Το περίεργο ατύχημα του Προεδρικού ελικοπτέρου βάζει το Ιράν σε μια πολιτική δίνη, η οποία διαταράσσει το πλέγμα σχέσεων των κυρίαρχων συντηρητικών κύκλων της χώρας. Ακόμα και πριν την ανακοίνωση του θανάτου του Προέδρου, ο υπέρτατος ηγέτης της χώρας, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, μιλούσε για ομαλή μετάβαση, υπογραμμίζοντας τη συνέχεια διοίκησης, τάξης, και ασφάλειας.

Μετά το δυστύχημα, είναι ξεκάθαρο ότι η χώρα θέλει να αποφύγει την εμπλοκή σε ένα κύκλο απόδοσης ευθυνών και συνομωσιών, οριοθετώντας αυτή τη μετάβαση ως εσωτερική υπόθεση. Η απουσία ελεύθερων και ανεξάρτητων μέσων μαζικής ενημέρωσης, ωστόσο, επιτρέπει να διασπείρονται σαν φωτιά φήμες και θεωρίες συνωμοσίας, ανεξάρτητα από τις προθέσεις της Τεχεράνης.

Η απρόβλεπτη εξέλιξη θα συμβάλει στην έλλειψη διαφάνειας που περιβάλλει τις μάχες εξουσίας στο Ιράν. Το ιρανικό κατεστημένο βρίσκεται επί του παρόντος υπό την επιρροή ισχυρών συντηρητικών ομάδων. Το αποκαλούμενο «Μέτωπο Αντοχής» ανταγωνίζεται με νέο-φονταμενταλιστικές δυνάμεις σε μια μάχη που περιορίζεται ανάμεσα συντηρητικές και ακροδεξιές ομάδες οι οποίες προτάσσουν τον έλεγχο της εξουσίας έναντι της νομιμοποίησης τους.

Οι εκλογές του Μαρτίου στην Ισλαμική Δημοκρατία χαρακτηρίστηκαν από τη μικρότερη ιστορικά συμμετοχή όλων των στρωμάτων της κοινωνίας: 40% σε εθνικό επίπεδο στον πρώτο γύρο και μόλις 7% στην Τεχεράνη, στον δεύτερο.

Το «Μέτωπο Αντοχής» και οι νέο – συντηρητικές δυνάμεις έχουν μεγάλη οικονομική υποστήριξη από τάξεις που απομυζούν τον κράτος και οφείλουν τα πάντα στον συγκεκριμένο τον συνασπισμό. Ο Ραϊσί βασίστηκε σε αυτό το δίκτυο προκειμένου να διασφαλίσει την άνοδό του στην εξουσία το 2021.

Ο συνασπισμός αυτός βρέθηκε ουσιαστικά χωρίς αντίπαλο στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση. Τώρα, όμως, το πολιτικό παιχνίδι ανοίγει και ο απόλυτος έλεγχος της εξουσίας τίθεται υπό αμφισβήτηση. Η συνταγματική επιταγή για διενέργεια εκλογών σε σύντομο χρονικό διάστημα, εντός 50 ημερών, αφαιρεί τη δυνατότητα του πλήρους ελέγχου της διαδικασίας. Και έτσι το σημερινό σύστημα εξουσίας βρίσκεται σε επισφαλή θέση.

Ως επικρατέστερος αντίπαλος φέρεται ο Μοχάμεντ Μπακερ Κουαλιμπαφ, πρόεδρος της Βουλής για δυο διαδοχικές θητείες και πρώην δήμαρχος της Τεχεράνης, ο οποίος αποτελεί μια πιο ρεαλιστική φωνή της δεξιάς πτέρυγας. Οι προοπτικές του είναι στενές καθώς η ομάδα του κατηγορείται για διαφθορά και αυτό ρίχνει σκιές στην υποψηφιότητα του.

Στην Τεχεράνη, υπάρχουν πολλοί επίδοξοι kingmakers. Στα δεξιά, η ισορροπία ανάμεσα στους δύο παραπάνω πόλους μπορεί να αλλάξει εξαιτίας των παραδοσιακών φονταμενταλιστικών ομάδων, οι οποίες είναι περιθωριοποιημένες στην περιφέρεια του Ιράν, αλλά είναι ευεπίφορες στη χειραγώγηση τους. Φιλόδοξοι πολιτικοί επιχειρούν να καλλιεργήσουν το έδαφος προς όφελός τους.

Πρόσωπα, όπως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Manouchehr Mottaki, ίσως εισέλθουν στη Βουλή ως ηγέτες του Συμβουλίου Ενότητας των Ισλαμικών Επαναστατικών Δυνάμεων, αναζητώντας τον δικό τους διακριτό ρόλο. Προς το κέντρο του πολιτικού συστήματος, έχει ενδιαφέρον η περίπτωση του Ali Larijani, πρώην προέδρου του ιρανικού Κοινοβουλίου, στον οποίο το Συμβούλιο των Φρουρών δεν επέτρεψε να πάρει μέρος στις προεδρικές εκλογές του 2021.

Ο ρόλος του Συμβουλίου των Φρουρών, τα μέλη του οποίου έχουν επιλεγεί άμεσα ή έμμεσα από τον ανώτατο ηγέτη Αλί Χαμενεΐ, είναι καθοριστικός για την επιλογή υποψηφίων, αφού τελικά κάθε υποψήφιος πρέπει να λάβει την έγκριση του. Όμως, ο έλεγχος των υποψηφιοτήτων δεν αρκεί. Η διαδικασία καθαυτή θα αναδείξει τις εντάσεις και τις φιλοδοξίες των βασικών ομάδων εξουσίας εντός του Ιράν, με τον Χαμενεΐ να διατηρεί την εξουσία του βέτο.

Σημαντικές μορφές των Σιιτών θρησκευτικών ηγετών και το πολιτικο-στρατιωτικό κατεστημένο των Φρουρών της Επανάστασης θα συνεχίσουν να κυριαρχούν και δεν πρέπει να αναμένουμε μεγάλες διαφοροποιήσεις σε βασικές συνιστώσες της εξωτερικής πολιτικής, όπως η στάση του Ιράν προς τη Δύση, τις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή.

Ο θάνατος του Ραϊσί απομακρύνει ένα βασικό διεκδικητή από τη μάχη της διαδοχής του Χαμενεΐ, καθώς η μετάβαση της ηγεσίας αποτελεί την πρωταρχική πηγή ανησυχίας. Η Προεδρία είναι ένα σκαλί σε μια πολύ μεγαλύτερη διαπραγμάτευση.

Η κύρια αντιπαράθεση τώρα είναι μεταξύ αυτών που έχουν κάτι να κερδίσουν από την σημερινή τάξη πραγμάτων και των αντιφρονούντων, των ανθρώπων του πνεύματος, των έγκριτων νομικών, και των μεταρρυθμιστών που στρέφουν το βλέμμα τους πέρα από τρέχοντα ανταγωνισμό εξουσίας, στην ίδια τη φύση του καθεστώτος.

O Ehsan Dastgheib είναι Ιρανός ερευνητής στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης.