Με τον χρόνο να μετρά πλέον αντίστροφα για την ευρωκάλπη του 2024, ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Metron Analysis, Στράτος Φαναράς, αφήνει για λίγο στην άκρη τις κάρτες με τις μετρήσεις των δημοσκοπήσεων και την ανάλυση της πρόθεσης ψήφου των πολιτών για να μιλήσει στο Βήμα για το πώς εκτιμά τη δική του πορεία στον κόσμο την οποία ξεκίνησε, όπως παραδέχεται σήμερα, με «άγνοια κινδύνου» από το Μπραχάμι της δεκαετίας του ’60.

Επιστρέφει πίσω στις φλογισμένες μέρες και νύχτες της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και κάνει έναν απολογισμό πεπραγμένων προσωπικό αλλά και συλλογικό, επισημαίνοντας τις μεγάλες νίκες αλλά και τις διαψεύσεις της Μεταπολίτευσης. Με θάρρος και διάθεση εξομολογητική, περιγράφει πώς πήρε την απόφαση να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη μεγάλη του αγάπη, το σύμπαν της Στατιστικής και των Μαθηματικών, ιδρύοντας το 1996 τη Metron Analysis, και από ποια θέση παρακολούθησε την ιστορική ομιλία του Κώστα Σημίτη σε εκείνο το κρίσιμο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, όπου κρινόταν η τύχη του κινήματος αλλά και της χώρας, με τους συνέδρους να έχουν χωριστεί κυριολεκτικά στα δύο και την ατμόσφαιρα να θυμίζει αρένα.

Θυμάται τις περιπέτειες που βίωσε παρέα με το εκλογικό σώμα, το πρώτο του exit poll, την εκλογική αναμέτρηση του 2000 με το οριακό αποτέλεσμα – τότε που ο Κώστας Λαλιώτης είχε πει τη θρυλική πλέον φράση «Περιμένουμε τη Β΄Αθηνών» – και συγκρίνει τις πολιτικές κόντρες του χθες με τις σημερινές, στην εποχή της παντοκρατορίας των social media. Εξηγώντας πώς βρέθηκε να γράφει ποιήματα, φέρνει στην επιφάνεια το εσωτερικό ξεκαθάρισμα που έκανε την εποχή της κρίσης με τη σχέση που είχε αναπτύξει από μικρός, ως νεαρός «Ρηγάς», με την Αριστερά και κατονομάζει όλα όσα τον έχουν στενοχωρήσει στην κριτική που του ασκείται από κόμματα όταν οι έρευνες που παρουσιάζει δεν τα εμφανίζουν «ψηλά» σε ποσοστά. Αναφέρεται στους προσωπικούς του ήρωες, στα πλην και τα συν της ψυχοσύνθεσής του, στους κανόνες ζωής που ακολουθεί πιστά και στην αξία του μέτρου που έχει ως πυξίδα πάντα σε κάθε του βήμα.

Λίγο πριν επιστρέψει στη μελέτη και την ανάλυση των αριθμών, αποκαλύπτει ότι σκέφτεται να παραδώσει πια τη σκυτάλη της Metron Analysis στη νέα γενιά και πως ίσως αυτή να είναι η τελευταία φορά που θα τον παρακολουθήσει η κοινή γνώμη να παρουσιάζει αποτελέσματα, τη νύχτα της 9ης Ιουνίου, στις επικείμενες ευρωεκλογές. «Ειδικά», όπως σημειώνει, «αν οι επόμενες εθνικές εκλογές γίνουν στην ώρα τους, στο τέλος της τετραετίας». Ο Στράτος Φαναράς έζησε μια ζωή σαν ταινία και σήμερα μοιάζει να διψά για το sequel, με λήψεις που θα δουν μόνο οι φίλοι που κέρδισε σε αυτήν τη διαδρομή για την οποία δηλώνει, αν μη τι άλλο, περήφανος.

*Τα πρώτα προεφηβικά μου βήματα έγιναν στο Μπραχάμι, σε μια εποχή δύσκολη, επί δικτατορίας. Είχα το πλεονέκτημα, όμως, να έχω μεγαλύτερα αδέρφια και έτσι αντλούσα πληροφορίες που ένα παιδί ήταν δύσκολο να βρει. Και ωρίμαζα γρήγορα, πολύ γρήγορα.

