Ένα νέο σπονδυλωτό ποίημα που γεννιέται μέσα από μια ποιητική performance, πλαισιωμένη από ηχητικό τοπίο και εικαστικά έργα που θα δημιουργήσει ο ίδιος μπροστά στο κοινό με την ονομασία «Homo Erectus, ο Όρθιος Άνθρωπος», είναι η ρηξικέλευθη πρόταση του Γιάννη Ευθυμιάδη για έξι διαφορετικές «παραστάσεις» στο Λόφος art project, στις 12, 13, 19, 20, 26 και 27 Μαΐου.
Με το αδημοσίευτο αυτό έργο, ο ποιητής και εικαστικός, μέσα από τη διπλή ιδιότητα του, θα επιχειρήσει να αποκαλύψει σκιαγραφώντας με λέξεις και εικαστικές μορφές την πραγματική μας φύση, τον άνθρωπο απογυμνωμένο από όλες τις συμβάσεις, αναγεννημένο μέσα στην αλήθεια του. «Ο Homo Erectus, το συνθετικό αυτό ποίημα, είναι μια κραυγή αγωνίας για την αγριότητα του καιρού μας και ταυτόχρονα μια βαθιά υπόκλιση στον σύγχρονο άνθρωπο για όσα καταφέρνει να αντιπαλεύει και να ορθώνεται ξανά στα πόδια του.», μας λέει ο Γιάννης Ευθυμιάδης για την ταυτότητα του ποιήματος και της παράστασης. Στο πλευρό του η μουσική παραγωγός και dj Εύα Θεοτοκάτου έχει την ευθύνη της δημιουργίας του ηχητικού τοπίου. Ο πολυπράγμων καλλιτέχνης (ποιητής, μεταφραστής, εικαστικός και εκπαιδευτικός) μιλά στο ΒΗΜΑ για όλα θα ακούσουμε και θα δούμε στην παράσταση του, η οποία παρουσιάζει μια νέα πρόταση για αυτούς που γράφουν και για αυτούς που διαβάζουν ποίηση.
Όρθιος Άνθρωπος
Τι είναι ο Homo Erectus, ο Όρθιος Άνθρωπος; Ποια είναι η μήτρα της καταγωγής του, τα μηνύματα που εκπέμπει;
Βγαίνοντας από το προηγούμενό μου ποιητικό βιβλίο, “Το οικείο σκοτάδι”, ένα βιβλίο βαθιά αυτοαναφορικό και εξομολογητικό, είχα την ανάγκη να στραφώ και πάλι στον κόσμο γύρω μου, να παρατηρήσω ξανά, να αφουγκραστώ τη ζωή.
Θέλησα να μιλήσω για όσα βιώνουμε τις τελευταίες δεκαετίες, για όσα μας έχουν χτυπήσει ανελέητα, για όσα μας λυγίζουν, χωρίς ευτυχώς να μας αφανίζουν, για όσα μας τρόμαξαν και εξακολουθούν να μας τρομάζουν. Και βρέθηκα μπροστά στον σημερινό άνθρωπο που έχει παγώσει μπροστά στα ανελέητα χτυπήματα, τα κοινωνικά, τα οικονομικά, τα πολιτικά…
Γιάννης Ευθυμιάδης
Ζήσαμε και εξακολουθούμε να βιώνουμε κρίση οικονομική, κρίση αξιών, κρίση υγειονομική, εξακολουθούμε να γινόμαστε μάρτυρες πολέμων, που ξεσπούν δυο ανάσες μακριά μας, βλέπουμε να χάνονται ζωές, να καταστρέφονται ζωές, να ευτελίζονται ζωές. Κι όλα αυτά μας σκλήρυναν, έχτισαν γύρω μας τείχη, μας απομάκρυναν. Πνίξαμε το συναίσθημα και αφήσαμε τα πιο άγρια ένστικτα της επιβίωσης να βγουν ξανά στην επιφάνεια.
