O «διπλωματικός καφές» του Βίκτορ Όρμπαν που άνοιξε την πόρτα της ΕΕ στην Ουκρανία στην Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου πυροδότησε ακόμη μία φορά τις συζητήσεις περί ομοφωνίας και άσκησης βέτο στη λήψη αποφάσεων κάτι που ουκ ολίγες φορές οδηγεί σε ατέρμονες διαβουλεύσεις, αλλά και ναυάγια.
Στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για το 2023, ο Ούγγρος πρωθυπουργός είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν υπήρχε περίπτωση να ταχθεί υπέρ της έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Ουκρανία γεγονός που έστελνε ακόμη μία φορά μήνυμα διχασμού της ΕΕ. Ήταν η παρέμβαση του Όλαφ Σολτς, αλλά και ολονύκτιες συζητήσεις που οδήγησαν τον Όρμπαν στο να βγει από την αίθουσα που διεξαγόταν η Σύνοδος για ένα καφεδάκι, έτσι ώστε να μην ασκήσει βέτο και έτσι να δοθεί το πράσινο φως στο Κίεβο.
Ωστόσο, ένας…καφές δεν μπορεί να αποτελεί τη λύση.
Ευρωπαϊκή πηγή σημείωνε τότε ότι με αυτή τη λογική κάθε φορά που θα δημιουργείτο πρόβλημα θα μπορούσε ο εκάστοτε ηγέτης να «οδηγείται αυτοβούλως» εκτός αίθουσας προκειμένου να λαμβάνονται αποφάσεις κάτι που θα δημιουργούσε κακό προηγούμενο.
Το ζήτημα της ομοφωνίας και του βέτο επανέφερε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς όταν ρωτήθηκε για τον ρόλο της γεωπολιτικής Ευρώπης, επισημαίνοντας ότι το πρόβλημα εναπόκειται στην κωλυσιεργία της «διπλωματικής Ευρώπης».
«Η διπλωματική Ευρώπη δεν ανταπεξέρχεται στο ίδιο επίπεδο των προσδοκιών και ξέρετε γιατί; Γιατί έχουμε ομοφωνία, έχουμε βέτο» όπως επισήμανε.
Τελευταίο παράδειγμα, η άρνηση της Ουγγαρίας να υπάρχει κοινή ανακοίνωση της ΕΕ μετά την ψήφιση του νόμου στη Γεωργία για τους επονομαζόμενους «ξένους πράκτορες». Κατά συνέπεια, η ανακοίνωση που εκδόθηκε είχε την υπογραφή του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ και της Κομισιόν, και δεν ήταν μήνυμα εκ μέρους των 27 κρατών-μελών.
Ο Ζοζέπ Μπορέλ είχε ταχθεί κατά της ομοφωνίας όταν ρωτήθηκε στις 22 Μαΐου και αφού για πολλοστή φορά η Βουδαπέστη είχε μπλοκάρει απόφαση.
Όπως είχε πει ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ, «πάντα ζητούσα την ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία γιατί διαφορετικά είναι σαφές ότι είμαστε πολύ αργοί στη λήψη αποφάσεων, αλλά τι μπορώ να κάνω;»
Όσον αφορά στα θέματα που απαιτείται ομοφωνία, το Συμβούλιο αποφασίζει με αυτόν τον τρόπο για μια σειρά ζητημάτων που θεωρούνται ευαίσθητα από τα κράτη μέλη. Στην κορυφή αυτών βρίσκεται η κοινή εξωτερική πολιτική και τα θέματα φορολογίας.
Αναλυτικότερα ομοφωνία χρειάζεται στους εξής τομείς:
- κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας (εξαιρουμένων ορισμένων σαφώς καθορισμένων περιπτώσεων όπου απαιτείται ειδική πλειοψηφία, π.χ. ο διορισμός ειδικού εντεταλμένου)
- ζητήματα που αφορούν την ιθαγένεια (η χορήγηση νέων δικαιωμάτων στους πολίτες της ΕΕ)
- η ιδιότητα του μέλους της ΕΕ
- εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας ως προς την έμμεση φορολογία
- οικονομικά της ΕΕ (ίδιοι πόροι, πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, φορολογία)
- ορισμένες διατάξεις στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων (ευρωπαϊκή εισαγγελική αρχή, οικογενειακό δίκαιο, επιχειρησιακή αστυνομική συνεργασία, κλπ.)
- εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης και της κοινωνικής προστασίας.
Επιπλέον, το Συμβούλιο πρέπει να αποφασίσει με ομοφωνία προκειμένου να αποκλίνει από την πρόταση της Επιτροπής όταν η Επιτροπή δεν μπορεί να συμφωνήσει με τις τροποποιήσεις που επέρχονται στην πρότασή της. Ο κανόνας αυτός δεν εφαρμόζεται για πράξεις που πρέπει να εκδοθούν από το Συμβούλιο με σύσταση της Επιτροπής, παραδείγματος χάριν, για πράξεις στον τομέα του οικονομικού συντονισμού.
Στην περίπτωση ψηφοφορίας με ομοφωνία, η αποχή, δηλαδή το να μην είναι παρών ο εκπρόσωπος μιας χώρας, δεν εμποδίζει τη λήψη απόφασης.
Στις αρχές Μαΐου, εννέα χώρες (Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Σλοβενία, Ισπανία) με την ονομασία Ομάδα Φίλων για την Ειδική Πλειοψηφία στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας ζήτησαν με επιστολή τους να μπει τέλος στην πολιτική της ομοφωνίας σε αυτά τα θέματα.
«Στόχος της Ομάδας των Φίλων είναι να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα της λήψης αποφάσεων για την εξωτερική πολιτική μας. Στο πλαίσιο του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και των αυξανόμενων διεθνών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ, τα μέλη της Ομάδας είναι πεπεισμένα ότι η εξωτερική πολιτική της ΕΕ χρειάζεται προσαρμοσμένες διαδικασίες προκειμένου να ενισχυθεί η ΕΕ ως παράγοντας εξωτερικής πολιτικής. Η βελτιωμένη λήψη αποφάσεων είναι επίσης καθοριστική για να καταστεί η ΕΕ κατάλληλη για το μέλλον», υπογράμμιζαν.
Εν τούτοις, προς το παρόν, όπως φαίνεται η ομοφωνία θα συνεχίζει να ταλανίζει την ΕΕ, κωλυσιεργώντας τη λήψης αποφάσεων.
