Τις τελευταίες εβδομάδες βρίσκονται σχεδόν καθημερινά στο προσκήνιο της επικαιρότητας οι διαδηλώσεις των φοιτητών πολλών πανεπιστημίων των ΗΠΑ και οι καταλήψεις, που πραγματοποιούνται στο ένα μετά το άλλο και μάλιστα σε κάποια από τα πιο φημισμένα, ήδη δε έχουν επεκταθεί και σε αρκετά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Οι ειδήσεις αυτές εντυπωσιάζουν, μια και δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο φαινόμενο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση της Μέκκας του καπιταλισμού και της τεχνολογίας. Ταυτόχρονα φέρνουν στη μνήμη τις αντίστοιχες κινητοποιήσεις και καταλήψεις της δεκαετίας του ’60 ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ.
Ακόμα πιο εντυπωσιακός όμως είναι ο λόγος, για τον οποίο γίνονται οι κινητοποιήσεις. Οι φοιτητές αυτοί δεν αγωνίζονται για την ποιότητα ή το κόστος των σπουδών τους ούτε για τις προοπτικές της μελλοντικής τους καριέρας. Δεν κινητοποιούνται για τη λειτουργεία της δημοκρατίας τους ή για τα δικαιώματα κάποιων μειονοτήτων, ούτε για την κλιματική αλλαγή ή για εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα των πιο ευάλωτων πολιτών. Δεν διαμαρτύρονται όμως ούτε επειδή η χώρα τους εμπλέκεται άμεσα σε πόλεμο και κινδυνεύει η ζωή αμερικανών στρατιωτών.
Καταλαμβάνουν τις σχολές τους αντιδρώντας στις συνεχιζόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη, που έχουν προκαλέσει μέχρι σήμερα πάνω από 35.000 θανάτους και πολλαπλάσιους τραυματισμούς, έχοντας οδηγήσει εκατοντάδες χιλιάδες παλαιστινίους σε μία κατάσταση αβίωτη και τραγική.
Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών για το παλαιστινιακό ζήτημα εκπλήσσουν, επειδή οι ΗΠΑ παραδοσιακά και ανεξαρτήτως του ποιο από τα δύο κόμματα κυβερνά, αποτελούν το μόνιμο και σταθερό υποστηρικτή και βασικό χορηγό εξοπλισμού του κράτους του Ισραήλ, όποια πολιτική κι αν ακολουθεί κατά καιρούς. Οι τωρινές εξεγέρσεις δείχνουν ότι για τους φοιτητές των ΗΠΑ ξεχείλισε το ποτήρι και δεν περισσεύει άλλη ανοχή για την άνευ όρων υποστήριξη των ΗΠΑ στο κράτος του Ισραήλ, όπως κι αν συμπεριφέρεται απέναντι στον Αραβικό κόσμο. Φαίνεται να αποδίδουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης στη διαχρονικά ασκούμενη εξωτερική πολιτική της πατρίδας τους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, αφού η συμφωνία, που είχε επιτευχθεί παλαιότερα, δεν υλοποιήθηκε και στην ουσία ποτέ δεν δημιουργήθηκε ένα κανονικό βιώσιμο και ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος. Φαίνεται επίσης να ενοχλούνται από τη μονομερή κατακραυγή, που δίκαια ξεσήκωσε η επίθεση της Χαμάς με τη σύλληψη και κράτηση ομήρων, ιδίως στο νεανικό πάρτι και στα κιμπούτζ, ενώ η συνεχιζόμενη αντίδραση του Ισραήλ, που κατά τις επανειλημμένες επισημάνσεις των υπευθύνων του ΟΗΕ προκαλεί ανθρωπιστική κρίση, δεν αντιμετωπίζεται από το πολιτικό σύστημα και ίσως από την πλειοψηφία της αμερικανικής κοινωνίας με την ευαισθησία, που της αναλογεί.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλούν εξάλλου τα αιτήματα των αμερικανών φοιτητών. Δεν διαμαρτύρονται μόνο γενικώς για την εξωτερική πολιτική της χώρας τους, αλλά ζητούν από τις διοικήσεις των πανεπιστημίων τους να διακόψουν κάθε επενδυτική συνεργασία με το Ισραήλ. Το αίτημα αυτό βεβαίως έχει περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα και δεν φαίνεται αν τους απασχολεί αν θα προκαλέσει οικονομική ζημιά στο Ισραήλ.
