Η θεωρία του χάους αντανακλάται στα εδάφη της Νέας Καληδονίας από τις αρχές της εβδομάδας. Η ψήφιση ενός νομοθετήματος στη Γαλλία από την κυβέρνηση του Εμανουέλ Μακρόν, ως άλλο τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας, προκάλεσε -όχι μια απλή βροχή μα- ένα τεράστιο κύμα αντίδρασης στο νησί του Ειρηνικού ωκεανού.

«Τις τελευταίες δύο ημέρες είδαμε τέτοιας κλίμακας βία που δεν έχουμε δει για τριάντα χρόνια» ομολόγησε η πρόξενος της Αυστραλίας στη Νέα Καληδονία. Σημείωσε δε πως «αποτελεί το τέλος μιας ειρήνης τριάντα ετών».

Ήδη οι νεκροί είναι τέσσερις ως θλιβερή εξέλιξη των ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ ντόπιων διαδηλωτών και των δυνάμεων καταστολής. Τα τρία εκ των θυμάτων ήταν νεαρής ηλικίας πολίτες (δύο άνδρες, μία γυναίκα) και το τέταρτο ένας 24χρονος αστυνομικός εν υπηρεσία. «Έβγαλε το κράνος του για να συζητήσει και πυροβολήθηκε στο κεφάλι», μετέφερε ο υπουργός Εσωτερικών της Γαλλίας, Ζεράλ Νταρμανέν, για τον θάνατο του αξιωματικού.

Κατά μαρτυρίες, οι εξεγερμένοι είναι οπλισμένοι με τυφέκια και πλήθος φυσιγγίων.

Η ιστορία της Νέας Καληδονίας

Μολονότι η απόσταση από το Παρίσι στην πρωτεύουσα Νουμέα υπερβαίνει τα 16.700 χιλιόμετρα και η διάρκεια μιας αεροπορικής πτήσης αγγίζει τις 24 ώρες, τα μαντάτα ταξίδεψαν πολύ γρήγορα στην άλλη άκρη του κόσμου. Η μαμά Γαλλία έκρινε σκόπιμο να προχωρήσει σε συνταγματική αναθεώρηση της εκλογικής διαδικασίας στη Νέα Καληδονία και οι αυτόχθονες εξεγέρθηκαν.

Το νησί των 18.5 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε έκταση (δυο φορές μεγαλύτερο από την Κρήτη) και των 270.000 κατοίκων (δυο φορές λιγότερων από την Κρήτη) αποτελεί μια από τις υπερπόντιες κτήσεις της Γαλλίας ανά τον κόσμο. Άρα κι ένα από τα πιο απομακρυσμένα εδάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ιστορικά η Νέα Καληδονία αποτελούσε κομμάτι γης που αποσχίστηκε από τη Νέα Ζηλανδία και πάρα πολύ αργότερα, μόλις το 1774, ανακαλύφθηκε από τον Τζέιμς Κουκ. O Βρετανός θαλασσοπόρος επέλεξε αυτό το όνομα, διότι του θύμιζε την Καληδονία της Σκωτίας.

Οι Γάλλοι προσάρτησαν τη Νέα Καληδονία ως αποικία της τότε αυτοκρατορίας τους το 1853, ως ένα από τα πέντε νησιά μεταξύ Ινδικού και Ειρηνικού που κατέλαβε ο ναύαρχος Φεμπριέ-Ντεσπουάν, προτού το 1946 δημιουργήσουν το εξευγενισμένο καθεστώς των υπερπόντιων εδαφών. Παρείχαν επί της ουσίας το ως σήμερα -θαμπό, ομιχλώδες κι άκρως αμφιλεγόμενο- δικαίωμα της ημιαυτονομίας, καθώς ο εποικισμός από λευκούς είχε γεννήσει ποικίλα προβλήματα, κοινωνικούς διαχωρισμούς που ίσχυαν επί χρόνια και εκμετάλλευση των ντόπιων.

Φυσικά σε όλη αυτή τη διαδρομή των δεκαετιών διατηρούν τον απόλυτο έλεγχο κι ας έχουν γεννηθεί κατά καιρούς κινήματα για την ανεξαρτησία, κυρίως από μέλη της φυλής των Κανάκ. Πρόκειται για τη φυλή που αποτελεί το 41.2% του συνολικού πληθυσμού βάσει της απογραφής του 2019 και απαιτεί αυτοδιάθεση, σε αντίθεση με το 24.1% της «ευρωπαϊκής κοινότητας» που διαμένει στο νησί και τηρεί στενούς δεσμούς με το Παρίσι.

Στρατιωτικός νόμος και απαγόρευση Tik Tok

Μια τέτοια ανάφλεξη ενεργοποιήθηκε από την περασμένη Δευτέρα, όταν ζωντάνεψε το ηφαίστειο της οργής κατά της μαμάς Γαλλίας.

Η κυβέρνηση Μακρόν έφερε προς ψήφιση στο γαλλικό κοινοβούλιο τη διάταξη εκείνη που ανέτρεπε τη Συμφωνία της Νουμέα (υπεγράφη το 1998 μετά από μακρά αντιδικία) και χάριζε δικαίωμα ψήφου σε περισσότερους, μη αυτόχθονες, κατοίκους. Το σύνταγμα όριζε μέχρι προσφάτως πως η ψήφος στις επαρχιακές εκλογές περιοριζόταν μόνο σε όσους διέμεναν στο νησί πριν από το 1998.

