Την Ε’ Κυριακή των Νηστειών, 21 Απριλίου 2024, η Ορθόδοξη Εκκλησία  τιμά τη μνήμη της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας για 2η φορά μέσα στο έτος.  Για  φέτος,  ο σημερινός, δεύτερος εορτασμός μέσα στη Σαρακοστή, συνέπεσε  με τον πρώτο μέσα στον μήνα Απρίλιο και μάλιστα με μόλις είκοσι ημέρες διαφορά.

Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία απεικονίζεται από την αγιογραφία ως μια ηλικιωμένη γυναίκα με μαύρο ηλιοκαμένο σώμα και πρόσωπο, άσπρα, αχτένιστα μαλλιά και γυμνό ή καλυμένο με ένα μανδύα, αποστεωμένο από την ασκητική ζωή σώμα.

Ένα χιλιόμετρο ανατολικά από την Ιερά Μονή του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτου, στην Παλαιστίνη, σώζεται το σπήλαιο στο οποίο ασκήτευσε για 47 ολόκληρα χρόνια και πολλοί προσκυνητές επισκέπτονται τη σκήτη της παρά το γεγονός ότι χρειάζεται να βαδίζουν μέσα στην έρημο για να φτάσουν ως εκεί.

Τα νεανικά της χρόνια

Η Μαρία η Αιγυπτία όμως δεν γεννήθηκε στην έρημο αλλά στην Αίγυπτο, τον 6ο αιώνα και ενώ αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Ιουστινιανός. Από πολύ μικρή, ανήλικη, μόλις στα 12 χρόνια της ζωής της εκγατέλειψε το σπίτι της και τους γονείς της και έφυγε στην Αλεξάνδρεια όπου ακολούθησε ζωή έκλυτη που για 17 χρόνια την χαρακτήριζε η πληθώρα και η εναλλαγή των εραστών με κίνητρο περισσότερο την ηδονή παρά τα χρήματα.

«ήμην δέκα επτά έτη πολιτική»

Στα 29 της χρόνια την κινητοποίησε η επίσκεψη πλήθους κόσμου στον Πανάγιο Τάφο κατά τη 14η Σεπτεμβρίου, ημέρα υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και αποφάσισε να τον επισκεφτεί και αυτή. Τα χρήματα για το ταξίδι δεν ήταν πρόβλημα για αυτή. Μετά της ηδονής και ο προσπορισμός.

Στον Πανάγιο Τάφο

Φτάνοντας στον Πανάγιο Τάφο και ενώ πλήθος κόσμου συνέρρεε για την ύψωση του Τιμίου Σταυρού η Μαρία η Αιγυπτία δεν κατάφερε να μπει στο Ναό της Αναστάσεως. Κάτι από μέσα της την εμπόδιζε να περάσει το κατώφλι του.

Εικόνα της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, με σκηνές από τον βίο της (17ος αι., Μόσχα)

Τότε, όπως περιγράφει στο βίο της ο Αγιος Σοφρώνιος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων, όλα γύρισαν ανάποδα μέσα της και ένιωσε την ανάγκη να απομακρυνθεί από τη ζωή που μέχρι τότε βίωνε. Στην απόφασή της αυτή ζήτησε την αρωγή της Παναγίας από την οποία ζήτησε να τη βοηθήσει να μπει στο Ναό και να προσκηνύσει το τίμιο Ξύλο και πως εκείνη θα απομακρυνόταν πια από όσα χαρακτήριζαν τη ζωή της μέχρι τότε.

Η μεταστροφή

Πράγματι η Μαρία η Αιγυπτία κατάφερε να μπει στον Ναό της Αναστάσεως και να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό. Στη συνέχεια δεν επέστρεψε ποτέ στην Αλεξάνδρεια. Πέρασε τον Ιορδάνη και μπήκε στην έρημο όπου πέρασε τα επόμενα 47 χρόνια μια ζωή πολύ σκληρή, ολομόναχη, χωρίς επαρκή τροφή και ικανές για διαβίωση συνθήκες.

Σε κάποιες από τις εικονογραφήσεις της έχει μαζί της και τρία καρβέλια ψωμί – το μοναδικό διατροφικό εφόδιο που πήρε στο δρόμο προς την έρημο.

Η νηστεία, η προσευχή και η πνεματική της άσκηση ήταν τέτοια που σύμφωνα με τον Αγιο Σοφρώνιο απόκτησε δυνάμεις που δεν αντιστοιχούν σε άνθρωπο: περπατούσε στα νερά του Ιορδάνη χωρίς να βυθίζεται, όταν προσευχόταν στεκόταν μετέωρη στον αέρα και είχε ικανότητες διορατικές.

Ο Αββάς Ζωσιμάς

Φωτογραφία με την Αγία Μαρία την Αιγυπτία αποστεωμένη από τη νηστεία στην έρημο του Ιορδάνη να ζητά από τον Αββά Ζωσιμά ένα μανδύα για να καλύψει το γυμνό κορμί της (πηγή:  «tameteora.gr»)

Αυτά περιγράφει ο Αββάς Ζωσιμάς ο οποίος τη συνάντησε τρεις φορές στην έρημο, τρεις διαδοχικές χρονιές, κοντά στο τέλος της Μεγάλης Σαρακοστής και λίγο πριν την έλευση του Πάσχα. Χρονική περίοδο δηλαδή που αντιστοιχεί σε αυτήν που η εκκλησία τη γιορτάζει και διαβάζε το κείμενο που αναφέρεται στον έκλυτο στην αρχή και στο ασκητικό στη συνέχεια και αγιασμένο βίο της.