Οι καταλήψεις των φοιτητών εκπέμπουν ελπιδοφόρα μηνύματα. Παρά την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού και την πρόταξη ως αξίας και προτεραιότητας του ανταγωνισμού για την προσωπική ανέλιξη και παρά το συστηματικό παραμερισμό των ανθρωπιστικών σπουδών στα αμερικανικά πανεπιστήμια και το δραστικό περιορισμό των χρηματοδοτήσεων για τα αντίστοιχα ερευνητικά προγράμματα, οι φοιτητές, όπως πάντα στην πρωτοπορία της αμφισβήτησης των κατεστημένων, αποτυπώνουν το μέτρο της ευαισθησίας, που θα έπρεπε να εκδηλώνουν όλοι οι ελεύθερα σκεπτόμενοι πολίτες τουλάχιστον των φιλελεύθερων δημοκρατιών για την επιχειρούμενη εξόντωση του παλαιστινιακού λαού με πρόσχημα την εξαφάνιση της Χαμάς από το προσκήνιο.
Δυστυχώς οι κυβερνώντες δημοκρατικοί των ΗΠΑ επέλεξαν την απεχθή μέθοδο της σκληρής καταστολής για να αποτρέψουν τις καταλήψεις. Απέφυγαν κάθε διάλογο με τους φοιτητές για να τους εξηγήσουν το σκεπτικό της ασκούμενης πολιτικής τους και αρνήθηκαν να επανεξετάσουν την πολιτική τους προς το κράτος του Ισραήλ, αρκούμενοι σε αναποτελεσματικές διπλωματικές πιέσεις, παρότι μπορούν να αξιοποιήσουν ως διαπραγματευτικό όπλο τη διακοπή κάθε στρατιωτικής και οικονομικής ενίσχυσης, αν δεν αποδεχθεί την κατάπαυση του πυρός.
Μία άλλη έκφανση των καταλήψεων αναδεικνύεται από τις αντισυγκεντρώσεις άλλων φοιτητών, υποστηρικτών του Ισραήλ, από τις οποίες συχνά προκαλούνται συμπλοκές των δύο παρατάξεων με συνέπεια νέες επιχειρήσεις των δυνάμεων καταστολής για να ελέγξουν την κατάσταση. Διαπιστώνεται έτσι ότι ο διχασμός του αμερικανικού λαού δεν αφορά μόνο στη λειτουργία της δημοκρατίας ή ζητήματα κοινωνικής ηθικής, αλλά εξαπλώνεται και εκδηλώνεται ολοένα και σε περισσότερες πτυχές της πολιτικής με την ευρύτερη έννοια, συμπεριλαμβανομένης και της διεθνούς παρουσίας των ΗΠΑ.
Οι καταλήψεις των αμερικανών φοιτητών εκπέμπουν ενδιαφέροντα μηνύματα και στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της χώρας μας. Πρόσφατα βιώσαμε και στα δικά μας πανεπιστήμια καταλήψεις επί πολλές εβδομάδες με αίτημα τη μη ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων με ιδιωτικό χαρακτήρα. Βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της ψήφισης του ν. 5094/2024 υπήρξε το ότι συχνά πραγματοποιούνται καταλήψεις στα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια και παρακωλύεται έτσι η λειτουργία τους, ενώ στα παραρτήματα των ξένων πανεπιστημίων οι σπουδές θα πραγματοποιούνται απρόσκοπτα. Να όμως που και στις έδρες των φημισμένων αμερικανικών πανεπιστημίων, τα οποία προσδοκούμε να ανοίξουν παρατήματα στη χώρα μας, γίνονται καταλήψεις με διάρκεια και ένταση και μάλιστα όχι για εκπαιδευτικά θέματα. Η ακαδημαϊκή ελευθερία αποτελεί παγκόσμια κατάκτηση και η άσκηση των δικαιωμάτων, που απορρέουν απ’ αυτήν, δεν αποτρέπεται ούτε από τα οικονομικά συμφέροντα πανεπιστημίων-επιχειρήσεων.
Ο Παναγιώτης Νικολόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
