Σφοδρές αντιδράσεις έχει προκαλέσει η στάση που τηρεί η νέα πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, που αποκάλεσε τη χώρα «Μακεδονία» κατά την διάρκεια της ορκωμοσίας της.
Η στάση αυτή που υπονομεύει τη Συμφωνία των Πρεσπών, πέρα από το γεγονός ότι υποδαυλίζει την ενταξιακή πορεία της χώρας στην ΕΕ, ενδεχομένως να συνοδεύεται και από κυρώσεις, εξ Αμερικής ορμώμενες.
Συγκεκριμένα, σε διάταγμα που είχε υπογράψει τον Ιούνιο του 2021 ο Μπάιντεν είχε επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής της εθνικής έκτακτης ανάγκης για την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, που είχε αρχικά διακηρυχθεί με την απόφαση του 2001.
Στο διάταγμα αναφέρονται ρητά η Συμφωνία των Πρεσπών του 2018, η συμφωνία πλαίσιο της Οχρίδας του 2001, το ψήφισμα 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, οι Συμφωνίες του Ντέιτον ή τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Διάσκεψης για την Εφαρμογή της Ειρήνης που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Δεκέμβριο του 1995, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων ή των συμπερασμάτων του Υπατου Εκπροσώπου, του Συμβουλίου Εφαρμογής της Ειρήνης ή του Διοικητικού Συμβουλίου του ή το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία, ή, σε ό,τι αφορά στην πρώην Γιουγκοσλαβία.
Τα κριτήρια
Με το διάταγμα καθορίζονται τα κριτήρια για την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ σε όσους εμπλέκονται σε ενέργειες που συνιστούν ασυνήθιστη και έκτακτη απειλή για την εθνική ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τέτοιες απειλές προέρχονται από άτομα που είναι υπεύθυνα ή εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα σε ενέργειες ή πολιτικές που απειλούν την ειρήνη, την ασφάλεια, τη σταθερότητα ή την εδαφική ακεραιότητα οποιασδήποτε περιοχής ή κράτους στα Δυτικά Βαλκάνια.
Σύμφωνα με το διάταγμα θα επιβάλλονται επίσης κυρώσεις, μεταξύ άλλων, και σε άτομα που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα σε ενέργειες ή πολιτικές που υπονομεύουν τις δημοκρατικές διαδικασίες ή θεσμούς στα Δυτικά Βαλκάνια, παραβιάζουν, ή προβαίνουν σε πράξεις που παρεμποδίζουν ή απειλούν την εφαρμογή οποιασδήποτε περιφερειακής ασφάλειας, ειρήνης, συνεργασίας ή συμφωνίας ή πλαισίου αμοιβαίας αναγνώρισης ή μηχανισμούς λογοδοσίας που σχετίζονται με τα Δυτικά Βαλκάνια.
Αναφέρονται επίσης ενέργειες που σχετίζονται με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διαφθοράς από, για λογαριασμό ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο σχέση με κυβέρνηση στα Δυτικά Βαλκάνια, ή εν ενεργεία ή πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους σε οποιοδήποτε επίπεδο διακυβέρνησης στα Δυτικά Βαλκάνια, όπως κατάχρηση δημόσιων περιουσιακών στοιχείων, απαλλοτρίωση ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων για προσωπικό κέρδος ή πολιτικούς σκοπούς ή δωροδοκία.
Οι κυρώσεις
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις παραβίασης των κριτηρίων που καθορίζει το διάταγμα θα επιβάλλονται κυρώσεις από τον Γραμματέα του υπουργείου Οικονομικών και σε συνεννόηση με τον υπουργό Εξωτερικών, σε βάρος των περιουσιακών στοιχείων όσων εμπλέκονται καθώς και των συμφερόντων σε ακίνητα που βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα οποία εφεξής έρχονται εντός των Ηνωμένων Πολιτειών, ή τα οποία ή στη συνέχεια ανήκουν στην κατοχή ή τον έλεγχο οποιουδήποτε προσώπου των Ηνωμένων Πολιτειών και δεν θα επιτρέπεται να μεταφερθούν, να πληρωθούν, να εξαχθούν, να αποσυρθούν ή να αντιμετωπιστούν με άλλο τρόπο, ενώ, μεταξύ άλλων, θα απαγορεύεται και η είσοδος των εμπλεκομένων στις ΗΠΑ.
