«Η δολοφονική απόπειρα κατά του σλοβάκου πρωθυπουργού, την περασμένη Τετάρτη, δεν μπορούσε να είχε προβλεφθεί, ωστόσο η βία ήταν παρούσα στην πολιτική σκηνή της Σλοβακίας ήδη από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου 2023», λέει στο Βήμα ο σλοβάκος ερευνητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών της Σλοβακικής Ακαδημίας Επιστημών, Γιούραϊ Μάρουσιακ, εκφράζοντας την ανησυχία ότι «η πόλωση μπορεί να βαθύνει, ακόμη κι αν αυτή τη στιγμή είναι σιωπηλή, λόγω του σοκ που βιώνει η κοινωνία στο σύνολό της».
«Τα θέματα που προκάλεσαν την πόλωση δεν έχουν εκλείψει από τη δημόσια ζωή», προσθέτει, παρόλο που η απερχόμενη πρόεδρος, Ζουζάνα Τσαπούτοβα, και ο νεοεκλεγείς πρόεδρος, Πέτερ Πελεγκρίνι, «ζητούν συμφιλίωση και άμβλυνση της αντιπαράθεσης». Και αυτό γιατί, σύμφωνα με τον σλοβένο πολιτικό επιστήμονα, «ούτε το κόμμα του πρωθυπουργού Ρομπέρτ Φiτσo, Smer-SD, ούτε ο μικρότερος εταίρος του κυβερνητικού συνασπισμού, SNS, έχουν μέχρι στιγμής αντιδράσει θετικά στη συνάντηση των κοινοβουλευτικών κομμάτων που προτάθηκε να γίνει στο προεδρικό μέγαρο. Αυτά τα κόμματα είναι που τροφοδοτούν σήμερα περισσότερο την ρητορική σύγκρουσης».
Σε ποια κατάσταση βρίσκεται η σλοβακική κοινωνία, αυτή τη στιγμή;
Η σλοβακική κοινωνία είναι βαθιά πολωμένη, διχασμένη μεταξύ εκείνων που θεωρούν τους εαυτούς τους νικητές και ηττημένους του μετακομμουνιστικού μετασχηματισμού. Δηλαδή, ανθρώπων σε μεγάλες πόλεις, με ανώτερη εκπαίδευση, καλύτερη υλική διαβίωση, που υποστηρίζουν πιο φιλελεύθερες αξίες, και ανθρώπων σε μικρότερες πόλεις ή στην ύπαιθρο, λιγότερο μορφωμένων, με χαμηλότερα εισοδήματα, που προτιμούν τις συντηρητικές προσεγγίσεις. Αυτή η σύγκρουση συνεχίζεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Εκδηλώνεται με μια διαφορετική οπτική, ενδεχομένως, σε όλους τους τομείς. Παρότι η ένταξη στην ΕΕ περιόρισε αυτή τη σύγκρουση για κάποιο διάστημα, η πόλωση άρχισε να αναβιώνει μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση, και ιδιαίτερα μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τα δύο τμήματα της κοινωνίας σταμάτησαν σχεδόν εντελώς να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Μπορούσατε όμως να προβλέψετε ότι αυτή η πόλωση θα οδηγούσε σε απόπειρα δολοφονίας; Η επίθεση είναι όντως αποτέλεσμα της πολωμένης κοινωνίας ή αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό;
Η δολοφονική απόπειρα δεν μπορούσε να είχε προβλεφθεί, ωστόσο η βία ήταν παρούσα στην πολιτική σκηνή της Σλοβακίας από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου 2023. Τα κόμματα των οποίων οι εκπρόσωποι καυχήθηκαν ακόμη και δημόσια για τη χρήση βίας, όπως το SMER-SD, είχαν επιτυχία στις εκλογές.
Ήταν ιδεολογικό το κίνητρο της επίθεσης; Σχετίζεται με τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές; Επίσης, και η απελθούσα πρόεδρος είχε δεχθεί απειλές κατά της ζωής της.