*Ήμουν ένας πιτσιρικάς που τον χαρακτήριζε η άγνοια του κινδύνου. Αν συναντούσα τώρα τον εαυτό μου εκείνης της εποχής, θα του έλεγα «συμμαζέψου, δεν τα ξέρεις όλα».

*Το πιο παράτολμο πράγμα που έχω κάνει ήταν ότι ήμουν 13 -14 χρονών και, χωρίς να έχω συνείδηση της μεγάλης εικόνας, αποφάσισα να πάω στο Πολυτεχνείο. Σηκώθηκα μέσα από την τάξη και είπα «φεύγω». Μου είπε η καθηγήτρια «πού πας:». Της είπα «εκεί που θα έπρεπε να έρθεις κι εσύ». Ε, και μετά ήθελαν να με διώξουν από το σχολείο αλλά υπήρχαν καθηγητές που ήταν πιο ανοιχτόμυαλοι και με γλίτωσαν.

«Η εισβολή του τανκ στην πύλη του Πολυτεχνείου μου άφησε την αίσθηση ότι χάσαμε».

*Ο Παπαδόπουλος δεν μου προκαλούσε φόβο, παρά το γεγονός ότι οι μεγαλύτεροι που ήταν πιο νουνεχείς μου έλεγαν, «πρέπει να προσέχεις, μην εκτίθεσαι». Εγώ είχα τα μυαλά μου πάνω από το κεφάλι μου. Τον θεωρούσα από τότε φαιδρό και, θα έλεγα, συνεχίζω.

*Η εισβολή του τανκ στην πύλη του Πολυτεχνείου μου άφησε την αίσθηση ότι χάσαμε. Μια ελπίδα πέθανε εν τη γενέσει της. Επίσης, πολύ δυσάρεστο ήταν και το ότι έβλεπα ένα μεγάλο κομμάτι ανθρώπων να αδιαφορεί εντελώς.

*Ακόμα συνεχίζω να ανατριχιάζω όταν ακούω τα ηχητικά από το Πολυτεχνείο. Και επειδή κάθε άνθρωπος έχει τα τοτέμ του, για μένα η Μαρία (Δαμανάκη) που μιλούσε στον ραδιοσταθμό ήταν ένα τέτοιο τοτέμ. Και χαίρομαι που μπορώ να λέω ότι τώρα πια είναι φίλη μου. Είναι μεγάλη τιμή για κάποιον να μπορεί να πίνει καφέ με το τοτέμ του.

*Αυτό που μας έμαθε η επταετία είναι ότι η ελευθερία δεν σώζει μόνο την ψυχή και την ατομικότητα, σώζει και τις κοινωνίες. Γιατί χωρίς την ελευθερία, οι αποφάσεις που παίρνονται δεν έχουν κανέναν έλεγχο και σχεδόν πάντα οδηγούν σε τραγωδίες. Όσοι πιστεύουν ότι τα απολυταρχικά καθεστώτα είναι πιο αποφασιστικά και αποτελεσματικά, κάνουν τεράστιο λάθος.

*Την ημέρα της πρώτης εκλογικής νίκης του ΠΑΣΟΚ ήμουν στο σπίτι ενός φίλου στην Ηλιούπολη και βλέπαμε μαζί τα αποτελέσματα. Ο μπαμπάς του, θυμάμαι, ήταν παραδοσιακός δεξιός και όλο το βράδυ περίμενε ότι «όπου να ‘ναι το αποτέλεσμα θα γυρίσει».

«Σήμερα οι πολιτικές αντιπαραθέσεις είναι πολύ χειρότερες. Παλαιότερα, ο καθένας ήταν επώνυμος και αναλάμβανε την ευθύνη αυτού που έλεγε»

*Πιο έντονα προς το καλύτερο άλλαξε την Ελλάδα η πρώτη εκλογική αναμέτρηση μετά τη μεταπολίτευση γιατί τότε άρχισαν να μπαίνουν τα θεμέλια της Δημοκρατίας. Είχαμε μια πολύ ισχυρή κυβέρνηση Καραμανλή και τα πράγματα κινήθηκαν με μια σχετική ομαλότητα προς το μέλλον, προς τη διεύρυνση των δημοκρατικών δικαιωμάτων, των θεσμών.