Το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού
Η νέα πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας, Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, σε ανακοίνωσή της σχετικά με τη χθεσινή ορκωμοσία της ισχυρίζεται πως έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το όνομα «Μακεδονία» επικαλούμενη το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, όμως υποστηρίζει ότι δεν παραβίασε το Σύνταγμα της χώρας, καθώς υπέγραψε το επίσημο κείμενο του προεδρικού όρκου με τη συνταγματική ονομασία της χώρας.
Σε σχετική ανακοίνωση από το Γραφείο της Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα αναφέρονται τα εξής:
«Στις δημόσιες εμφανίσεις της, η Μακεδόνας πρόεδρος έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το όνομα Μακεδονία, ως πράξη ατομικού δικαιώματος αυτοδιάθεσης και αυτοπροσδιορισμού, σεβόμενη τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες και σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές.
Η Πρόεδρος Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα-Ντάβκοβα θα τηρήσει την χρήση της επίσημης συνταγματικής ονομασίας.
Το επίσημο κείμενο του όρκου, όπως αυτό επιδόθηκε από τις υπηρεσίες της Βουλής, υπογράφηκε με τη συνταγματική ονομασία της χώρας, όπως ορίζει το Σύνταγμα.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, τα μακεδονικά θεσμικά όργανα έχουν εκπληρώσει σχεδόν πλήρως τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη Συμφωνία των Πρεσπών και η Πρόεδρος αναμένει από όλους τους μακεδόνες εταίρους να σεβαστούν τις διμερείς και πολυμερείς υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει έναντι της χώρας».
Το χρονικό
Την Κυριακή (12/05) πραγματοποιήθηκε η ορκωμοσία της νέας προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας. Η Σιλιάνοφσκα, κατά την ορκωμοσία, αποκάλεσε τη χώρα Μακεδονία, παρά το γεγονός ότι στο κείμενο του όρκου, το οποίο απήγγειλε ο πρόεδρος της απερχόμενης Βουλής Γιόβαν Μίτρεσκι, καλώντας την Σιλιάνοφσκα να το επαναλάβει, η χώρα αναφερόταν ως «Βόρεια Μακεδονία».
Η πρέσβης της Ελλάδας στη Βόρεια Μακεδονία, Σοφία Φιλιππίδου, η οποία είχε προσκληθεί στη συνεδρίαση της Βουλής για την ορκωμοσία της Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, αποχώρησε ως ένδειξη διαμαρτυρίας για το «Μακεδονία» και την παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Ο κ. Μητσοτάκης έστειλε αυστηρό μήνυμα: «Η Ελλάδα απορρίπτει χειρισμούς όπως αυτούς με τους οποίους εγκαινιάζει τη θητεία της η κυρία Σιλιάνοφσκα. Την καλεί να επανέλθει στα νόμιμα καθήκοντά της και στις συμπεριφορές που απορρέουν από τον ρόλο της. Δηλώνουμε κατηγορηματικά ότι δεν θα δεχτούμε παρόμοια ολισθήματα».
Μάλιστα, η Αθήνα βάζει ήδη στο τραπέζι το ενδεχόμενο του βέτο στην ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ.
Το γεγονός προκάλεσε και τη παρέμβαση του Αλέξη Τσίπρα. Ο πρώην Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο πρώην πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ είχαν τη Δευτέρα τηλεφωνική επικοινωνία στο επίκεντρο της οποίας βρέθηκαν οι πολιτικές εξελίξεις στην γειτονική χώρα.
Στο πλαίσιο αυτό υπογράμμισαν τη σημασία που έχει η πιστή τήρηση της Συμφωνίας των Πρεσπών και η συνεργασία των δύο χωρών τόσο για την ευρωπαϊκή προοπτική της Βόρειας Μακεδονίας όσο και για την ειρήνη και τη σταθερότητα των Δυτικών Βαλκανίων, σε μία περίοδο μεγάλων εντάσεων στην περιοχή.