Ο συμβολισμός του τέλους του ασκητικού της βίου

Η συνάντησή του Αββά Ζωσιμά και της Μαρία της Αιγυπτίας λίγο πριν τις ημέρες του Πάσχα έχει μεγάλο συμβολισμό και θεολογική βαρύτητα καθώς αναφέρεται στη μετάνοια, την εξομολόγηση, τη θεία κοινωνία και τελικά το θάνατο και την ταφή. Η σειρά αυτή των περιστατικών στο βίο της Μαρίας της Αιγυπτίας καταδεικνύει ότι η μετάνοια και η συγχώρεση δεν μπορεί να ολοκληρωθεί δίχως το μυστήριο της εξομολογήσεως, της θείας μετάληψης.

Αυτό εξυπηρεροτούν ουσιαστικά και συμβολικά και οι συναντήσεις του Αββά Ζωσιμά και της Μαρίας της Αιγυπτίας που είναι τρεις στον αριθμό:

-Κατά την πρώτη τους συνάντηση η Μαρία η Αιγυπτία που εξιστορεί όλη της τη μέχρι τότε ζωή, δηλαδή του εξομολογείται. Στη συνέχεια του ζητά να επιστρέψει σε έναν χρόνο από την ημέρα εκείνη της εξομολογήσεως και να φέρει μαζί του Θεία Μετάληψη για να την κοινωνήσει.

Η Αγία Μαρία η Αιγυπτία ενώ διασχίζει τον Ιορδάνη ποταμό πατώντας πάνω στα νερά του ώστε να βρεθεί στην όχθη που στέκει ο Αββάς Ζωσιμάς που ήρθε από τη Μονή για να την κοινωνήσει

-Κατά τη δεύτερη συνάντησή τους ο Αβάς Ζωσιμάς φέρνει μαζί του το Αγιο Δισκοπότηρο και την κοινωνεί με τη Θεία Μετάληψη. Στη συνέχεια η Μαρία η Αιγυπτία του ζητά να επιστρέψει τον επόμενο χρόνο και να τη συναντήσει ξανά στο ίδιο μέρος.

-Στην τρίτη του συνάντηση η Μαρία η Αιγυπτία κείτεται νεκρή. Με ένα σημείωμα γραμμένο στην Αμμο τον πληροφορεί ότι πέθανε αφού έλαβε τη Θεία Κοινωνία και του ζητά να θάψει το άψυχο σώμα της.

Ο ενταφιασμός της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας με τη βοήθεια του λέοντα

Το Αββάς Ζωσιμάς είναι σε βαθειά γεράματα και δεν έχει τη δύναμη να θάψει το άψυχο σώμα. Δίπλα του στέκεται ένα λιοντάρι το οποίο υπάρχει σε όλες τις εικόνες που εκτός από τη Αγία Μαρία την Αιγυπτία εικονογραφούν σε περιμετρικά καρέ και τον ασκητικό της βίο.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στο βίο της, το λιοντάρι αυτό στάθηκε δίπλα στον Αββά Ζωσιμά και στο άψυχο σώμα της Αγίας Μαρία της Αιγυπτίας και με τα νύχια του έσκαψε το χώμα ώστε να γίνει η ταφή της. Και εδώ εκτιμάται ότι υπάρχει συμβολισμός αναφορικά με τη μετάνοια που μπορεί να εξημερώσει ακόμη και άγρια θηρία.

Γιατί γιορτάζεται δύο φορές το χρόνο

Η μνήμη της εορτάζεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία δύο φορές το έτος: Ως ακίνητη εορτή την 1η Απριλίου και ως κινητή, την Ε΄ Κυριακή των Νηστειών.

Και αυτό γιατί η πρώτη γιορτή της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας είναι σταθερή και αφορά τη μνήμη της. Η δεύτερη γιορτή της, η σημερινή, είναι κινητή και ορίζεται σε σχέση με το Πάσχα.

Αντιστοιχεί στην Ε Κυριακή των νηστειών και τη μετάνοια – κεντρική θεολογική έννοια μία μόλις εβδομάδα πριν την είσοδο στη Μεγάλης Εβδομάδας και την τελική ευθεία για την Ανάσταση και το Πάσχα.

Ο Βίος της Αγίας Μαρίας που γράφτηκε από τον Αγιο Σωφρόνιο διαβάζεται κατά τον Όρθρο του Μεγάλου Κανόνα, δηλαδή της Πέμπτης που προηγείται της Παρασκευής του Ακάθιστου Υμνου και της Ε’ Κυριακής των Νηστειών.

Εικονογράφηση της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας με σκηνές του ασκητικού βίου της

Στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη της Αγίας μόνο την 1η Απριλίου. Στην Ιταλία η Αγία Μαρία η Αιγυπτία θεωρείται στη λαϊκή πίστη ως προστάτιδα των «πεπτωκότων γυναικών», όπως και η Μαρία Μαγδαληνή.