*Σήμερα οι πολιτικές αντιπαραθέσεις είναι πολύ χειρότερες. Παλαιότερα, ο καθένας ήταν επώνυμος και αναλάμβανε την ευθύνη αυτού που έλεγε, είτε στο καφενείο είτε οπουδήποτε. Τώρα δεν ξέρεις αν έχεις απέναντί σου ένα bot ή έναν άνθρωπο.

*Ο πρώτος πολιτικός που με γοήτευσε ήταν ο Κύρκος, το ’74 που ήμουν και «Ρηγάς». Πίστευα ότι είχε μια μεγάλη φλόγα μέσα του για τη Δημοκρατία, για την Ισότητα, για όλες εκείνες τις αξίες που ένιωθα ότι είναι σημαντικές. Και, βέβαια, ήταν και ένας μεγάλος ρήτορας. Και αυτό με συνέπαιρνε.

*Η πιο μεγάλη διάψευση της μεταπολίτευσης είναι ότι κινηθήκαμε όλοι μαζί προς ένα μέλλον με πολλές ελπίδες που στην πορεία αποδείχθηκε ότι δεν ήταν κοινό. Ήταν ένα μέλλον με μεγάλες ανισότητες. Άλλοι έμειναν πίσω και άλλοι προχώρησαν γρήγορα. Άλλοι αξιοποίησαν το νέο κράτος και άλλοι το βρήκαν απέναντί τους. Δεν υπήρξαν ίσες ευκαιρίες για όλους αλλά insiders και outsiders.

*Η πιο καθοριστική στιγμή στη ζωή μου ήταν όταν αποφάσισα από στέλεχος που ήμουν στον δημόσιο τομέα, στο Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης, να τα παρατήσω όλα και να κάνω την Metron Analysis. Άφησα ένα μονοπάτι ανοιχτό, στέρεο, με μέλλον για να πάρω ένα μεγάλο ρίσκο. Αλλά το έκανα γιατί αγαπούσα πιο πολύ αυτό που τελικά επέλεξα.

«Με έχουν «απειλήσει» πολλές φορές από κόμμα επειδή δεν τους δείχναμε «ψηλά»»

*Μια πολιτική ομιλία που θυμάμαι ακόμα ήταν η ομιλία Σημίτη στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ το ’96. Τότε είχα μια πολύ μεγάλη ελπίδα ότι μπορούσαν να αλλάξουν πράγματα στη χώρα, στις συμπεριφορές. Τη θυμάμαι σαν μια ομιλία ελπίδας και προοπτικής. Άλλο ότι η ζωή έκανε κύκλους μετά που δεν επιβεβαίωσαν αυτές τις ελπίδες. Τη συγκεκριμένη περίοδο ήμουν στο επιτελείο του Σημίτη, ήμουν ο pollster του και ήμουν εκεί. Γνώριζα τι θα έλεγε. Εκείνη τη στιγμή, δεν μου φαινόταν τόσο δυσάρεστο αυτό που συνέβαινε στην αίθουσα παρά το γεγονός ότι δεν θα ήθελα να συμβαίνει. Είχα την εντύπωση ότι πρόκειται για μια μάχη αρχών, ιδεολογική, πολιτική. Μια μάχη συνολική και όχι μια μάχη ιδιοτελής. Ο Σημίτης δεν μου έδινε την αίσθηση ότι παλεύει για ιδιοτελείς στόχους. Και έτσι, ήμουν πάρα πολύ υποστηρικτικός. Μου άρεσε που ένιωθα ότι μιλά με ειλικρίνεια και ευθύτητα.

*Έχει τύχει να παρουσιάζω έρευνα και να μου πει πολιτικός αρχηγός στον «αέρα» ότι επειδή είχε κακοκαιρία, αποκλείεται να έγινε η έρευνα και ότι είναι «μαϊμού».

