Οι Γεωργιανοί βρίσκονται στο δρόμο εδώ και πολλές εβδομάδες, διαδηλώνοντας για την απόσυρση του νομοσχεδίου περί «πρακτόρων». Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι κάθε οργανισμός με χρηματοδότηση από το εξωτερικό άνω του 20% των συνολικών του εσόδων, καταγράφεται ως οργανισμός που εκπροσωπεί ξένα συμφέροντα. Αυτό σημαίνει ότι Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Διεθνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις όπως η Deutsche Welle, το ΒBC, το Reuters, η Διεθνής Αμνηστία καταγράφονται ως πράκτορες. Το γεγονός αυτό εξουσιοδοτεί την κυβέρνηση να απαιτήσει πρόσβαση σε στοιχεία και δεδομένα που υπό κανονικές συνθήκες θεωρούνται ευαίσθητα.
Για πολλούς Γεωργιανούς δεν πρόκειται για ένα νόμο ανάλογο ή παρόμοιο με τον ρωσικό, αλλά για έναν ρωσικό νόμο σχεδιασμένο να βάλει τη χώρα στη δορυφορική τροχιά της Ρωσίας και να απομακρύνει την προοπτική της ένταξης της στην ΕΕ. Αυτή η πεποίθηση μετατρέπει την αντιπαράθεση σε πολιτειακό ζήτημα ανάλογο με αυτό που αντιμετώπισε η Ουκρανία, εγείροντας παρόμοιους φόβους για το μέλλον. Πολλλοί πιστεύουν ότι πρόκειται για μια μάχη δίχως αύριο. Η Πρόεδρος της Γεωργίας είναι έτοιμη να βάλει βέτο, αλλά η κυβέρνηση έχει την πλειοψηφία να το παρακάμψει. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν ξεκαθαρίσει ότι η Γεωργία θέτει σε κίνδυνο την υποψηφιότητα της χώρας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Σότα Γκβινερία, πρώην αναπληρωτής γραμματέα της Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας της χώρας, πρέσβης της Γεωργίας στο Βασίλειο της Ολλανδίας (2010-2015), που σήμερα διδάσκει στη Σχολή Άμυνας της Βαλτικής στο Τάρτου της Εσθονίας, μιλά στην ηλεκτρονική έκδοση του «Βήματος» για τις εύθραυστες ισορροπίες στην περιοχή. Να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα ζει η πιο πολυάριθμη διασπορά της Γεωργίας μετά τη Ρωσία.
Από τη Σύνοδο του Βουκουρεστίου το 2008, η προοπτική ένταξης της Γεωργίας (και της Ουκρανίας) στο ΝΑΤΟ είναι μόνο θεωρητικά ανοικτή. Το ΝΑΤΟ έχει προσφέρει ήδη από τη δεκαετία του 1990 μια εναλλακτική Συνεργασία για την Ειρήνη (Partnership for Peace) και ένα πλέγμα διμερών συμφωνιών που θέτουν τη βάση βαθύτερης συνεργασίας. Με άλλο λόγια, το ΝΑΤΟ δίνει στη Γεωργία τα πάντα, εκπαίδευση, συμμετοχή σε ασκήσεις, εξοπλιστική βοήθεια, εκτός των εγγυήσεων για εδαφική ακεραιότητα που η συμμαχία εγγυάται μόνο στα μέλη της. Ήταν ποτέ η ένταξη της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ ρεαλιστική προοπτική;
«Υπάρχουν δυο διαφορετικοί κόσμοι: πριν το Φεβρουάριο του 2022 και μετά. Πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία ήταν ένας ευρωπαϊκός εταίρος. Παρά την εισβολή στην Γεωργία, το 2008, την κατάληψη της Κριμαίας, το 2014, και τον συνεχιζόμενο πόλεμο στο Ντονμπάς, το ΝΑΤΟ αντιμετώπιζε τις φοβίες της Ρωσίας με κατανόηση. Η Ρωσία είχε άμεση επιρροή στην πολιτική του ΝΑΤΟ και των κρατών-μελών. Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, αυτό άλλαξε. Η Ρωσία πλέον δεν επηρεάζει τις αποφάσεις της συμμαχίας και των κρατών μελών. Το γεγονός ότι η Φινλανδία και η Σουηδία αφήνουν πίσω τους δεκαετίες ουδετερότητας για να ενταχθούν στην συμμαχία αποτελεί ενδεικτική εξέλιξη αυτού του νέου κόσμου.