Μάλλον όλοι όσοι μιλούν δημόσια έχουν γίνει στόχος απειλών κάποια στιγμή στη ζωή τους. Ειδικά σε τέτοιες πολωμένες κοινωνίες, όπως όχι μόνο η σλοβακική αλλά και όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ο δράστης δικαιολογεί πάντως τις πράξεις του στη διαφωνία του με την κυβερνητική πολιτική.
Η προεκλογική εκστρατεία για τις Ευρωεκλογές συνέβαλε στην όξυνση των πνευμάτων;
Η Σλοβακία έχει τη χαμηλότερη προσέλευση ψηφοφόρων στις Ευρωεκλογές. Γι’ αυτό και η εκστρατεία ήταν, θα έλεγες, σχεδόν ανύπαρκτη, ακόμη και πριν από την απόπειρα δολοφονίας. Οι εκστρατείες πριν από τις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου και τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές είναι που πόλωσαν την κοινωνία πολύ περισσότερο. Επιπλέον, η κυβέρνηση Φίτσο προσπαθεί να προωθήσει νόμους που θα ενισχύσουν τον κυβερνητικό έλεγχο στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, τις ΜΚΟ και τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Αυτή είναι η κύρια σύγκρουση που βιώνει αυτή τη στιγμή η σλοβακική κοινωνία.
Ο πρωθυπουργός έχει αλλάξει λ.χ. στάση έναντι της Ευρώπης. Πώς θα μπορούσε πολιτικά να προσδιοριστεί;
Παρότι ο Ρόμπερτ Φίτσο ισχυρίζεται ότι είναι σοσιαλδημοκράτης, προς το παρόν μπορεί να οριστεί ως συντηρητικός και εθνολαϊκιστής.
Γιατί επανεξελέγη το 2023, ενώ είχε ηττηθεί λίγα χρόνια νωρίτερα εν μέσω κατηγοριών για σκάνδαλα;
Το 2020, φαινόταν ότι η εποχή του Φίτσο στην πολιτική είχε τελειώσει. Το κόμμα του έχασε τις εκλογές, κυρίως λόγω μαζικών σκανδάλων διαφθοράς. Μετά τη διάσπαση το καλοκαίρι του 2020, οπότε δημιουργήθηκε το κόμμα Voice-SD, με επικεφαλής τον Πέτερ Πελεγκρίνι, το Smer-SD κυμαινόταν στο 10%.
Ωστόσο, οι πολιτικές των δεξιόστροφων κυβερνήσεων, η αλαζονεία τους απέναντι σε κάθε κριτική και η αδυναμία διακυβέρνησης, καθώς και οι σοβαρές καταγγελίες για κατάχρηση εξουσίας στην καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία στράφηκε αρχικά κυρίως εναντίον υποψηφίων του κόμματος Smer-SD και στόχευσε και τον ίδιο τον Φίτσο, συνέβαλε στο να αναδειχθεί το Smer-SD στο ισχυρότερο κόμμ, για άλλη μια φορά, από το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και έπειτα. Οι προεδρικές εκλογές του Απριλίου, στις οποίες κέρδισε ένας εκπρόσωπος του συνασπισμού, επιβεβαίωσαν επίσης ότι η σημερινή κυβέρνηση έχει την υποστήριξη της πλειοψηφίας του πληθυσμού. Η αντιπολίτευση αντιπροσωπεύεται από τη φιλελεύθερη Προοδευτική Σλοβακία, και το νεοφιλελεύθερο κόμμα Sloboda a Solidarita, μέχρι τους συντηρητικούς Καθολικούς Χριστιανούς και τους λαϊκιστές κατά της διαφθοράς στο κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Ιγκόρ Μάτοβιτς «Απλοί άνθρωποι και ανεξάρτητες προσωπικότητες».