*Η πιο δύσκολη εκλογική αναμέτρηση που θυμάμαι ήταν αυτή του 2000. Ήταν η εποχή που κάναμε κι εμείς το πρώτο μας exit poll. Ήταν μια οριακή αναμέτρηση, ήμασταν οι μόνοι που βγάζαμε οριακά μπροστά το ΠΑΣΟΚ και το να σταθμίσεις τότε τα πράγματα, τους συσχετισμούς και το τι θα ανακοινώσεις ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Όταν είσαι με τους πολλούς δεν είναι τόσο επώδυνο, όταν είσαι μόνος σου είναι.

*Με έχουν «απειλήσει» πολλές φορές από κόμμα επειδή δεν τους δείχναμε «ψηλά». Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο με στενοχωρεί. Τώρα, βέβαια, έχουμε κανά – δυό χρόνια που έχει σταματήσει και χαίρομαι.

«Αυτό που διεκδίκησα από την αρχή είναι ότι έχω απόψεις αλλά δεν τις αφήνω να επηρεάζουν τη δουλειά μου»

*Ποίηση ξεκίνησα να γράφω την εποχή της κρίσης. Ήταν η προσπάθειά μου να πω αυτά που ήθελα χωρίς να μπω σε μια διαμάχη ευθεία. Δεν μπορούσα να το κάνω και λόγω της δουλειάς μου, θα ήταν καταστροφικό. Οπότε, ακολούθησα άλλες διαδρομές για να μιλάω. Ξεκίνησα να γράφω, το οποίο με βοηθούσε κιόλας στο να αποφορτίζομαι.

*«Η ΠΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ Α» είναι στην ουσία μια αναδρομή στον εαυτό μου προκειμένου να ξεκαθαρίσω τις σχέσεις μου με την Αριστερά. Τι πετάω, τι κρατάω, τι με πίκρανε, τι με έκανε να χαρώ. Είναι ένα ξεκαθάρισμα με τις ιδέες μου και τη διαδρομή μου, για όποιον τυχόν ενδιαφερόταν να μάθει περισσότερα για τα πιστεύω μου και τις απόψεις μου.

*Στη δουλειά μου υπάρχει πάντα ένα στερεότυπο, ότι για να είσαι αντικειμενικός σχεδόν δεν πρέπει να έχεις άποψη. Αυτό είναι μεγάλο ψέμα. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε απόψεις. Εγώ αυτό που διεκδίκησα από την αρχή είναι ότι έχω απόψεις αλλά δεν τις αφήνω να επηρεάζουν τη δουλειά μου.

*Στο γνωστό τρίπτυχο «πυρ, γυνή και θάλασσα» θα πρόσθετα εύκολα και την «κάλπη». Με έχει ζορίσει πολλές φορές.

*Το κόμμα που με έχει παιδέψει πιο πολύ δημοσκοπικά είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Όταν έγινε το δημοψήφισμα ήταν η πιο δύσκολη εποχή. Υπήρχε μια απίστευτη σύγχυση στο κοινωνικό και εκλογικό σώμα. Και υπήρχε μια ορισμένη κατηγορία ανθρώπων που δεν μπορούσε και δεν ήθελε να ανακαλέσει την εκλογική του ιστορία κι έλεγε αλλ’ αντ’ άλλων.

*Ενόψει της ευρωκάλπης του Ιουνίου, προς το παρόν, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι δεν συμβαίνει κάτι δραματικό. Οι συσχετισμοί είναι περίπου ίδιοι με αυτούς που ξέρουμε. Όμως, το τι θα γίνει σε είκοσι μέρες από τώρα, δεν μπορώ να το γνωρίζω.

*Κάποιον που ξεκινά τώρα τη σταδιοδρομία του στην έρευνα, θα τον συμβούλευα να προσδιορίσει από την αρχή τη σχέση του με τα πράγματα. Και να μην θεωρεί ότι είναι ο ίδιος ο καθοριστικός παράγοντας, αλλά να σκέφτεται ότι είναι ο υπηρέτης της κοινής γνώμης και του πολίτη.