Στο σημερινό περιβάλλον ασφάλειας έναντι της Ρωσίας υπάρχουν δυο δικλείδες ασφάλειας: η πυρηνική αποτροπή και η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ. Η Ρωσία δεν αντιμετωπίζει τίποτε άλλο με τον αρμόζοντα σεβασμό. Για τη Σουηδία και τη Φινλανδία δεν αρκούν πλέον η ισχυρή οικονομία τους και η υπολογίσιμη στρατιωτική υποδομή και βιομηχανία τους ως εγγυήσεις ασφάλειας. Θέλουν να είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Η εισβολή στην Ουκρανία σημαίνει ότι η Ρωσία έχει απωλέσει το έμμεσο βέτο στο θέμα της επέκτασης της συμμαχίας.
Ο πρώην Πρωθυπουργός της Γεωργίας, Ιρακλί Γκαριμπασβίλι, προειδοποιεί ότι η χώρα στρέφει την πλάτη της στις Βρυξέλλες. Η σημερινή κυβέρνηση δηλώνει ότι η χώρα δεν συζητεί την ένταξη της στη συμμαχία πριν την επανάκτηση της εδαφικής της ακεραιότητας, έως ότου δηλαδή, να φύγουν οι Ρώσοι. Αυτό σημαίνει ότι η προοπτική ένταξης μπαίνει στο ράφι. Η κυβέρνηση θεωρεί την Ουκρανία υπεύθυνη για τη ρωσική εισβολή και δεν βλέπει τη συμμαχία ως εγγυητή ασφαλείας αλλά ως κίνδυνο. «Εάν ενταχθούμε», μας λένε, «η Ρωσία θα προχωρήσει σε αντίμετρα». Για την κυβέρνηση η ένταξη είναι κίνδυνος και όχι πολιτική προτεραιότητα. Αυτό σημαίνει ότι η Τιφλίδα αντιμετωπίζει τη Μόσχα μόνο σε διήμερές επίπεδο, που είναι εξ ορισμού ασύμμετρο».
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η Γεωργία προδιαγράφεται ως θυσιαστήριο θύμα. Τη στιγμή που εκατοντάδες ή και χιλιάδες Γεωργιανοί πολεμούν ως εθελοντές στο πλευρό της Ουκρανίας, ενάντια στη Ρωσία, η κυβέρνηση φαίνεται να έχει μια ποιοτικά διαφορετική στάση. Το ερώτημα εδώ είναι απλό: είναι διαιρεμένη η κοινή γνώμη; Μιλάμε για μια πολιτικά υγιή αντιπαράθεση ανάμεσα στην κυβέρνηση και στην αντιπολίτευση ή πρόκειται για πολιτική αυθαιρεσία της Γεωργιανής κυβέρνησης;
«Καλό ερώτημα. Η Γεωργιανή κοινωνία είναι πολιτικά βαθιά διαιρεμένη. Η πόλωση είναι προφανής σε κάθε επίπεδο, ακόμα και στην αντίληψη που έχουμε για το εθνικό συμφέρον και τις εθνικές μας αξίες. Όμως, η πλειοψηφία άνω του 80%, σταθερά και σε κάθε δημοσκόπηση, εκφράζει μια συναντίληψη όλων όσων αφορούν την κατεύθυνση της εξωτερικής μας πολιτικής. Όλοι συμφωνούν ότι η βασική μας επιλογή είναι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Φυσικά υπάρχουν ακροδεξιά στοιχεία που θέλουν την ευθυγράμμιση με τη Ρωσία, μια γραμμή που υιοθετεί εσχάτως και η κυβέρνηση.
Ένα νέο κόμμα υπό τον Σοζάρ Σουμπάι, που αποτελείται από τρεις πρώην βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας, γνωστό ως «Λαϊκή Δύναμη», εκφράζει τέτοιες απόψεις ανοικτά. Τρεις βουλευτές αποσκίρτησαν από τη κυβερνητική πλειοψηφία το 2022 προκειμένου, όπως οι ίδιοι υποστηρίζουν, να λένε ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να πει χωρίς διεθνή κατακραυγή. Αυτοί ήταν που παρουσίασαν το πρώτο νομοσχέδιο περί «ξένων πρακτόρων» τον Αύγουστο του 2020.
