Λίγο πριν από την εκπνοή της πενταετίας η ΕΕ κατάφερε μετά κόπων και πολλών προσπαθειών να αποκτήσει νέο νόμο για το μεταναστευτικό και το άσυλο βασισμένο στις νέες ανάγκες και τις γεωπολιτικές συνθήκες.
Η πρόταση για το Σύμφωνο κατατέθηκε από την Κομισιόν το 2020 και χρειάστηκαν τροποποιήσεις και συμβιβασμοί έτσι ώστε να μην χαθεί μία ευκαιρία που ήταν άγνωστο εάν θα μπορούσε να ξαναυπάρξει. Την ίδια ώρα, αντιδράσεις υπήρξαν σε σχέση με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όπως αναφέρουν πηγές των Βρυξελλών, δεν πρόκειται για μια συμφωνία που θα λύσει τα πάντα, αλλά θα υπάρχει στο τραπέζι ένας νόμος με σαφείς κανονισμούς.
Τα βασικά σημεία του Συμφώνου
Mεταξύ των βασικών σημείων αποτελεί το γεγονός ότι υπάρχει ρητή αναφορά στην εργαλειοποίηση καθώς στις επιστροφές για όσους δεν πληρούν τα κριτήρια έτσι ώστε να λάβουν διεθνή προστασία. Ταυτόχρονα, προβλέπεται αλληλεγγύη κυρίως για τις χώρες πρώτης γραμμής με τον κανονισμό να αναφέρει ότι τα κράτη της ΕΕ θα επιλέγουν τον τρόπο συμμετοχής τους, μεταξύ μετεγκαταστάσεων, οικονομικών συνεισφορών, επιχειρησιακής υποστήριξης, αιτημάτων για κρατήσεις και «συμψηφισμών ευθύνης».
Επίσης, επισημαίνεται ότι η οδηγία σε ό,τι αφορά στην υποδοχή θεσπίζει εναρμονισμένα πρότυπα σε ολόκληρη την ΕΕ, διασφαλίζοντας κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης για τους αιτούντες άσυλο, ενισχύοντας παράλληλα τις εγγυήσεις και βελτιώνοντας τις διαδικασίες ένταξης.
Tον ρόλο των διακινητών και την ανάγκη να αντιμετωπιστούν επισήμανε η πρόεδρος της Κομισιόν και υποψήφια του ΕΛΚ Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από την Φρανκφούρτη τονίζοντας ναι μεν ότι με το Σύμφωνο ενισχύονται τα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης, αλλά τα δίκτυα είναι εκείνα που πλουτίζουν στις πλάτες των ανθρώπων.
«Λένε ψέματα στους ανθρώπους, τους ληστεύουν και τους βάζουν σε ακατάλληλες λαστιχένιες λέμβους. Είναι καιρός να λάβουμε πιο σκληρά μέτρα εναντίον αυτού οργανωμένου εγκλήματος. Για να το πω ωμά: έχουμε εκπληρώσει τις διεθνείς μας υποχρεώσεις στο παρελθόν, το κάνουμε σήμερα, και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε στο μέλλον. Αλλά είμαστε εμείς, οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι αποφασίζουν ποιος έρχεται στην Ευρώπη και υπό ποιες συνθήκες. Δεν είναι οι διακινητές» ξεκαθάρισε.
Σύμφωνα με το σχέδιο δράσης της Κομισιόν για την αντιμετώπιση των διακινητών, μεταξύ των βασικών στόχων είναι τόσο η βελτίωση της γνώσης για την οργάνωση και τους τρόπους λειτουργίας των δικτύων καθώς και η ενισχυμένη συνεργασία με χώρες εταίρους και διεθνείς οργανισμούς, μεταξύ άλλων μέσω επιχειρησιακών εταιρικών σχέσεων.
Η αμφισβήτηση του Σμιτ
Ωστόσο, τις συμφωνίες που έχει συνάψει η Κομισιόν με την Τυνησία, την Αίγυπτο, την Μαυριτανία και τον Λίβανο θέτει υπό αμφισβήτηση ο επίτροπος κοινωνικών υποθέσεων και υποψήφιος των σοσιαλιστών για την προεδρία της Επιτροπής Νίκολα Σμιτ.
«Νομίζω ότι πρέπει να τα αναθεωρήσουμε και να δούμε τι μπορεί να γίνει. Πώς μπορούμε να το κάνουμε διαφορετικά; Γιατί δεν γνωρίζουμε ακριβώς πώς χρησιμοποιούνται τα χρήματα. Αυτό είναι άλλο θέμα. Άκουσα τώρα ότι υπήρξε συμφωνία και με τον Λίβανο, για να κρατήσει τους Σύρους μακριά από την Ευρώπη. Κανείς δεν γνωρίζει πώς ακριβώς θα δαπανηθούν τα χρήματα που έχουν ανακοινωθεί στον Λίβανο, δεδομένης της κατάστασης της κυβέρνησης του Λιβάνου, η οποία είναι κατά κάποιο τρόπο μια πολύ αδύναμη κυβέρνηση» είχε επισημάνει μιλώντας στο euronews.
Αντιδράσεις είχαν προκληθεί μετά την υπογραφή Μνημονίου Συνεννόησης για μια στρατηγική και παγκόσμια εταιρική σχέση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τυνησίας (MoU) τον Ιούλιο του 2023.
Σε σχέση με το μεταναστευτικό η συμφωνία περιλαμβάνει 105 εκατομμύρια ευρώ σε βοήθεια της ΕΕ για τον περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης με τον περιορισμό των επιχειρήσεων διακίνησης και την ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων. Περιλαμβάνει επίσης περίπου 600 εκατομμύρια ευρώ σε δημοσιονομική στήριξη και στρατηγικές επενδύσεις στην οικονομία της Τυνησίας.
Το Σεπτέμβριο του 2023, σε συζήτηση στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, η Τίνεκε Σρικ των Πρασίνων την είχε επικρίνει τονίζοντας ότι «η συμφωνία οδήγησε μόνο σε περισσότερη καταστολή, περισσότερους θανάτους και ακόμη περισσότερη μετανάστευση».
Οι συμφωνίες με Λίβανο και Αίγυπτο
H τελευταία συμφωνία είναι με τον Λίβανο, με την οικονομική βοήθεια να φτάνει το 1 δις ευρώ μέχρι το 2027, ενώ τον Μάρτιο είχε υπογραφεί και με την Αίγυπτο.
Στην κοινή δήλωση για τη στρατηγική και συνολική εταιρική σχέση μεταξύ της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισημαίνεται ότι θα υπάρχει παροχή απαραίτητης οικονομικής υποστήριξης για να βοηθηθεί το Κάιρο σε προγράμματα τα οποία «σχετίζονται με τη μετανάστευση που συνεπάγονται την ανάπτυξη μιας ολιστικής προσέγγισης για τη μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένων οδών νόμιμης μετανάστευσης σύμφωνα με τις εθνικές αρμοδιότητες, και προγράμματα κινητικότητας, όπως οι εταιρικές σχέσεις ταλέντων, για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών η παράτυπη μετανάστευση, η καταπολέμηση της διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων, η ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων και η εξασφάλιση αξιοπρεπούς και βιώσιμης επιστροφής και επανένταξης».