«Καταρχήν προσπαθώ να μην έχω εχθρούς. Αλλά, παρ’ όλ’ αυτα, επειδή έχω, προσπαθώ να μην παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μου».

*Θεωρώ ότι δεν υπάρχει ζωή χωρίς μαθηματικά και στατιστική.

*Με φοβίζει ότι ο κόσμος αλλάζει γρήγορα και ότι από ένα σημείο και μετά δεν μπορούμε να τον παρακολουθήσουμε. Αλλάζει ερήμην μας, δεν έχουμε συνείδηση της αλλαγής και δεν μπορούμε να την ελέγξουμε.

*Υπάρχει κάτι στο οποίο δεν μπορώ να πω όχι με τίποτα: στις αγκινάρες αυγολέμονο.

*Πολλές μουσικές μιλούν στην καρδιά μου, κυρίως αυτές που έζησα στα νιάτα μου, ο Ντίλαν και ο Σαββόπουλος.

*Με νταλκαδιάζει η απώλεια αγαπημένων φίλων, δεν έχω τρόπο να τη διαχειριστώ. Τους σκέφτομαι όποτε τους σκέφτομαι, βιώνω τη θλίψη – δεν την αποφεύγω γιατί είναι ένα ανθρώπινο συναίσθημα χρήσιμο –  και μετά πάμε παρακάτω.

*Όταν στενοχωριέμαι, κρύβομαι.

*Το ησυχαστήριό μου είναι μια παραλία, η Αρκίτσα, που έχει και βουνό.

*Νομίζω είμαι καλός φίλος.

*Καταρχήν προσπαθώ να μην έχω εχθρούς. Αλλά, παρ’ όλ’ αυτα, επειδή έχω, προσπαθώ να μην παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Τους αποφεύγω.

*Κάποιος μπορεί να με χάσει όταν λέει ψέματα για μένα. Όταν δω ότι με κρίνει, όχι αυστηρά, αλλά με σκόπιμο και ψευδή τρόπο, τότε θα σταματήσω να του μιλάω.

*Κανόνες έχω. Θέλω να πατάω στη γη. Να μην υπερεκτιμώ αυτά που κάνω και τις δυνατότητές μου. Να είμαι μετρημένος. Αυτό που λέει και η Metron Analysis.

*Πολλοί μου λένε ότι με νοιάζει παραπάνω από ό,τι θα έπρεπε τι λένε οι άλλοι για μένα. Ίσως αυτό είναι το πιο μεγάλο μου μειονέκτημα.

«Κανόνες έχω. Θέλω να πατάω στη γη. Να μην υπερεκτιμώ αυτά που κάνω και τις δυνατότητές μου. Να είμαι μετρημένος».

*Νιώθω ότι σταδιακά είμαι προς το τέλος αυτής της διαδρομής. Αυτό που θα ήθελα τώρα πιο πολύ είναι να δω νέα παιδιά καλύτερα από μένα στο «τιμόνι». Να δω τη νέα γενιά να είναι καλύτερη και να νιώθω ότι όλη αυτή η διαδρομή δεν ήταν μια παρένθεση που πήγε στον βρόντο.

*Νιώθω έτοιμος να παραδώσω σιγά – σιγά τη σκυτάλη της Metron Analysis. Θα ήθελα να κάνω και άλλα πράγματα, να γράψω, να κάνω βόλτες, να φύγω από αυτήν την κριτική που είναι πολλές φορές άδικη και σκόπιμη.

*Πάντα θα είμαι εδώ, κάπου εδώ θα γυρνάω, δεν θα εξαφανιστώ. Αλλά θα ήθελα να μην έχω αυτό το “day – to – day”. Οπότε, οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου του 2024 μπορεί και να είναι η τελευταία μου εκλογική αναμέτρηση, ειδικά αν οι επόμενες εθνικές εκλογές γίνουν στην ώρα τους, στο τέλος της τετραετίας.

*Από όσα έκανα, πιο περήφανος αισθάνομαι όταν κοιτάζω πίσω στην επαγγελματική μου διαδρομή και νιώθω ότι δεν έχω κάνει παραχωρήσεις, ότι είμαι εντάξει με τον εαυτό μου. Αυτό.