Κατά τα άλλα, ψηφίζουν ότι νομοσχέδιο καταθέτει η κυβερνητική πλειοψηφία. Είναι μια τακτική που επιτρέπει στην κυβέρνηση να κλείνει το μάτι σε ακραία στοιχεία χωρίς να αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη. Όμως, η κυβέρνηση δεν κρύβεται πλέον. Εκφράζει ανοικτά την φιλορωσική της πολιτική. Γι’ αυτό επαναφέρει η ίδια το νομοσχέδιο, μετατρέποντας την ιδέα σε επίσημη πολιτική. Έχουν ανοίξει μέτωπο με την Ευρωατλαντική προοπτική της χώρας».
Μήπως η χώρα μπορεί απλά να βασιστεί στο καθεστώς της συνεργασίας με το ΝΑΤΟ; Για παράδειγμα, υπάρχει μια Σχολή Ορεινού Πολέμου του ΝΑΤΟ στην Γεωργία. Με ξένους στρατιώτες και εκπαιδευτές στο πεδίο θα τολμούσε άραγε η Ρωσία να επιτεθεί; Μήπως η ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι περιττή;
«Όχι, η παρουσία στρατιωτικών συμβούλων-εκπαιδευτών στη χώρα δεν συνιστά αποτροπή. Οι χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία έχουν στρατό που μπορεί πράγματι να θεωρείται αποτρεπτική δύναμη, αφού κάθε επίθεση ξένων στρατευμάτων θα επιφέρει την ενίσχυση τους με περισσότερα στρατεύματα από την ίδια χώρα. Αλλά δεν έχουμε κάτι παρόμοιο στη Γεωργία.
Η εμπειρία της Ουκρανίας καταδεικνύει με σαφήνεια τη διαφορά μεταξύ μελών και «συνεργατών» της συμμαχίας. Ο Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γιενς Στόλτενμπεργκ, είναι σαφής: «Θα υπερασπιστούμε κάθε εκατοστό της κυριαρχίας του ΝΑΤΟ». Η λέξη κλειδί είναι η λέξη «κυριαρχία». Δεν υπάρχει καμία απολύτως εγγύηση ασφαλείας για κράτη όπως η Ουκρανία και η Γεωργία. Από αυτή τη δήλωση, το μόνο που μπορεί να συνάγει ο Πούτιν είναι ότι δεν πρέπει να επιτεθεί σε κράτος-μέλος της συμμαχίας. Εάν ρωτήσεις οποιονδήποτε στρατηγό της συμμαχίας «γιατί δε δούλεψε η συλλογική μας αποτροπή;», θα σου απαντήσει ότι δούλεψε εξαιρετικά αποτελεσματικά. Το ΝΑΤΟ υπερασπίζεται τα μέλη του και η Ρωσία δεν έχει επιτεθεί σε χώρα μέλος του ΝΑΤΟ».
Η Γεωργιανή κυβέρνηση συμμετείχε στις 25 Απριλίου, για δεύτερο συνεχόμενο έτος, στην υπερ-συντηρητική σύνοδο Ρεπουμπλικάνων Αμερικανών και ακροδεξιών Ευρωπαίων στη Βουδαπέστη (CPAC). Ο Πρωθυπουργός Ιρακλί Κομπαχίτζε επαίνεσε τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν και ευθυγραμμίστηκε μαζί του τόσο ιδεολογικά όσο και πολιτικά. Υπό αυτό το πρίσμα, η Τυφλίδα μπορεί να υποστηρίξει ότι ακολουθεί μια πολιτική «Ευρω-Ατλαντική», μια γραμμή Βουδαπέστης, Μπρατισλάβας, και Ουάσιγκτον, δηλαδή μια γραμμή Τράμπ. Μήπως αυτός είναι ο πραγματικός σκοπός, προσβλέποντας σε αλλαγή εξουσίας στην Ουάσιγκτον και όχι στη σύσφιξη των σχέσεων με τη Ρωσία;
«Ο δρόμος προς τις Βρυξέλλες δεν είναι μέσω Βουδαπέστης και Μπρατισλάβας. Εάν θέλεις να πας στις Βρυξέλλες, πας στις Βρυξέλλες. Αυτό είναι απολύτως προφανές».
