Παρακολουθώ τις αντιδράσεις στα χασμουρητά και τις γκριμάτσες της Μαρίνας Σάττι όσο μιλούσε σε συνέντευξη τύπου η τραγουδίστρια που εκπροσωπεί το Ισραήλ, Eden Golan. Διαβάζω και ακούω χαρακτηρισμούς που κινούνται από «αγενής» και «άξεστη» μέχρι «ηλίθια» και «πατσαβούρα», αναλόγως του επιπέδου (ενδεχομένως και των πολιτικών πεποιθήσεων) εκείνου που τα εκφράζει.
Το πιο σύνηθες σχόλιο, πάντως, είναι πως η Σάττι φέρθηκε «παιδιάστικα». Να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους; Η Σάττι δεν είχε «παιδιάστικη» συμπεριφορά, είχε παθητικοεπιθετική συμπεριφορά. Και ο λόγος που πολλοί σπεύδουν να την χαρακτηρίσουν «παιδιάστικη» είναι γιατί τα παιδιά είναι εκείνα που χρησιμοποιούν κατά κόρον την παθητική επιθετικότητα, ως μοναδικό τους «όπλο» απέναντι στην εξουσία, είτε αυτή λέγεται γονείς, είτε σχολικό περιβάλλον. Πάει κάπως έτσι: «απαγορεύεται να πω ανοιχτά ότι το μάθημα είναι μπούρδα, όμως μπορώ να ξύνω προκλητικά το αυτί μου όσο μιλάει ο δάσκαλος».
Οποιαδήποτε συμπεριφορά εκφράζει θυμό ή δυσαρέσκεια με τρόπο έμμεσο αντί ευθύ προκειμένου να αποφευχθεί η ρήξη, είναι παθητικοεπιθετική και φυσικά τέτοιες τακτικές δεν απαντώνται μόνο σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες, καθημερινά. Κάθε σπόντα, κάθε σαρκασμός, κάθε μικρή ειρωνία, κάθε εσκεμμένη κωλυσιεργία όταν δεν θέλεις να κάνεις αυτό που σου αναθέτει ο διευθυντής σου ή κάθε επιδεικτική απόσυρση από αγαπημένα πρόσωπα προκειμένου να αποφευχθεί η κατά μέτωπο σύγκρουση είναι παθητική επιθετικότητα.
Πίσω από αυτή κρύβεται σχεδόν πάντα φόβος. Φόβος για μικρές ή μεγάλες συνέπειες.
Και να είστε σίγουροι πως στην φετινή Eurovision υπάρχουν πολλές συνέπειες:
Η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση (EBU) εξέφρασε τη «λύπη» της που ο παλαιστινιακής καταγωγής Σουηδός καλλιτέχνης Eric Saade, φορούσε στον καρπό του το παραδοσιακό μαντίλι της Παλαιστίνης και η εμφάνισή του δεν ανέβηκε ποτέ στο επίσημο λογαριασμό της Eurovision. Ο ίδιος δηλωσε πως «η EBU δείχνει να θεωρεί την καταγωγή μου προκλητική. Αυτό δεν λέει τίποτα για εμένα και λέει τα πάντα για εκείνους».
Ώρες πριν τον τελικό, η EBU απέκλεισε από τις πρόβες «μέχρι νεωτέρας» τον Ολλανδό Joost Klein, ο οποίος ενδέχεται να αποκλειστεί οριστικά καθώς, όσο χασμουριόνταν η Σάττι, εκείνος, που καθόταν δίπλα στην Golan, κάλυψε το κεφάλι του με μια σημαία προκειμένου να μην φωτογραφίζεται δίπλα της.
Η διοργάνωση, που απαγορεύει οτιδήποτε θεωρείται «πολιτικό περιεχόμενο», έχει αποκλείσει σημαίες της Παλαιστίνης και κάλυψε με «anti-booing technology» τα γιουχαϊσματα που ακούγονταν στην πραγματικότητα όταν ανέβηκε η Golan στη σκηνή του Μάλμο Αρένα.