«Ο Homo Erectus, ο Όρθιος Άνθρωπος είμαστε όλοι εμείς που διψάμε για ζωή και βρισκόμαστε και πάλι στην ανάγκη να ανακαλύπτουμε το συναίσθημά μας, να επινοούμε τη σκέψη μας, να συλλαβίζουμε τον κόσμο απ’ την αρχή.»
Ο σημερινός άνθρωπος έχει, διακρίνω, έντονα στοιχεία ενός πρωτόγονου τρόπου σκέψης και αντίδρασης, μιας ωμής φρενιασμένης λαχτάρας για ζωή, με τους ίδιους πάντα φόβους της επιβίωσης, με τον ίδιο τρόμο απέναντι στο άγνωστο που εξακολουθεί να εφορμά πάνω μας, ίσως σήμερα αγριότερα παρά ποτέ άλλοτε. Κι όμως ο άνθρωπος που περνάει όλα αυτά τα πάθη, όλοι εμείς, σταθήκαμε και ξανασταθήκαμε στα πόδια μας.
Ο Homo Erectus, ο Όρθιος Άνθρωπος είμαστε όλοι εμείς που διψάμε για ζωή και βρισκόμαστε και πάλι στην ανάγκη να ανακαλύπτουμε το συναίσθημά μας, να επινοούμε τη σκέψη μας, να συλλαβίζουμε τον κόσμο απ’ την αρχή. Ο Homo Erectus, το συνθετικό αυτό ποίημα, είναι μια κραυγή αγωνίας για την αγριότητα του καιρού μας και ταυτόχρονα μια βαθιά υπόκλιση στον σύγχρονο άνθρωπο για όσα καταφέρνει να αντιπαλεύει και να ορθώνεται ξανά στα πόδια του.
Ένα ποίημα οπτικοποιείται
Πώς θα οπτικοποιήσετε το ποίημα επί σκηνής και που στοχεύετε;
Από την πρώτη στιγμή που έγραψα ποίηση με απασχόλησε η επικοινωνιακή συνθήκη που αυτή διαμορφώνει. Θεωρώ ότι η ποίηση είναι ίσως η πιο γενναία, η πιο αποτελεσματική επικοινωνιακή πράξη, και τότε μόνο δικαιώνεται, όταν το άπλωμα αυτό του χεριού από μέρους του ποιητή βρει ανταπόκριση από άλλους. Όσο περνούν τα χρόνια και βαθαίνω στη σπουδή μου στον ποιητικό λόγο -από το 2004 που πρωτοεξέδωσα βρίσκομαι ήδη στο ένατο ποιητικό βιβλίο- τόσο και περισσότερο με απασχολεί ο τρόπος που η ποίηση μπορεί αποτελεσματικότερα να επικοινωνηθεί και να φτάσει να αγγίξει ως αληθινό γεγονός όσο το δυνατόν περισσότερους αποδέκτες.
«Αν θεωρήσουμε ότι μια περφόρμανς βάζει την ποίηση στις παραστατικές τέχνες, καταλαβαίνετε πόσο μεγάλη σημασία έχει για τον δημιουργό, για τον πομπό, η αύρα και η ενέργεια του κοινού.»
Η περφόρμανς, η επιτελεστική απαγγελία των στίχων σε πραγματικό χρόνο, θα μου δώσει τη δυνατότητα να “ντύσω” τους στίχους μου με την δική μου ερμηνεία, αφού καθένας μας “διαβάζει” τα ποιήματα με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Έπειτα, αν η ποίηση είναι ένα αληθινό μοίρασμα και πράξη αλληλεπίδρασης, το κοινό που θα παρακολουθεί, ακόμη κι αν δεν συμμετέχει ενεργά, θα δυναμοποιεί την ποίηση με τη δική του συναισθηματική ανταπόκριση. Αν θεωρήσουμε ότι μια περφόρμανς βάζει την ποίηση στις παραστατικές τέχνες, καταλαβαίνετε πόσο μεγάλη σημασία έχει για τον δημιουργό, για τον πομπό, η αύρα και η ενέργεια του κοινού. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι η ποίηση ξεκίνησε ως αφήγηση μπροστά σε ένα ζωντανό κοινό, επιχειρώντας να πει μια όμορφη ιστορία που θα συγκινήσει, που θα ανακινήσει τις συνειδήσεις και θα οδηγήσει, μακάρι, σε πράξεις που θα ομορφύνουν τον κόσμο.