Υπάρχει δρόμος επιστροφής για την Γεωργία; Μπορεί η Τυφλίδα να επιστρέψει σε ευρωατλαντική τροχιά;
«Εάν το νομοσχέδιο περί «ξένων πρακτόρων» γίνει νόμος, δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής. Πρόκειται για σημείο καμπής. Η ειδικότητα μου ως ερευνητής είναι ο υβριδικός πόλεμος. Στόχος του υβριδικού πολέμου είναι να κάμψει κανείς τη θέληση του αντιπάλου στο επίπεδο λήψης αποφάσεων. Δεν χάνει κανείς ένα υβριδικό πόλεμο, επειδή πρόκειται για μια ανοικτή διαδικασία. Πάντα θέλεις να επηρεάζεις τις αποφάσεις του αντιπάλου. Όσο περισσότερη επιρροή κερδίζεις, τόσο μεγαλύτερη επιτυχία έχεις. Και πεποίθηση μου είναι ότι αυτό είναι το σωστό πλαίσιο ανάγνωσης των γεγονότων σήμερα.
Έχουμε δυο πεδία μάχης: Την κυβέρνηση και την κοινή γνώμη. Σε μια δημοκρατία, αυτές οι δυο διαστάσεις είναι σχεδόν ταυτόσημες ή αρκετά κοντά. Σε χώρες όπως η Γεωργία υπάρχει ένα μεγάλο χάσμα. Η Ρωσία ελέγχει την κυβέρνηση της Γεωργίας, αλλά όχι την κοινή γνώμη. Αυτό είναι τώρα το πεδίο της μάχης. Η Ρωσία προσπαθεί να ελέγξει την κοινή γνώμη δια του εκφοβισμού, μέχρι σημείο ανατροπής της δημοκρατίας. Όταν φτάσουμε στο σημείο να πάρουμε οποιαδήποτε απόφαση που αντιτίθεται στις ορέξεις της Μόσχας, θα ήμαστε μια δεύτερη Λευκορωσία. Αυτός ήταν και ένας από τους στόχους του πολέμου στην Ουκρανία. Έπρεπε να περάσει το μήνυμα ότι «αυτά παθαίνουν οι αντιφρονούντες», για να οροθετηθεί η ζώνη επιρροής της Ρωσίας.
Έτσι ελέγχουν και την Αρμενία, μια χώρα που παραμένει στη ζώνη επιρροής τους ακόμα και μετά τα γεγονότα του Καραμπάχ – προσπαθούν βέβαια να ανεξαρτητοποιηθούν. Στη Γεωργία ο νόμος περί «ξένων πρακτόρων» προσπαθεί να επιβάλει τον έλεγχο της κοινωνίας των πολιτών και των διεθνών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Εάν το πετύχουν, δεν θα υπάρχει πλέον καμία αντίσταση. Αν αναγκάσουν τους Γεωργιανούς να καταπιούν αυτόν το νόμο, θα νικήσουν. Όλα θα κριθούν εντός των επόμενων δυο εβδομάδων. Εάν τους περάσει, θα έχουν άλλη μια Λευκορωσία στα σύνορα τους. Αυτό δεν θα συνιστά τραγωδία μόνο για την Γεωργία, αλλά για όλη την ευρωατλαντική κοινότητα. Η Ρωσία θα δείχνει την Γεωργία και θα επιδεικνύει την πυγμή της».
Άρα η Δύση έχει μόλις δυο εβδομάδες περιθώριο για να αποτρέψει τη δορυφοροποίηση της Γεωργίας από τη Ρωσία;
«Ναι, και το μόνο που απομένει είναι να επιβληθούν αποτρεπτικές κυρώσεις. Η κυβέρνηση πρέπει να γνωρίζει ότι εάν ακολουθήσει αυτόν τον απολυταρχικό δρόμο μέχρι τέλους, δε θα μπορεί να περάσει ξανά το κατώφλι της Ευρώπης και της Αμερικής. Εάν πάρουν τα λεφτά του Μπιτζίνα Ιβανισβίλι (σ.σ ο βασικός ολιγάρχης που στηρίζει την κυβέρνηση και πρώην Πρωθυπουργός) και τεθούν στην υπηρεσία του Κρεμλίνου, θα απομείνουν μόνοι τους. Δεν θα μπορούν να γεμίζουν τους λογαριασμούς τους στις δυτικές τράπεζες, να στέλνουν τα παιδιά τους εσωτερικά στα καλά σχολεία της Αγγλίας, μετά σε αμερικανικά πανεπιστήμια, και να ψωνίζουν στις λεωφόρους του Παρισιού. Αυτό το καταλαβαίνουν. Κατά τα άλλα, η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη».
