάθει υπερθέρμανση ο εγκέφαλος. Παιδί του διαφωτισμού και της επιστημονικής επανάστασης της νεωτερικότητας, που χρησιμοποιεί τα τελευταία πορίσματα των επιστημών για να πολεμήσει το έγκλημα. Την ίδια στιγμή, άνθρωπος της πράξης, που συμμετέχει ενεργητικά στο πεδίο και κυνηγά το κακό με το ίδιο του το σώμα, γυμνασμένος και ευκίνητος. Του σαλονιού, με το καυστικό χιούμορ και τη γνώση των καλών τρόπων, αλλά και του λιμανιού: γνωρίζοντας όλο το εύρος του δικτύου του μικροεγκλήματος, όπως φαίνεται από τον τρόπο που χρησιμοποιεί τα χαμίνια για να αποσπάσει πληροφορίες. Μια φιγούρα πληθωρική, αντιφατική, τρομερά γοητευτική.

Είναι όμως ο Σέρλοκ Χολμς η πραγματική συνεισφορά του Κόναν Ντόιλ στη δημιουργία ηρώων; Ή μήπως θα πρέπει κάποτε να του αποδώσουμε τα εύσημα για την κατασκευή μιας φιγούρας που, καίτοι λιγότερο εντυπωσιακή, αναδεικνύεται ακριβώς γι’ αυτό ως σημαντική; Αναφέρομαι προφανώς -στοιχειώδες!- στον δόκτορα Γουότσον. Στο σύμπαν που έχει κατασκευάσει ο Ντόιλ, αν ξέρουμε τον Χολμς είναι επειδή μας τον περιγράφει ο Γουότσον. Κουβαλώντας το βάρος μιας αυτοκρατορίας -διόλου τυχαία έχει συμμετάσχει στις αποικιοκρατικές περιπέτειες της Αγγλίας – πριν αποσυρθεί από τη δράση του μετώπου στα μετόπισθεν, φέροντας έναν μέσο νου που χρειάζεται πολλές εξηγήσεις για να καταλάβει τα προφανή για την ιδιοφυΐα, χαρακτηρίζεται ωστόσο από την προθυμία να δει, να καταλάβει και να απαθανατίσει.

Αν ο Χολμς είναι ιδιότροπος, εκκεντρικός και εριστικός λόγω τη μοναδικότητάς του, ο Γουότσον είναι προσηνής, υποχωρητικός, ακραία ταπεινός λόγω της πίστης του στην ευφυΐα του φίλου του. Αυτή η αποδοχή του δεύτερου ρόλου, του παρατηρητή και χρονικογράφου διδάσκει ένα ακόμα πιο πολύτιμο μάθημα: την αποδοχή των ορίων, τη συμμόρφωση με μια κανονικότητα εκμάθησης και καταγραφής του εξαιρετικού, την προσεχτική αρχειοθέτηση των επιτευγμάτων. Ο Χολμς αποτελεί το σύμβολο μιας ηρωικής εποχής, αυτή που διέλυσε τις ψευδαισθήσεις του παρελθόντος και εξορθολόγισε τον βίο μας. Ο Γουότσον αποτελεί το επόμενο βήμα: σ’ αυτόν τον εξορθολογισμένο βίο δεν είναι το εξαιρετικό, ανεπανάληπτο, εξωπραγματικό που δίνει τον τόνο, αλλά η ρουτίνα. Ο «βαρετός» γιατρός είναι ο αδερφός μας, σ’ έναν μύθο που μιλάει ακόμα και σήμερα για μας, τα παιδιά της εκκοσμίκευσης.