Γιάννης Ευθυμιάδης, Εύα Θεοτοκάτου
Καθώς επιλέγετε την εικαστική έκφραση και περφόρμανς σε real time, ποιες ήταν οι δυσκολίες και προκλήσεις στην προετοιμασία σας;
Η μεγαλύτερη, ίσως, δυσκολία που αντιμετώπισα ήταν πως κινήθηκα για πρώτη φορά σε αχαρτογράφητα νερά για μένα και για τους περισσότερους ομότεχνούς μου. Η περφόρμανς, και μάλιστα με τη μορφή που θα πάρει η συγκεκριμένη, αποτελεί ένα νέο βήμα τόσο για μας που γράφουμε ποίηση όσο και για το κοινό της ποίησης. Αποφάσισα να αποστηθίσω τα ποιήματα, αφενός για να μπορώ να διατηρώ τη βλεμματική επαφή μου με όσους θα παρακολουθούν την περφόρμανς και αφετέρου για να έχω μεγαλύτερη ελευθερία να “ερμηνεύω” κάθε φορά τα ποιήματα με τον ξεχωριστό και δυναμικό τρόπο που η στιγμή και η επικοινωνία με το κοινό θα μου υπαγορεύουν.
Σε όλο αυτό έρχεται να συμβάλει τόσο η εικαστική αποτύπωση όσο και το ηχητικό τοπίο που θα συνοδεύει την απαγγελία μου. Ξεκινώντας από το πρώτο και αξιοποιώντας τις εικαστικές μου σπουδές (έχω σπουδάσει Χαρακτική στη Σχολή Καλών Τεχνών) θα επιχειρήσω να αποτυπώσω εικαστικά τον πυρήνα των ποιημάτων, όπως εγώ τουλάχιστον τον αντιλαμβάνομαι. Θα χρησιμοποιήσω μια απλή αλλά ιδιαίτερα εντυπωσιακή τεχνική, την ονομάζω ιχνηθεσία, για να δημιουργήσω εικαστικά έργα με τα αποτυπώματα του σώματος μου. Η δημιουργία της εικόνας θα ξαναγίνει μια απλή, σχεδόν αρχέγονη διαδικασία. Μέσα από αδρά σχήματα θα επιχειρήσω να αποδώσω το πάθος και την ένταση του λόγου οπτικοποιημένα.
Μουσική και ποίηση σε ένα ηχητικό τοπίο
Αποκτά άλλη διάσταση ένα ποίημα όταν προσεγγίζεται σε συνάρτηση με άλλες τέχνες;
Κάθε καλλιτεχνική σύμπραξη, όταν γίνεται στο πλαίσιο αμοιβαίου σεβασμού και ελευθερίας, μόνο να συμβάλει μπορεί στο αποτέλεσμα. Ειδικότερα η ποίηση κι η μουσική έχουν μακραίωνη παράδοση στο σφιχταγκάλιασμά τους.
«Η μουσική έχει τη δύναμη να εισχωρεί κατευθείαν στο ασυνείδητο και να ανοίγει τις πόρτες της συνείδησής μας…»
Όσον αφορά στο εγχείρημα που αποτολμώ με την περφόρμανς αυτή, το ηχητικό τοπίο που θα διαμορφώνεται θα έρχεται όχι μόνο να συντροφεύει τα λόγια μου τα ποιητικά, αλλά και να ενδυναμώνει τις συναισθηματικές ριπές με τις οποίες εύχομαι να “χτυπάμε” το κοινό. Άλλοτε γλυκαίνει κι άλλοτε ανταριάζει η ψυχή όταν ακούμε μουσική. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στις διαφορετικές εντάσεις ενός ποιήματος.
