«Σ’ αυτήν τη ζωή τίποτε δεν είναι σίγουρο, εκτός από τον θάνατο και τους φόρους», έλεγε ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, που πέθανε σαν σήμερα το μακρινό 1790. Γνήσιο τέκνο της εποχής του Διαφωτισμού, ο Φραγκλίνος ήταν ένας αναγεννησιακός homo universalis. Αν ζούσε σήμερα και συμμετείχε σε κάποια από τις πάμπολλες παρουσιάσεις βιβλίων θα υπήρχε πρόβλημα με την αφίσα. Πώς να τα χωρέσεις όλα: Δημοσιογράφος, τυπογράφος, εφευρέτης, διπλωμάτης, πολιτικός, επιστήμονας, στρατιωτικός. Στην Αμερική του 18ου αιώνα, με το ίδιο το έθνος να τελεί υπό συγκρότηση, οι άνθρωποί του είναι πολυσχιδείς, δεν επαναπαύονται σε μία ιδιότητα και ρέουν από απασχόληση σε απασχόληση, αναδεικνύοντας μέσω των πράξεών τους το εύρος των δυνατοτήτων του νέου κράτους.

Ο Φραγκλίνος θα αποτελέσει έναν από τους πατέρες του έθνους, ως μέλος της Επιτροπής που συνέταξε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ. Η υπογραφή του Φραγκλίνου μάλιστα είναι η μόνη που βρίσκεται σε όλα τα βασικά έγγραφα του νεοσύστατου κράτους. Διάβαζα πρόσφατα το καινούριο βιβλίο του πολιτικού επιστήμονα Κώστα Γαλανόπουλου με τίτλο Ο κόσμος όλος ήταν Αμερική. Οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία (εκδόσεις Πλήθος). Εκεί, ο Γαλανόπουλος μας υπενθυμίζει μια συζήτηση στους κόλπους των πολιτικών επιστημόνων για τον ρόλο που έπαιξε σε αυτά τα κείμενα των πατέρων του έθνους η επαφή με τους Ινδιάνους, τον πολιτισμό και την πολιτική οργάνωσή τους. Το πιο πικάντικο επιχείρημα θέλει το αμερικανικό Σύνταγμα βαθιά επηρεασμένο από το αντίστοιχο των Ιροκουά. Ξέρουμε ότι η επαφή των δυτικών αποίκων με τον γηγενή πληθυσμό υπήρξε καταστρεπτική για τον δεύτερο. Η υπόθεση της επιρροής ωστόσο δείχνει μια μεγαλύτερη περιπλοκότητα στη σχέση και φωτίζει με ακόμα πιο θετικό τρόπο τους πατέρες, ανοιχτούς στην επαφή με το άλλο και πρόθυμους να διδαχθούν από αυτό.

Ενα άλλο από τα διάσημα ρητά του Φραγκλίνου είναι το «Οσοι θυσιάζουν στοιχειώδεις ελευθερίες για λίγη ασφάλεια δεν αξίζουν ούτε ελευθερία ούτε ασφάλεια». Ξέρουμε επίσης ότι ο Φραγκλίνος ανακάλυψε την ηλεκτρική φύση του κεραυνού στο γνωστό πείραμα με τον χαρταετό και το κλειδί: πετώντας ο χαρταετός μια μανιασμένη μέρα καταιγίδας μεταδίδει μέσα από το βρεγμένο (άρα καλό αγωγό) σχοινί τον ηλεκτρισμό στο μεταλλικό κλειδί, το οποίο κεραυνοβολεί το χέρι που το αγγίζει. Κάπως έτσι δεν είναι και η ελευθερία σε σχέση με την ασφάλεια; Αν την αφήνεις να πετάει χωρίς να είναι δεμένη συνταγματικά με τους κατάλληλους σπάγκους θα κεραυνοβολήσει στην πρώτη μεγάλη κακοκαιρία που θα ζητά περισσότερη ασφάλεια.

Δεν τα γράφω όλα αυτά για να μυθοποιήσω ένα υποτιθέμενο ανέφελο παρελθόν. Τα γράφω ωστόσο ως μια αφορμή για αναστοχασμό σε σχέση με το σήμερα, όσον αφορά τόσο τη δημιουργία αυτών που λέμε «πολιτικοί άνδρες» (ελπίζουμε και στις «πολιτικές γυναίκες») όσο και τη δημιουργία της ίδιας της πολιτικής. Περιπτώσεις σαν του Βενιαμίν Φραγκλίνου υπενθυμίζουν την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός σθεναρά προστατευμένου συστήματος αξιών που δεν θα τελεί υπό αίρεση κάθε φορά που ένας τυχαίος εξωτερικός παράγοντας θα μοιάζει απειλητικός. Η εμμονή των αμερικανών φιλελεύθερων με την ελευθερία είναι σήμερα εξαιρετικά επίκαιρη. Θα ακουστεί κουραστικό να επαναλάβω το τροπάριο της αστυνομικής αυθαιρεσίας, αλλά πόσα περιστατικά χρειαζόμαστε ακόμα για να καταλάβουμε ότι η ασφάλεια, όταν συνδυαστεί με την υποβάθμιση της ελευθερίας, προκαλεί ηλεκτροσόκ; Από τα βροχερά λιβάδια των ελεύθερων αμερικανικών πολιτειών ο Βενιαμίν Φραγκλίνος μάς χαμογελά με τον χαρταετό του.