Πλέον θα έχουν τη δυνατότητα κι όσοι συμπληρώνουν απλώς μια δεκαετία στη Νέα Καληδονία, με αποτέλεσμα ν’ αλλάζει ριζικά η δομή των εκλογικών καταλόγων.

Η νομοθετική αυτή πρωτοβουλία εκλήφθη ως απόπειρα περαιτέρω παρέμβασης προκειμένου από τη μία να ενισχυθεί η παρουσία των Γάλλων στο αρχιπέλαγος (την ώρα που Κινέζοι και Αμερικανοί κατέχουν το δικό τους γεωπολιτικό μερίδιο) και από την άλλη να μειωθεί η ισχύς των γηγενών που εν τέλει ξεχύθηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν. Οι ταραχές και οι βίαιες συγκρούσεις ήρθαν ως συνεπακόλουθο όλων αυτών.

Η γαλλική κυβέρνηση ισχυρίστηκε πως ήταν μια αναγκαία αλλαγή εκδημοκρατισμού της διαδικασίας. Γι’ αυτό και «η βία δεν θα γίνει ανεκτή» όπως υποστήριξε ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, Γκαμπριέλ Ατάλ, υπογράφοντας μάλιστα διάταγμα που κήρυξε τη Νέα Καληδονία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για δώδεκα ημέρες.

Κατά τους επικριτές της γαλλικής κυβέρνησης πρόκειται για επιβολή ενός σκληρού στρατιωτικού νόμου που μειώνει τις ελευθερίες. Ελήφθησαν κι άλλα μέτρα (απαγόρευση κυκλοφορίας, έρευνες σπιτιών κ.α). Μεταξύ αυτών και η απαγόρευση χρήσης του Tik Tok προκειμένου, σύμφωνα με τις Αρχές, να μην επαναληφθεί μέσω σχετικών αναρτήσεων η μαζική οργάνωση διαδηλώσεων – όπως συνέβη πέρυσι το καλοκαίρι στην ηπειρωτική Γαλλία.

Σε κάθε περίπτωση «θα μας επιτρέψει να αναπτύξουμε τα απαραίτητα μέσα για την αποκατάσταση της τάξης», συμπλήρωσε ο Ατάλ.

Ήδη στο νησί του Ειρηνικού βρίσκονται 1.800 στρατιώτες και αστυνομικοί που θα ενισχυθούν από άλλους 500. Λέγεται πως οι δυνάμεις καταστολής έχουν αθροιστικά ξεπεράσει σε αριθμό τους διαδηλωτές.

Νέα προσπάθεια ανεξαρτησίας

Η πιο ισχυρή ομάδα υπέρ της ανεξαρτησίας στη Νέα Καληδονία, η FLNKS που πρωτοστάτησε σε δημοψηφίσματα απόσχισης που όμως δεν εγκρίθηκαν, δήλωσε ανοικτή στον διάλογο με το Παρίσι. Αρκεί, βέβαια, αυτός να οδηγήσει σε μια νέα συμφωνία η οποία «θα ανοίξει τον δρόμο για τη χειραφέτηση».

Κάτοικος από τη Νουμέα δήλωσε στο Reuters πως έμεινε έγκλειστος, σεβόμενος την απαγόρευση κυκλοφορίας κατά τις νυχτερινές ώρες. Φοβάται πολύ για την οικογένειά του, ανέφερε ακόμη, ομολογώντας ότι οπλοφορεί όταν βγαίνει εκτός σπιτιού κατά τη διάρκεια της ημέρας. «Δεν βλέπω με ποιον τρόπο η χώρα μπορεί να ανακάμψει», υποστήριξε παίρνοντας πάντως την πλευρά της εξουσίας κι όχι των διαδηλωτών.

Με βάση τα επίσημα στοιχεία, περισσότερα από 140 άτομα έχουν συλληφθεί, την ώρα που τουλάχιστον 60 της πολιτοφυλακής έχουν τραυματιστεί στις μέχρι τώρα συγκρούσεις.

«Πολλή φωτιά και βία» ήταν η θλιβερή εικόνα που μετέφερε άλλος κάτοικος της πρωτεύουσας, παρομοιάζοντας την κατάσταση πανικού με αυτήν που ίσχυε επί καιρό πανδημίας.

Ο πλούτος, το νικέλιο και η φτώχεια

Σήμερα η Νέα Καληδονία είναι η τρίτη χώρα σε παραγωγή νικελίου, διαθέτοντας το 25% συνολικών πόρων παγκοσμίως. Ορυκτό εξόχως πολύτιμο και ακριβό.

Επίσης θεωρείται μια από τις πιο ισχυρές οικονομίες στον νότιο Ειρηνικό, πίσω μόνο από Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και Χαβάη. Tο κατά κεφαλήν εισόδημα αγγίζει μάλιστα τα 35.000 δολάρια.

Παρόλα αυτά, και σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ο ένας στους πέντε πολίτες της ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, χωρίς εργασία και πρόσβαση σε είδη πρώτης ανάγκης. Με συνέπεια να ξεσπά, ν’ αντιδρά, ν’ απαιτεί. Κυρίως δε οι νέοι.