Η μουσική έχει τη δύναμη να εισχωρεί κατευθείαν στο ασυνείδητο και να ανοίγει τις πόρτες της συνείδησής μας, να δεχτούν με τον πιο αδιαπραγμάτευτο και άδολο, αθώο τρόπο την ποίηση. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ μερικά από τα πιο δυνατά δημοτικά μας τραγούδια, λαϊκούς στίχους, τα εγκώμια του μεγαλοβδόμαδου χωρίς την δυναμογόνο σύμπραξη της μουσικής. Κι αν μιλήσω για τα εικαστικά έργα που θα δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της περφόρμανς, θα πω μόνο τούτο: αιώνες τώρα η ποίηση θεωρείται ζωγραφική που μιλάει και η ζωγραφική ποίηση που σιωπά.
Εύα Θεοτοκάτου, Γιάννης Ευθυμιάδης
H μουσική παραγωγός και dj Εύα Θεοτοκάτου δημιουργεί το ηχητικό τοπίο. Πώς συνεργαστήκατε και ποιες συντεταγμένες ακολουθήσατε για την υλοποίηση της παράστασης;
Αποφάσισα να ντύσω την ερμηνευτική μου απαγγελία με ένα ηχητικό τοπίο και ζήτησα από την εξαιρετική μουσική παραγωγό και dj Εύα Θεοτοκάτου να διαμορφώσει αυτό το ηχητικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα περιδινίζονται, σχεδόν καλειδοσκοπικά, οι λέξεις μου. Είμαι ευτυχής, γιατί η Εύα, αξιοποιώντας την πολύχρονη εμπειρία της, την υψηλή της αισθητική και την βαθιά της ενσυναίσθηση, μελέτησε το έργο, έσκαψε βαθιά ανάμεσα στους στίχους και ανέσυρε την πιο ειλικρινή συγκίνηση που τα ποιήματά μου της προκάλεσαν. Η συνεργασία μαζί της στο στάδιο της προετοιμασίας ήταν κάτι παραπάνω από δημιουργική.
Ποια συμπεράσματα θα θέλατε να αναλογιστούν οι θεατές μέσα από αυτή την περφόρμανς;
Το πιο σημαντικό για μένα θα είναι να μοιραστώ μαζί τους το συναίσθημα που θα γεννιέται εκείνη τη στιγμή. Θα είναι η πρώτη φορά που ο “μονήρης ποιητής” θα δει, θα βιώσει την συναισθηματική ανταπόκριση, την συν-κίνηση του αποδέκτη της ποίησής του. Φεύγοντας οι θεατές θα ήθελα να πάρουν μαζί τους καθένας και τις δικές του σκέψεις. Πέρα από το αισθητικό-καλλιτεχνικό γεγονός, πέρα από την όποια τέρψη επιχειρήσουμε να τους προκαλέσουμε, εξίσου σημαντικό θα είναι καθετί που θα διεγείρει τη σκέψη τους, καθετί που θα τους προκαλεί να ταυτιστούν με τον Όρθιο Άνθρωπο, να τον καταλάβουν, να τον συμπονέσουν, να τον θαυμάσουν, συμπονώντας, κατανοώντας και θαυμάζοντας τον ίδιο τους τον εαυτό. Βέβαια δεν σας κρύβω ότι θα είναι μια μοναδική ευκαιρία να ακούσω έστω τις πρώτες τους σκέψεις τόσο για τα ποιήματα όσο και για τα εικαστικά έργα.
Για να ενισχύσω ακόμη περισσότερο την επικοινωνία και την συμβολή του κοινού, στο τέλος κάθε περφόρμανς θα δημιουργείται, από όσους επιθυμούν, ένα ομαδικό εικαστικό έργο. Θα τους καλώ να αφήνουν, κυριολεκτικά και μεταφορικά, το αποτύπωμά τους.
INFO «Homo Erectus», Λόφος art project, 12, 13, 19, 20, 26 και 27 Μαΐου