Η Σάττι προς το παρόν δεν είχε κυρώσεις για τα χασμουρητά της, αλλά μπορεί βεβαίως να βοήθησαν και οι δηλώσεις της ελληνικής αντιπροσωπείας πως «σε καμία περίπτωση η Μαρίνα δεν είχε σκοπό να προσβάλει την ισραηλινή αντιπροσωπεία» και πως «δεν μπορούσε να κρύψει την κούρασή της σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου λόγω του εξοντωτικού προγράμματος των τελευταίων ημερών και όχι μόνο κατά τις δηλώσεις της Eden στην οποία εύχεται καλή επιτυχία στον τελικό» (οι δηλώσεις μου θύμισαν την επτάχρονη κόρη μου, που όποτε την μαλώνω επειδή σηκώνει το μεσαίο – το «κακό» – δάχτυλο στην αδερφή της, μου απαντά όλο έκπληξη «Τι; Ήθελα απλώς να το τεντώσω»).
Το πιο ξεκαρδιστικό πάντως είναι πως η Eurovision είναι μια μεγάλη, απολιτίκ, γιορτή. Η Eurovision, που όλοι ξέρουμε και έχουμε σιωπηλά αποδεχθεί πως νικητής συνήθως στέφεται εκείνος που έχει ένα συμπαθητικό τραγούδι συν τις ισχυρότερες «φιλίες» στον χάρτη. Η Eurovision, στην οποία στείλαμε το 1976 την Μαριζα Κωχ με το τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου» μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και η ίδια βγήκε επί σκηνής με αλεξίσφαιρο γιλέκο καθότι κυκλοφορούσε η φήμη ότι υπήρχε ελεύθερος σκοπευτής. H Eurovision, στην οποία το 2016 κέρδισε η Ουκρανία με το τραγούδι 1944, που αφορούσε την εκδίωξη των Τατάρων της Κριμαίας. Η Eurovision που το 1992 απέκλεισε τη Γιουγκοσλαβία από τον διαγωνισμό λόγω Σαράγεβου και το 2022 απέκλεισε τη Ρωσία από τον διαγωνισμό λόγω Ουκρανίας.
Αυτή η Eurovision, λοιπόν, υπερασπίστηκε την απόφασή της να επιτρέψει στο Ισραήλ να διαγωνιστεί, παρά τον ορυμαγδό των αντιδράσεων, λέγοντας ότι είναι ένα «μη πολιτικό μουσικό γεγονός» και «όχι ένας διαγωνισμός μεταξύ κυβερνήσεων». Ίσως αξίζει να αναφερθεί πως ο μεγαλύτερος χορηγός του διαγωνισμού τα τελευταία χρόνια είναι εταιρία καλλυντικών Ισραηλινών συμφερόντων – ίσως και όχι.
Σύμφωνοι, τη Σάττι τη στείλαμε να τραγουδήσει και όχι να ασκήσει εξωτερική πολιτική. Αλλά τι ζητάτε από εκείνη; Να μην εκφράζει καθόλου τις πεποιθήσεις της, ούτε υπό μορφήν χασμουρητού, ή, να τις εκφράσει πιο ηχηρά οδηγώντας τον εαυτό της σε βέβαιο αποκλεισμό; Και τελικά εμείς τι θέλουμε; Μια Eurovision που παίρνει αποφάσεις κατά το δοκούν ως προς το τι αποτελεί πολιτικό μήνυμα και τι όχι και επιβάλλει κυρώσεις; Ή μια Eurovision που οι καλλιτέχνες δεν αισθάνονται φόβο να εκφράσουν τις όποιες θέσεις τους, έχοντας όλοι μας κατά νου πως δεν εκπροσώπουν τον καθένα από εμάς ξεχωριστά επειδή φορούν μια σημαία, αλλά μόνο τους εαυτούς τους;
Εάν θέλουμε να εξακολουθήσουμε να στέλνουμε ανθρώπους στην Eurovision και όχι δημιουργήματα τεχνητής νοημοσύνης (σύντομα στις οθόνες σας), θα πρέπει να αποδεχτούμε πως οι άνθρωποι κάνουν πολλά απρόβλεπτα πράγματα. Όπως το να χασμούρηθουν, τυχαία ή μη. Και είναι κάπως θλιβερό να ασχολούμαστε τόσο με τον υπόγειο επικοινωνιακό πόλεμο της Μαρίνας Σάττι, την στιγμή που ο αληθινός πόλεμος δεν λέει να τελειώσει.
